Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2015 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w B.

przeciwko (...) S.A. w B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 17 października 2014 r. sygn. akt VII GC 197/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

UZASADNIENIE

Powód (...) w B. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w B. kwoty 156.378,95 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty tytułem należności wynikających z zawartej przez strony umowy nr (...) z dnia 28 maja 2012 roku oraz kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy w Białymstoku VII Wydział Gospodarczy nakazem zapłaty z 2 czerwca 2014 roku wydanym w postępowaniu upominawczym orzekł zgodnie z żądaniem pozwu i zasądził od pozwanego na rzecz powoda 5.571,75 złotych tytułem kosztów procesu.

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z 17 października 2014 roku zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w B. na rzecz powoda (...)w B. 156.378,95 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty oraz 11.436 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

U podstaw powyższego orzeczenia znalazły się następujące ustalenia faktyczne i rozważania Sądu Okręgowego:

Strony procesu w dniu 28 maja 2012 roku zawarły umowę nr (...), przedmiotem której było przyłączenie do węzła ciepłowniczego w projektowanym budynku mieszkalno – usługowo – handlowym przy ul. (...). Zgodnie z tą umową powód zobowiązał się do wykonania na własny koszt przyłącza oraz węzła cieplnego umożliwiającego dostawę energii cieplnej z sieci miejskiej do budynku mieszkalno – usługowo – handlowego w B. przy ul. (...) (działka ew. nr (...)) . W § 9 ust. 1 pkt a) umowy strony ustaliły, że po zakończeniu i rozliczeniu przez powoda inwestycji objętej umową pozwany zobowiązany będzie wnieść na rzecz powoda opłatę przyłączeniową ustaloną za przebudowę sieci cieplnej wg stawek wynoszących 30 % wartości wynikającej z rzeczywistego kosztu poniesionego przez powoda. Poza w/w opłatą pozwany zobowiązał się do uiszczenia opłat także za węzeł cieplny oraz za przyłącze cieplne wskazanych w § 9 ust. 1 lit. b) i c). Z uwagi na fakt, iż pozwanemu zależało na wcześniejszym wykonaniu przyłącza i węzła cieplnego aneksem nr (...) z dnia 19 lipca 2014 do w/w umowy strony postanowiły, iż (...). sama i na własny koszt dokona przebudowy sieci cieplnej w zakresie wskazanym w umowie, na podstawie dokumentacji zatwierdzonej przez powoda. W § 8 tego aneksu strony zmodyfikowały ponadto treść § 9 umowy nr (...) z dnia 28 maja 2012 roku poprzez dodanie ust. 5, mocą którego powód, jako przyszły właściciel instalacji, zobowiązał się wnieść na rzecz pozwanego opłatę za wykonanie przebudowy sieci cieplnej w wysokości 82 % kosztów robót wynikających z zatwierdzonego przez strony kosztorysu inwestorskiego. Wartość tych robót strony ustaliły w kosztorysie na 465.275,80 zł. W dniu 14 listopada 2014 r. strony podpisały aneks nr (...) do umowy nr (...) ponownie modyfikujący jej § 9 w ust. 5 (dodanym aneksem nr (...)) poprzez dopuszczenie, w przypadku etapowego wykonania przebudowy sieci cieplnej, fakturowania częściowego oraz w ust. 6 poprzez ustalenie terminu wystawienia faktury VAT po zakończeniu przebudowy.

Pozwany przebudowę sieci cieplnej rozpoczął w dniu 8 grudnia 2012 r., zakończył zaś w dniu 8 października 2013 r.. Powód, uiścił kwotę stanowiącą 82% kosztów wynikających z zatwierdzonego kosztorysu inwestorskiego (469.277,17 złotych brutto). Po wystawieniu przez pozwanego faktury VAT nr (...) z dnia 15 kwietnia 2013 roku, opiewającej na kwotę 375.421,73 złotych, powód w części obejmującej kwotę 323.739,43 złotych brutto, stosownie do zawartej przez pozwanego w dniu 13 listopada 2012 roku umowy cesji wierzytelności, dokonał zapłaty na rzecz cesjonariusza (...) Sp. z o.o.. Pozostałą kwotę wynikającą z przedmiotowej faktury VAT (51.682,30 złotych), powód uiścił (...) S.A.. W dniu 23 grudnia 2013 roku pozwany wystawił kolejną fakturę VAT nr (...) opiewającą na kwotę 93.855,43 złotych. Kwotę wynikającą z przedmiotowej faktury powód uiścił na rzecz pozwanego w dniu 7 stycznia 2014 roku.

W dniu 7 stycznia 2014 r. w związku z wykonaniem prac przez pozwanego i rozliczeniem 82 % kosztów inwestycji, powód wystawił pozwanemu fakturę VAT nr (...) na kwotę 156.378,965 złotych. W odpowiedzi pozwany pismem z dnia 18 lutego 2014 roku nie uznał tej faktury wskazując, że, zgodnie z umową nr (...) z dnia 28 maja 2012 roku i aneksem z dnia 19 lipca 2012 roku, wykonawcą przyłącza cieplnego był pozwany a nie powód i tym samym brak jest podstaw do żądania przez powoda 30% całkowitych kosztów poniesionych przez wykonawcę przebudowy sieci cieplnej. W związku z odmową płatności ze strony pozwanego należności wynikającej z faktury VAT nr (...) powód pismami z dnia 3 marca 2014 roku oraz z dnia 24 marca 2014 roku wezwał go do zapłaty, a następnie wystąpił na drogę sądową.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, że sporna w sprawie była w istocie tylko interpretacja zapisów łączącej strony umowy, a szczególnie – jej § 9 ust 1 lit a). Wykładni tej należało zaś dokonywać z uwzględnieniem podwyższonego wzorca staranności, jaki, zgodnie z art. 355 § 2 k.c., obowiązuje w stosunkach gospodarczych – również w odniesieniu do wymagań odnośnie sporządzania umów. W ocenie Sądu, popartej stosownym orzecznictwem Sądu Najwyższego, na gruncie art. 65 k.c. przyjmować należy, iż, jeśli chodzi o oświadczenia woli wyrażone w formie pisemnej tj. w dokumencie, sens tych oświadczeń ustala się przyjmując za podstawę wykładni przede wszystkim tekst dokumentu. Badanie zgodnego zamiaru stron, zwłaszcza będących profesjonalistami, nie może pomijać jego zwerbalizowanej treści i prowadzić do wyników z nią sprzecznych, a w szczególności do wniosku, że zamiarem stron było zawarcie odmiennych istotnych postanowień od tych, które zostały wyrażone na piśmie. Sąd Okręgowy podkreślił, że strony nie zmieniły zapisu § 9 umowy nr (...) z 28 maja 2012 r., a jedynie rozszerzyły go o ustęp 5, dotyczący poniesienia przez dostawcę na rzecz odbiorcy opłaty za wykonanie przebudowy sieci cieplnej w wysokości 82 % kosztów wynikających z zatwierdzonego przez strony kosztorysu inwestorskiego. Na podstawie powyższej regulacji (...) sp. z o.o. zobowiązany był zatem do zapłaty na rzecz pozwanego kwoty 381.526,16 złotych netto stanowiącej 82% wartości kosztorysowej robót netto. Zapis ten, w ocenie Sądu, nie zmienił przyjętych przez strony w § 9 ust 1 lit a) umowy zasad odnoszących się do opłaty przyłączeniowej, a fakt, że przebudowa sieci cieplnej została ostatecznie wykonana przez pozwanego, nie oznaczał zwolnienia go z obowiązku uiszczenia tej opłaty. Gdyby zamiarem stron była rezygnacja z obowiązku jej uiszczenia przez pozwanego, niewątpliwie uchyliłyby regulację umowną w tym zakresie. Tymczasem decyzją stron zapis § 9 ust 1 lit a) pozostawiony został w umowie w niezmienionym kształcie.

Sąd Okręgowy nie podzielił argumentacji pozwanego, że przesłanką obowiązku uiszczenia przez pozwanego opłaty przyłączeniowej za przebudowę sieci cieplnej było jej wykonanie przez powoda, warunek taki bowiem nie wynikał z umowy. Jedynym warunkiem, od którego uzależnione było domaganie się przez powoda tej opłaty, było natomiast poniesienie przez niego kosztów związanych z przebudową sieci. Warunek ten został spełniony, gdyż koszty takie powód poniósł uiszczając na rzecz pozwanego 82% wartości kosztorysowej robót.

Sąd Okręgowy uznał również, że przebudowa sieci cieplnej leżała wyłącznie w interesie pozwanego, istniejąca pierwotnie sieć cieplna kolidowała bowiem z realizowaną przez niego inwestycją. Również dokonanie zmian w umowie przerzucających obowiązek przebudowy na pozwanego nastąpiło z jego inicjatywy, zależało mu bowiem na jak najszybszym zakończeniu swojej inwestycji.

W podsumowaniu Sąd Okręgowy stwierdził, że brak podstaw do interpretacji zapisów umowy w sposób przedstawiany przez pozwanego, obowiązek poniesienia opłaty przyłączeniowej istniał bowiem po jego stronie niezależnie od tego, kto faktycznie dokonał przebudowy sieci cieplnej zaś powód nigdy nie zrezygnował z przedmiotowej opłaty. Stosownie do § 9 ust 1 lit a) łączącej strony umowy pozwany zobowiązany jest do wniesienia opłaty przyłączeniowej za przebudowę sieci cieplnej w wysokości 30% poniesionych przez niego rzeczywistych kosztów związanych z przebudową sieci cieplnej. Rzeczywiście poniesionym przez niego kosztem była kwota stanowiąca 82 % kosztów wynikających z zatwierdzonego kosztorysu inwestorskiego (381.526,16 zł), uiszczona w całości, a obliczona od niej opłata wyraża się kwotą netto 114.475,85 złotych.

Poza opłatą wynikającą z § 9 ust. 1 lit a) umowy, pozwany bezspornie zobowiązany był także do uiszczenia opłat za węzeł cieplny oraz za przyłącze cieplne wskazanych w § 9 ust. 1 lit. b) i c) umowy. Pozwany uznał roszczenie w tym zakresie pismem z dnia 5 marca 2014 roku, a wobec braku dowodu jego spełnienia Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo i w tym zakresie.

Sąd ten nie dopatrzył się również podnoszonego w sprzeciwie od nakazu zapłaty nadużycia prawa przez powoda, jako monopolistę, ani sprzeczności żądania pozwu z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Wskazał, że w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami powoływanie się na zasady współżycia społecznego musi być uzasadnione szczególnymi, wyjątkowymi okolicznościami, a takich pozwany, na którym w tym zakresie spoczywał ciężar dowodu nie wykazał i nie obalił domniemania, że powód korzystając z przysługującego mu prawa podmiotowego postępuje zgodnie z zasadami współżycia społecznego.

Sąd Okręgowy nie stwierdził także naruszenia przepisów ustawy z 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 roku poz. 1059 ze zm.), na którą powoływał się pozwany, nie precyzując jednak na czym miałoby polegać jej naruszenie.

Wobec powyższego, na podstawie powołanych powyżej zapisów umowy i przepisów prawa energetycznego Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo, orzekając także o odsetkach na podstawie art. 481 § 1 k.c., zaś o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013r, poz. 490).

Pozwany (...) S.A. z siedzibą w B. zaskarżył powyższy wyrok całości, zarzucając mu:

1.  naruszenie prawa materialnego:

a)  art. 65 § 1 i 2 k.c. w związku z treścią § 9 ust. 1 litera a, ust. 5 oraz § 5 umowy nr (...) o przyłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej z dnia 28 maja 2012 roku, zmienionej aneksami nr (...) z 19 lipca 2012 r. i nr 2 z 14 listopada 2012 r. poprzez błędną wykładnię i zastosowanie na skutek przyjęcia, że pozwana pomimo wykonania przez nią własnym sumptem i na jej koszt robót związanych z przebudową sieci cieplnej zobowiązana jest, w związku z wykonaniem takiej przebudowy, do uiszczenia na rzecz powódki wskazanej w § 9 ust. 1 litera a) powyższej umowy tzw. opłaty przyłączeniowej w wysokości równej 30% określonej przez powódkę wartości robót z tym związanych, podczas gdy opłata taka była przewidziana tylko w sytuacji, gdyby taka przebudowa była dokonana i sfinansowana w całości przez powódkę, co nie miało miejsca;

b)  art. 7 ust. 2, 5, 6 oraz 8 pkt 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo energetyczne przez ich błędną wykładnię i zastosowanie na skutek przyjęcia, że:

- pozwana jako odbiorca energii cieplnej zobowiązana jest ponosić koszty przebudowy sieci cieplnej podczas gdy zgodnie z art. 7 ust. 5 i 6 powyższej ustawy obowiązek taki ciąży na przedsiębiorstwie energetycznym,

- pozwana zobligowana jest do zapłaty przewidzianej w art. 7 ust. 2 i 8 powyższej ustawy opłaty przyłączeniowej w sytuacji przebudowy sieci ciepłowniczej, podczas gdy literalne brzmienie tego przepisu przewiduje taką opłatę tyko za przyłączenie odbiorcy do sieci ciepłowniczej, a nie jej przebudowę;

c) art. 58 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niezastosowanie na skutek przyjęcia, że regulacja zawarta w § 9 ust. 1 lit. a) umowy jest zgodna z ustawą Prawo energetyczne i zasadami współżycia społecznego, podczas, gdy obciążenie pozwanej tzw. opłatą przyłączeniową w związku z dokonaną przez nią przebudową węzła cieplnego jest sprzeczne z art. 7 ust. 5, 6 i 8 pkt 2 tej ustawy, a samo jej naliczenie jest konsekwencją monopolistycznej pozycji powódki w zakresie obrotu energią cieplną na lokalnym rynku,

ewentualnie także

d) art. 5 k.c. przez jego błędną wykładnię i niezastosowanie na skutek przyjęcia, że zasadne jest obciążenie pozwanej tzw. opłatą przyłączeniową w związku z dokonaną przez nią przebudową węzła cieplnego, mimo że z mocy art. 7 ust. 5 i ustawy Prawo energetyczne powód, jako jedyny na lokalnym rynku przedsiębiorca zajmujący się przesyłaniem i dystrybucją energii cieplnej, będąc zobowiązany zapewnić realizację i w pełnej wysokości finansowanie budowy i rozbudowy sieci poniósł jedynie 82% kosztów przebudowy sieci cieplnej, ustalonych według jego kosztorysu, który był rażąco zaniżony w odniesieniu do realnych kosztów poniesionych na ten cel przez pozwaną.

2. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu I instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego na skutek błędnego przyjęcia, że:

- pozwany miał interes faktyczny i prawny w przebudowie sieci cieplnej podczas, gdy takowy występował również po stronie powodowej, co wynikało z faktu, że instalacja była ułożona na gruncie pozwanej, a powódka, nie mając do niego tytułu prawnego zobligowana była do jej przełożenia, ewentualnie do ustanowienia służebności lub wykupu gruntu,

- przebudowa sieci ciepłowniczej rodziła wynikający z ustawy Prawo energetyczne obowiązek uiszczenia opłaty przyłączeniowej, podczas gdy zgodnie z art. 7 ust. 8 tej ustawy należy się ona tylko za przyłączenie się odbiorcy do sieci, a nie za jej przebudowę,

- intencją stron przy sporządzaniu aneksów nr (...) do powyższej umowy nie była rezygnacja z zastrzeżonej w niej pierwotnie tzw. opłaty przyłączeniowej za przebudowę sieci, podczas gdy temu właśnie celowi służyło ograniczenie partycypacji powódki w kosztach z tym związanych do 82 % ich wartości kosztorysowej.

3. naruszenie art. 233 k.p.c. na skutek przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów poprzez uznanie, że:

- pozwana mimo wykonania przez nią, na jej koszt robót związanych z przebudową sieci cieplnej zobowiązana jest do uiszczenia na rzecz powódki opłaty przyłączeniowej, podczas gdy umowa stron przed jej zmianą aneksami nr (...) taką opłatę przewidywała tylko w sytuacji, gdyby taka przebudowa została dokonana i sfinansowana w całości przez powódkę

- uiszczenie przez pozwaną opłaty przyłączeniowej za wykonanie i sfinansowanie przez powódkę przyłącza oraz węzła cieplnego potwierdza zasadność naliczenia takiej opłaty także za przebudowę sieci, podczas gdy z art. 7 ust. 8 Prawa energetycznego wynika wprost, że sama przebudowa sieci nie jest objęta taką opłatą,

- pozwana zobowiązana jest ponosić koszty przebudowy sieci cieplnej w formie tzw. opłaty przyłączeniowej, podczas gdy zgodnie z art. 7 ust. 5 i 6 w/w ustawy realizacja i finansowanie budowy i rozbudowy sieci, w tym na potrzeby podmiotów ubiegających się o przyłączenie jest obowiązkiem ciążącym na przedsiębiorstwie energetycznym.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd Okręgowy prawidłowo, na podstawie całokształtu materiału dowodowego, ocenionego z poszanowaniem reguł wskazanych w art. 233 § 1 k.p.c., ustalił stan faktyczny sprawy, co dało Sądowi Apelacyjnemu podstawę do przyjęcia tych ustaleń za własne i oparcie o nie także swojego rozstrzygnięcia.

Ustalonego przez Sąd pierwszej instancji stanu faktycznego nie zakwestionowano skutecznie także w apelacji. Wprawdzie pozwany podniósł w niej zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc polegającego na przekroczeniu przez Sąd granic swobodnej oceny dowodów, w istocie jednak była to tylko podważenia w ten sposób poprawności oceny ustalonego stanu faktycznego (nie zaś dowodów) oraz opartego na tych ustaleniach wnioskowania. Nie stanowi to naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., który reguluje jedynie kwestię oceny wiarygodności i mocy (wartości) dowodowej przeprowadzonych w sprawie dowodów, a nie wyprowadzonych wniosków, czy poczynionych ustaleń faktycznych. Naruszenie tego przepisu może polegać na dokonaniu przez sąd oceny dowodów z naruszeniem określonych w nim zasad, a prawidłowe postawienie takiego zarzutu wymaga wskazania konkretnego dowodu, którego zarzut ten dotyczy i podania, w czym skarżący upatruje wadliwą jego ocenę. Zarzut naruszenia art. 233 §1 zawarty w apelacji pozwanego nie spełnia tych warunków.

Zauważyć ponadto należy, że stawiając zarzut sprzeczności ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego apelujący nie odniósł go do poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych, ani do określonej części materiału dowodowego, z którą, jego zdaniem, ustalenia te stoją w sprzeczności, bądź która została niezasadnie przez Sąd pominięta. W ramach także tego zarzutu zakwestionował on w istocie prawidłowość wyciągniętych przez Sąd w oparciu o poczynione ustalenia faktyczne wniosków i ocenę ustalonego stanu faktycznego w świetle przepisów prawa materialnego.

Wobec powyższego, oba zawarte w apelacji zarzuty obrazy prawa procesowego Sąd Apelacyjny uznał za chybione, zaś ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego podzielił i uczynił je podstawą również własnego rozstrzygnięcia.

Przechodząc do dalszych rozważań wskazać należy, że stan faktyczny w niniejszej sprawie zasadniczo nie był sporny. Nie ulegało wątpliwości, że strony zawarły w dniu 28 maja 2012 r. umowę nr (...) o przyłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej, której przedmiotem była m.in. przebudowa istniejącej sieci ciepłowniczej polegająca na przeniesieniu jej odcinka, kolidującego z realizacją budowanego na nieruchomości pozwanego obiektu, w pas drogowy. Umowę tę strony następnie dwukrotnie zmodyfikowały, aneksami nr (...). Zmianą istotną dla rozstrzygnięcia tej sprawy było wprowadzenie do umowy postanowienia, że przebudowy sieci cieplnej w zakresie wskazanym w umowie dokona własnym staraniem pozwana spółka (§ 5 ust.1 lit. p), a nie - jak umówiono się pierwotnie – powodowe przedsiębiorstwo. Strony zmodyfikowały w związku z tym również zasady rozliczeń uregulowane w § 9 umowy poprzez dodanie ust. 5, mocą którego powód, jako przyszły właściciel instalacji, zobowiązał się wnieść na rzecz pozwanego opłatę za wykonanie przebudowy sieci cieplnej w wysokości 82% kosztów robót wynikających z zatwierdzonego przez strony kosztorysu inwestorskiego. Poza sporem było również, że wprowadzane na podstawie aneksów do umowy zmiany nie obejmowały jej § 9 ust. 1 a), w którym przewidziany został obowiązek odbiorcy (pozwanego), uiszczenia na rzecz dostawcy (powoda) opłaty „za przebudowę sieci cieplnej” w wysokości 30% wartości rzeczywistego kosztu poniesionego przez dostawcę, nazwanej przez strony „opłatą przyłączeniową”. Kwestią sporną była interpretacja w/w umowy, w części dotyczącej zasad ponoszenia kosztów wykonania jej przedmiotu, a w szczególności § 9 ust. 1 a) w kontekście w/w zmian.

Pozwany zarzucał, że treść tej umowy została przez Sąd Okręgowy nieprawidłowo zinterpretowana, w czym dopatrywał się naruszenia przepisów prawa materialnego: art. 65 § 1 i 2 k.c. w związku z treścią § 9 ust. 1 litera a, ust. 5 oraz § 5 umowy stron z 28 maja 2012 r., art. 7 ust. 2, 5, 6 oraz 8 pkt 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo energetyczne, art. 58 k.c. i art. 5 k.c..

Sąd Apelacyjny zarzutów tych nie podzielił aprobując w całości ocenę i wywód prawny Sądu I instancji, a w rezultacie także sposób zastosowania przez ten Sąd przepisów prawa materialnego.

Dokonując wykładni umowy z 28 maja 2012 r., a w szczególności jej § 9 ust. 1 litera a), Sąd Okręgowy trafnie wskazał, że na gruncie art. 65 k.c. przyjmuje się, jeśli chodzi o oświadczenia woli wyrażone w formie pisemnej, że ich sens ustalać należy z uwzględnieniem, przede wszystkim, tekstu dokumentu, w którym zostały zawarte. W procesie interpretacji tekstu podstawowa rola przypada językowym regułom znaczeniowym. Wykładni poszczególnych wyrażeń dokonuje się z uwzględnieniem kontekstu, w tym także związków treściowych występujących między zawartymi w tekście postanowieniami. (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 1995 r., III CZP 66/95 - OSNIC 12/95, poz. 168). Prawidłowa wykładnia umowy powinna więc - zgodnie z art. 65 § 2 k.c. - uwzględniać w pierwszym rzędzie badanie zgodnego zamiaru stron i celu umowy, nie może jednak pomijać jej tekstu, którego sens należy ustalać za pomocą językowych reguł znaczeniowych. Wykładnia umowy, zwłaszcza zawartej między przedsiębiorcami, nie może prowadzić do wniosku, iż zamiarem stron było zawarcie odmiennych istotnych postanowień od tych, które zostały wyrażone na piśmie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10- zbiór Lex nr 1107000).

Wbrew stanowisku apelującego, Sąd Okręgowy prawidłowo zinterpretował sporny zapis umowy, jako obowiązujący, mimo wprowadzenia do niej w/w zmian oraz faktycznego wykonania przebudowy, zgodnie ze zmienionym postanowieniem § 5 ust.1 lit. p, przez pozwanego. Sąd Apelacyjny aprobuje zarówno tok rozumowania Sądu pierwszej instancji jak i jego konstatację, że obowiązek odbiorcy poniesienia na rzecz dostawcy opłaty nazwanej przez strony „przyłączeniową”, a przewidzianej w umowie za przebudowę sieci cieplnej, nie został przez strony uzależniony od tego, kto tę przebudowę zrealizuje. Taka zależność, również w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie wynika ani wprost z przepisów umowy, ani też z kontekstu i towarzyszących okoliczności. Podkreślić trzeba, że, w świetle postanowień umowy, nie było żadnych przeszkód by powód wykonał roboty związane z przebudową własnymi siłami bądź przez podwykonawców, bądź też, co faktycznie nastąpiło, scedował ten zakres, za porozumieniem i odpowiednim rozliczeniem, na pozwanego. Dodać też trzeba, że przebudowa sieci cieplnej była tylko jednym z elementów przedmiotu umowy zawartej przez strony, która dotyczyła przyłączenia do miejskiej sieci ciepłowniczej węzła cieplnego w projektowanym budynku mieszkalno-usługowo-handlowym przy ul. (...) w B. i obejmowała ponadto budowę przyłącza cieplnego oraz węzła cieplnego (§ 2 i 3umowy). Tym samym zapis § 9 ust. 1, z którego wynika, że warunkiem wymagalności opłaty przyłączeniowej (obejmującej m.in. opłatę za przebudowę) będzie „zakończenie i rozliczenie przez dostawcę inwestycji objętej umową” należy niewątpliwie odnosić do całości przedmiotu umowy i nie sposób z niego wywodzić obowiązku powoda dokonania przebudowy sieci własnymi siłami ani obowiązku sfinansowania tej części przedmiotu umowy w całości. Takiego obowiązku przedsiębiorstwa energetycznego nie wprowadza również ustawa Prawo energetyczne, która, wręcz przeciwnie, w art. 7 ust. 6 nakłada na nie obowiązek umożliwienia uczestnictwa z procesie wykonawczym związanym z budową i rozbudową sieci także innych przedsiębiorców.

Zgodzić się zatem należy, iż, w świetle przepisów łączącej strony umowy, jedyną przesłanką powstania obowiązku zapłaty przez pozwanego 30% rzeczywistego kosztu przebudowy sieci poniesionego przez dostawcę, zgodnie z powyżej cytowanym brzmieniem § 9 ust. 1 a), było wystąpienie „kosztu poniesionego przez dostawcę”. Z niespornych ustaleń faktycznych wynikało, że ten warunek został spełniony, gdyż powód poniósł, zgodnie z umową, 82% kosztów ustalonych w zaakceptowanym przez strony kosztorysie, zaś sporna opłata została obliczona od tej właśnie kwoty.

Sąd Apelacyjny w pełni akceptuje stanowisko Sądu I instancji również w kwestii znaczenia dla wykładni zgodnego zamiaru stron umowy wprowadzonej do niej aneksem nr (...) zmiany, polegającej na dodaniu w § 5 zapisu, mocą którego zobowiązanym do wykonania przebudowy stał się pozwany. Sąd Okręgowy trafnie ocenił, że w stanie faktycznym tej sprawy nie sposób dopatrzeć się po stronie pozwanego jakiegokolwiek interesu w dokonaniu przebudowy sieci. Potrzeba taka istniała zaś niewątpliwie po stronie pozwanego, bowiem istniejący na jego nieruchomości odcinek sieci cieplnej kolidował z prowadzoną przez niego na tej nieruchomości inwestycją budowlaną - „realizacją obiektu przy ulicy (...) w B.”. Tak właśnie potrzebę wprowadzonej zmiany uzasadniły strony w treści aneksu nr (...) do umowy. Nadto, zarówno w tym, jak i w kolejnym aneksie strony modyfikowały jej § 9 nie eliminując jednak z niego, mimo istnienia takiej możliwości, zapisu nakładającego na pozwanego obowiązek uiszczenia spornej opłaty. Mając na uwadze zawodowy charakter prowadzonej przez pozwanego działalności gospodarczej, muszą być w stosunku do niego stosowane podwyższone wymagania, jeśli chodzi o należytą staranność, o której stanowi art. 355 § 1 i 2 k.c.. Prawidłowy jest zatem wniosek, że uchylenie spornego obowiązku nie było objęte wolą stron. Pozwany nie może też skutecznie zwalczać roszczenia powoda twierdzeniem o automatycznej dezaktualizacji obowiązku wynikającego dlań z § 9 ust. 1 a) umowy na skutek wykonania przez niego przebudowy sieci, zwłaszcza, że w § 13 umowy strony wyraźnie zastrzegły, pod rygorem nieważności, że zmiany, uzupełnienia, a także rozwiązanie postanowień umowy (!) mogą nastąpić wyłącznie w drodze aneksu – do czego się w innych kwestiach stosowały.

Sąd Apelacyjny zatem, w sytuacji rozbieżnych stanowisk stron, nie widzi argumentów, które w sposób przekonujący sprzeciwiałyby się takiej interpretacji ich zgodnej woli wyrażonej w umowie, jaką odzwierciedla treść dokumentu, po jego zmianach, uznając argumentację apelacji w tym względzie za nieprzekonującą.

Wbrew zarzutom apelacyjnym, takiemu uregulowaniu przez strony kwestii rozliczenia przebudowy sieci cieplej nie sprzeciwiały się przepisy ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity: Dz. U. 2012 r., poz. 1059 ze zm.), a w szczególności wskazywany w apelacji art. 7 tej ustawy. Sąd Okręgowy nie mógł naruszyć tego przepisu już choćby dlatego, że regulacja ta, odnosząca się do budowy i rozbudowy sieci cieplnej, nie obejmuje przebudowy sieci. Należy bowiem, zdaniem Sądu Apelacyjnego, dokonać rozróżnienia pomiędzy inwestycjami prowadzonymi w celu przyłączenia nowego odbiorcy do sieci poprzez budowę nowej sieci czy poprzez rozbudowę sieci dystrybucyjnej powoda w obszarze jego działania, których realizacja niewątpliwie należy do powoda oraz inwestycjami w obrębie sieci już istniejącej i zdolnej do prawidłowego działania, prowadzonymi, jak w tym przypadku, nie leżących po stronie przedsiębiorstwa energetycznego, a z inicjatywy i w wyłącznym interesie odbiorcy ciepła, z przyczyn leżących po jego stronie.

Umowa o przyłączenie do sieci ciepłowniczej jest niewątpliwie umową cywilnoprawną, do oceny której odnoszą się ogólne zasady prawa cywilnego, w tym także art. 353 ¹ k.c. statuujący zasadę swobody umów. Opłata, której dotyczy art. 7 ust. 8 pkt 2 Prawa energetycznego, co wynika jasno z treści tego przepisu, to "opłata za przyłączenie do sieci". Opłata taka pobierana jest wówczas, gdy spełnione są warunki, o których mowa w art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego. Skoro jest to "opłata za przyłączenie do sieci", to jest ona opłatą za zespolenie (złączenie) instalacji z siecią przedsiębiorstwa energetycznego i powinna obejmować tylko nakłady na wykonanie owego zespolenia. Taką opłatę strony przewidziały w § 9 ust. 1 b) i c). O ile, w części dotyczącej budowy przyłącza i węzła cieplnego oraz samego przyłączenia (rozumianego jak wyżej), swoboda stron w kształtowaniu treści umowy jest ograniczona przepisami ustawy Prawo energetyczne (w szczególności art. 7 ust. 5 i ust. 8 pkt 2), która obowiązek budowy oraz finansowania przyłącza i węzła cieplnego nakłada na przedsiębiorstwo energetyczne, jak również określa sposób kalkulowania opłaty za przyłączenie do sieci, to ograniczenia te nie dotyczą sposobu finansowania i rozliczeń związanych z przebudową sieci. W tym zakresie zatem strony korzystają zatem ze swobody gwarantowanej art. 353 ¹ k.c.. Oznacza to, że nie ma przeszkód prawnych do uznania, iż w ramach zawartej umowy o przyłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej strony uregulowały dodatkowo kwestię przebudowy fragmentu sieci już istniejącej oraz zasady finansowania inwestycji w tej części, zobowiązując się wspólnie partycypować w kosztach tej przebudowy (niezależnie od obowiązku uiszczenia opłaty za przyłączenie) w wysokości i na zasadach przyjętych w § 9 umowy. Stąd też zarzuty dotyczące naruszenia przepisów ustawy Prawo energetyczne okazały się nieuzasadnione, a z tych samych przyczyn chybiony był także oparty na tożsamej argumentacji zarzut nieważności umowy z mocy art. 58 k.c..

Odnosząc się do zarzutu obrazy art. 5 k.c. wskazać należy, że pozwany zarzut taki podnosił już w postępowaniu przed Sądem I instancji, który, odmawiając zastosowania klauzuli generalnej swoje stanowisko również w tym względzie należycie uzasadnił. Podtrzymując ten zarzut w apelacji skarżący nie odniósł się do argumentacji Sądu Okręgowego, ograniczając się do ogólnego zaprzeczenia jej trafności. Nadal motywował swój zarzut twierdzeniem, że powódka wykorzystała swoją monopolistyczną pozycję oraz przytaczał argumenty wcześniej powoływane w ramach zarzutu obrazy prawa materialnego. Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska pozwanego. Podkreślenia wymaga, że zastosowanie klauzuli generalnej z art. 5 k.c. w postaci wskazywanej w apelacji (sprzeczności z zasadami współżycia społecznego) uważa się za uzasadnione w razie sprzeczności określonego zachowania z regułami moralnymi o charakterze imperatywnym – mającymi formę nakazów postępowania moralnie aprobowanego lub zakazów postępowania moralnie dezaprobowanego. Nie stanowią natomiast zasad współżycia społecznego reguły mające postać preferencji – wskazujące tylko, jakie postępowanie byłoby szczególnie godne uznania, którego jednak nie można wymagać. Ponadto, klauzula ta odnosi się do reguł istniejących, pod pojęciem zasad współżycia społecznego należy bowiem rozumieć oceny funkcjonujące i utrwalone w społeczeństwie. Jej zastosowanie w określonym stanie faktycznym wymaga więc co najmniej wykazania, że oczekiwane postępowanie było wymagane normą moralną i dlaczego w danej sytuacji byłoby ono optymalne, aczkolwiek prezentowany jest w judykaturze także pogląd dalej idący, że powoływanie się na naruszenie zasad współżycia społecznego wymaga wskazania, jaka konkretnie zasada została naruszona, oraz wskazania pełnej treści powoływanej zasady (por. wyr. SN z dnia 14 października 1998 r., II CKN 928/97, OSNC 1999, nr 4, poz. 75, z aprobującą glosą M. Niedośpiała, PiP 2000, z. 3, s. 101; orz. SN z dnia 20 grudnia 2006 r., IV CSK 263/06, Lex nr 257664; orz. SA w Krakowie z dnia 6 czerwca 2006 r., II AKa 86/06, KZS 2006, z. 7-8, poz. 108). Sąd Apelacyjny zauważa, że apelujący na uzasadnienie zarzutu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego powołał się wyłącznie na drugi z w/w rodzaj reguł postępowania – o charakterze preferencji. Wskazując, że zachowanie powoda nie odpowiadało oczekiwanemu przez niego w określonym stanie faktycznym, nie uzasadnił jednocześnie w sposób przekonujący, dlaczego w sytuacji konfliktu interesów stron należałoby przyznać prymat właśnie jego interesowi ekonomicznemu, jako przedstawiającemu większą wartość niż interes ekonomiczny powoda. Takich argumentów nie dostrzega również Sąd Apelacyjny. Wprawdzie zgodzić się należy, że klauzula zasad współżycia społecznego ma za zadanie chronić m.in. takie wartości jak zaufanie, zwłaszcza w stosunkach między partnerami, i na tej podstawie konstruować można generalną normę nakazującą postępowanie lojalne, zgodne z uzasadnionymi oczekiwaniami partnera, jednakże w stanie faktycznym tej sprawy nie zachodzą wystarczające przesłanki do zarzucenia powodowi naruszenia tej reguły. Zawarta przez strony umowa expressis verbis przewidywała reguły rozliczenia między nimi za przebudowę sieci cieplnej, w tym udział każdej ze stron w kosztach tej przebudowy oraz warunki i sposób jej finansowania. Pozwany nie miał zatem racjonalnie uzasadnionych podstaw do oczekiwania, a tym bardziej wymagania od powoda, że uzna nadrzędną wartość i potrzebę ochrony interesu pozwanego i nie skorzysta z uprawnień umownych uwzględniających jego własny interes ekonomiczny. Dodać także należy, iż pozwany dysponował instrumentem prawnym, który umożliwiał mu zabezpieczenie własnego interesu, umowa dopuszczała bowiem możliwość wprowadzenia do niej stosownych zmian w formie aneksu, z której to możliwości strony w innych kwestiach korzystały, jednakże nie uczyniły tego kwestii spornej opłaty. Nie sposób przy tym przyjąć, że, pozwany, jako profesjonalista, kwestię tę (o zasadniczym dla niego znaczeniu) przeoczył. Zasadne jest zatem założenie, że strony, w tym pozwany, podjęły w tym zakresie świadomą decyzję, znając wszelkie jej uwarunkowania, w tym fakt, że obowiązek dokonania przebudowy sieci własnym staraniem i własnym kosztem przejął pozwany, z zastrzeżeniem późniejszego zwrotu części poniesionych nakładów według reguł wynikających z § 9 umowy. Pozwany musiał zatem uwzględniać wszelkie możliwe scenariusze, przewidziane w umowie, nie zaś bezpodstawnie liczyć, że nie zostaną one zrealizowane.

Z tych wszystkich względów apelacja, jako nieuzasadniona, podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w tym również co do niespornej w sprawie opłaty za wykonanie przyłącza i węzła cieplnego, pozwany nie wykazał bowiem spełnienia świadczenia w tej części, a powód temu zaprzeczył. O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono w myśl zasady odpowiedzialności za wynik sprawy z art. 98 §1 w zw. z §3 tego przepisu i z art. 99 k.p.c. oraz na podstawie § 6 pkt 6, i § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. z 2013 poz. 461 j.t.).

.