Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2013 roku

Sąd Okręgowy w Kielcach IX Wydział Karny-Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Bogusław Sędkowski

Sędziowie: SO Jan Klocek (spr.)

SO Ewa Opozda-Kałka

Protokolant: sekr. sądowy Anna Misztal

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Kielcach Jerzego Kraski

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2013 roku

sprawy D. S.

oskarżonego o przestępstwo z art.13 § 1 kk w zw. z art.197 § 1 kk i art.197 § 2 kk w zw. z art. 197 § 1 kk i art.157 § 2 kk w zw. z art.11 § 2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Końskich

z dnia 20 grudnia 2012 roku sygn. akt II K 850/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że czyn przypisany oskarżonemu kwalifikuje jako występek z art.197 § 1 kk i art.157§2 kk w zw. z art.11§2 kk;

II.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zwalnia oskarżonego z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

IX Ka 387/13

UZASADNIENIE

Prokurator Prokuratury Rejonowej w Końskich oskarżył D. S. o to, że w nocy na 21 lipca 2012 roku w kompleksie leśnym w okolicach B., przemocą polegającą na wciągnięciu i przewróceniu U. R. do przydrożnego rowu, uderzeniu jej rękami po twarzy, przytrzymywaniu za ręce, w wyniku czego doznała ona uszkodzeń ciała w postaci otarcia naskórka w okolicy warg sromowych większych i przedsionka pochwy, obustronnych sińców w okolicy żuchwy z otarciem naskórka po stronie lewej, sińców po stronie przyśrodkowej obu ramion i sińca na przedniej powierzchni podudzia lewego, które spowodowały rozstrój zdrowia i naruszenie funkcji organów jej ciała na okres nie dłuższy niż siedem dni oraz poprzez grożenie zabójstwem i pobiciem usiłował doprowadzić ją do obcowania płciowego, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na opór pokrzywdzonej a następnie poprzez uderzanie jej rękami po twarzy i grożenie zabójstwem doprowadził ją do poddania się innej czynności seksualnej w postaci dotykania jej w miejsca intymne oraz poprzez dwukrotne odbycie z nią stosunku oralnego, czym wyczerpał znamiona przestępstwa z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 197 § 1 kk i art. 197 § 2 kk w zw. z art. 197 § 1 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk.

Sąd Rejonowy w Końskich wyrokiem z dnia 20 grudnia 2012 roku oskarżonego D. S. w ramach czynu zarzucanego mu aktem oskarżenia uznał za winnego tego, że w nocy na 21 lipca 2012 roku w kompleksie leśnym w okolicach B., powiatu (...), województwa (...), przemocą polegającą na wciągnięciu i przewróceniu U. R. do przydrożnego rowu, uderzeniu jej rękami po twarzy, przytrzymywaniu za ręce oraz poprzez grożenie zabójstwem i pobiciem usiłował doprowadzić ją do obcowania płciowego w postaci odbycia stosunku seksualnego, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na opór pokrzywdzonej, zaś następnie poprzez uderzanie jej rękami po twarzy i grożenie zabójstwem doprowadzi ją do obcowania płciowego w postaci dwukrotnego odbycia z nią stosunku oralnego i do poddania się innej czynności seksualnej w postaci dotykania jej w miejsca intymne, w wyniku czego doznała ona uszkodzeń ciała w postaci otarcia naskórka w okolicy warg sromowych większych i przedsionka pochwy, obustronnych sińców w okolicy żuchwy z otarciem naskórka po stronie lewej, sińców po stronie przyśrodkowej obu ramion i sińca na przedniej powierzchni podudzia lewego, które spowodowały rozstrój zdrowia i naruszenie funkcji organów jej ciała na okres nie dłuższy niż siedem dni, to jest czynu stanowiącego występek z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 197 § 1 kk i art. 197 § 1 kk i art. 197 § 1 i 2 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i za to na podstawie powołanych przepisów, przyjmując za podstawę wymiaru kary art. 197 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk wymierzył mu karę dwóch lat i dziesięć miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 41 a § 1 i 4 kk w zw. z art. 43 § 1 kk orzekł wobec oskarżonego D. S. zakaz kontaktowania się i zbliżania się na odległość mniejszą niż sto metrów do pokrzywdzonej U. R. na okres trzech lat.

Na podstawie art. 63 § 1 kk zaliczył oskarżonemu D. S. na poczet orzeczonej wobec niego kary pozbawienia wolności okres jego zatrzymania i tymczasowego aresztowania w niniejszej sprawie od dnia 21 lipca 2012 roku do dnia 20 grudnia 2012 roku.

Zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata I. P. kwotę trzysta sześćdziesiąt dziewięć złotych tytułem wynagrodzenia za udzieloną oskarżonemu obronę z urzędu w postępowaniu przygotowawczym.

Na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolnił oskarżonego D. S. od ponoszenia kosztów sądowych i obciążył nimi Skarb Państwa.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 20 grudnia 2012 roku wniósł obrońca oskarżonego i na podstawie art. 444 kpk oraz art. 425 § 1 i 2 kpk zaskarżył powyższy wyrok w części dotyczącej kary.

Na podstawie art. 427 § 2 kpk oraz art. 438 pkt 4 kpk zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

- rażącą niewspółmierność (surowość) kary, która polega na wymierzeniu oskarżonemu D. S. kary (dwóch) lat i dziesięciu miesięcy pozbawienia wolności.

Obrońca oskarżonego wniósł, aby Sąd Odwoławczy korzystając z uprawnień przewidzianych w art. 427 § 1 kpk i art. 437 § 2 kpk orzekł o zmianie zaskarżonej części wyroku, poprzez wymierzenie kary pozbawienia wolności w mniejszym wymiarze korzystając przy tym z dobrodziejstwa warunkowego jej zawieszenia tytułem próby.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja obrońcy oskarżonego jawiła się jako bezzasadna i tym samym nie zasługiwała na uwzględnienie.

Pomimo tego zaskarżone orzeczenie wskutek wywiedzenia apelacji – chociaż nie z uwagi na jej treść - uległo zmianie w zakresie kwalifikacji prawnej przypisanego czynu oskarżonemu, o czym szerszy wywód nastąpi w dalszych rozważaniach.

Odnosząc się do istoty apelacji na wstępie należało zauważyć, że rozpoznający sprawę Sąd Rejonowy zebrał i przeprowadził wszystkie istotne dowody, niezbędne dla prawidłowego rozstrzygnięcia, poddał je wnikliwej analizie i wysnuł trafne końcowe wnioski, które przedstawił w spełniającym ustawowe wymogi uzasadnieniu przez co mogła nastąpić pełna kontrola instancyjna zaskarżonego rozstrzygnięcia. W tym kontekście ujawnione zostały przez Sąd I Instancji wszystkie okoliczności, które miały znaczenie i wpływ na rodzaj i wymiar kary oraz środka karnego. Zatem wbrew twierdzeniom zawartym w apelacji Sąd orzekający ściśle przestrzegał zasad określonych w art. 53 & 1i 2 kk oraz art. 54 § 1 kk.

Rozpoznający sprawę Sąd, w aż nadto szczegółowym uzasadnieniu, wskazał z jakich przyczyn wymierzył oskarżonemu za przestępstwo zgwałcenia karę dwóch lat i dziesięciu miesięcy pozbawienia wolności. Argumentacja Sądu w tym względzie była jasna i logiczna, a przez to w pełni przekonująca. W związku z tym Sąd Odwoławczy w całej rozciągłości podzielał stanowisko Sądu Rejonowego, wobec czego nie ma powodów by na nowo, w całym zakresie do kwestii tych się odnosić. Przywołać należało tylko te najistotniejsze w pryzmacie zarzutu apelacyjnego, osadzonego w istocie na orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2009 roku sprowadzającego się do konstatacji, że za niewspółmierną karę lub środek karny należy uznać takie, które nie uwzględniają w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnienia czynu jak i aspektów odnoszących się do sprawcy.

Powołanie się przez obrońcę na tak ramowe orzeczenie jest o tyle nietrafne, że Sąd rozpoznający sprawę uwzględniał te właśnie wszystkie okoliczności odnoszące się do sprawcy, a zwłaszcza to, że oskarżony od najmłodszych lat nie posiadał właściwych wzorców zachowań, zamieszkiwał w środowisku osób zdemoralizowanych, nie posiadał właściwej opieki i jest sprawcą młodocianym oraz ostatecznie przyznał się do winy (por. karta 8 – 9 uzasadnienia). Z drugiej jednak strony tenże Sąd uwypuklił- na co obrońca nie zwracał uwagi – istotną demoralizacje oskarżonego, lekceważący stosunek do nauki i norm prawnych skutkujący stosowaniem środków wychowawczych prze Sąd Rodzinny. W końcu bardzo wysoki stopień społecznej szkodliwości czynu i wysoki stopień winy oskarżonego musiały mieć pierwszorzędne znaczenie dla wymiaru kary .

Nie mogły uchodzić uwadze takie okoliczności jak szczególna determinacja z jaką zmierzał do realizacji przestępstwa, wielość czynności rozciągniętych w długim czasie, stosowanie istotnej przemocy, wyrządzenie bólu pokrzywdzonej i dotykające ja głębokie ujemne przeżycia psychiczne płynące z przestępstwa.

Nie sposób zatem uznać, że Sąd Rejonowy nie uwzględniał przy wymiarze kary okoliczności popełnienia czynu bądź osobowości sprawcy.

W świetle powyższych nie przekonuje zarzut apelacyjny, że kara dwóch lat i dziesięciu miesięcy pozbawienia wolności jest rażąco niewspółmierna jeśli przy tym zważyć, że mieści się ona absolutnie w dolnych granicach ustawowego zagrożenia.

Nie mniej przekonująco Sąd I Instancji argumentował z jakich przyczyn niemożliwe było, w odniesieniu do oskarżonego D. S., wymierzenie kary o charakterze wolnościowym.

Zgodzić należało się z poglądem, że zasadniczą przeszkodą do rozważenia warunkowego zawieszenia wykonania kary była wymierzona przez Sąd Rejonowy i uznawana przez sąd odwoławczy za słuszną, kara dwóch lat i dziesięciu miesięcy pozbawienia wolności. Nadto godnym podkreślenia jest to, że możliwość zawieszenia wykonania kary warunkowana jest oceną w jakiej postaci wymierzona kara osiągnie cele wobec sprawcy przestępstwa, a więc rozstrzygnięcie to znajduje uzasadnienie w pozytywnej lub negatywnej prognozie kryminalogicznej.

W niniejszej sprawie, zważywszy na osobowość sprawcy i jego dotychczasowy, obiektywnie negatywny, sposób życia (odpowiedzialność przed Sądem Rodzinnym), utrzymywanie kontaktów z osobami karanymi, lekceważący stosunek do obowiązków szkolnych, a także wzgląd na charakter przypisanego mu czynu sprzeciwiały się warunkowemu zawieszenia wykonania kary względem D. S..

Na tym tle podniesione w apelacji argumenty, że oskarżony potrafi się zaopiekować rodziną i nadal powinien pobierać naukę są okolicznościami, które nie mogą wpływać na istotę rodzaju i rozmiaru kary, lecz należą do okoliczności, które mogą być brane pod uwagę w procesie wykonywania kary.

Reasumując, wyraźnie należy stwierdzić, że trafność zarzutu niewspółmierności kary realizuje się wówczas, gdy kary tej nie da się zaakceptować na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć wpływ na jej wymiar. Sytuacja taka w niniejszej sprawie nie miała miejsca, a zatem należało ocenić, iż orzeczenie Sądu Rejonowego jest prawidłowe, zaś wywiedziona na korzyść oskarżonego apelacja nie może zasługiwać na uwzględnienie. W związku z tym co do zasady zaskarżony wyrok podlegał utrzymaniu w mocy.

Jednakże jak już wcześniej była o tym mowa, nie z istoty zarzutu wyrażonego w apelacji, zaskarżone orzeczenie podlegało zmianie. Przesądzała o tym treść przepisu art. 455 kpk nakazująca poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej przypisanego sprawcy czynu, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. W konkretnym przypadku poprawienie kwalifikacji następowało z korzyścią dla oskarżonego.

Analizując ustalenia Sądu Rejonowego należało uznać je za w pełni trafne. Znalazły one swoje odzwierciedlenie w treści przypisanego D. S. czynu, w którym słusznie wskazano, że groźbą zabójstwa i pobiciem usiłował doprowadzić pokrzywdzoną do obcowania płciowego, a następnie tymi metodami doprowadził ją do tego. Pomimo takich ustaleń Sąd I Instancji zakwalifikował czyn oskarżonego jako występek z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 197 § 1 kk i art. 197 § 1 kk i art. 197 § 1 i 2 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, co należało uznać za nieprawidłowe. Nie budzi bowiem sporu utrwalony pogląd, że odpowiedzialność karna za usiłowanie ma zasadniczo miejsce wtedy gdy nie dochodzi do dokonania. Dokonanie bowiem pochłania na zasadzie czynu współukaralnego wcześniejsze usiłowanie i to zarówno wtedy, gdy bezpośrednio poprzedza dokonanie, jak miało to miejsce w niniejszej sprawie, ale także wtedy, gdy między usiłowaniem a późniejszym dokonaniem upłynął pewien czas. Oczywiście warunkiem niezbędnym jest to, aby zachodziła tożsamość zamiaru.

Określone zachowania o seksualnej treści mogą jednocześnie przedmiotowo stanowić formę usiłowania popełnienia przestępstwa określonego w art. 197 § 1 kk oraz dokonania przestępstwa opisanego w art. 197 § 2 kk. Jak wspomniano o kwalifikacji decyduje zamiar sprawcy. Jeżeli dąży on do obcowania płciowego, a następnie doprowadza do niego, to czynności takie jak przykładowo „ dotykanie rękami narządów płciowych ofiary” stanowić będą współukarany czyn poprzedni.

Kwalifikacja wskazana przez Sąd Rejonowy byłaby wówczas trafna gdyby D. S. odstąpił od zgwałcenia. Skoro jednak tak się nie stało to zgodnie z art. 437 § 1 kpk należało dokonać zmiany zaskarżonego w tym tylko zakresie, że czyn przypisany oskarżonemu zakwalifikowany został jako występek z art. 197 § 1 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk.

Trudna sytuacja materialna oskarżonego uzasadniała zgodnie z art. 636 § 1 kpk i art. 624 § 1 kpk oraz art. 17. 1. Ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych Dz. U nr 49 poz. 223 z 1983 roku, zwolnienie oskarżonego D. S. od ponoszenia kosztów sądowych.

SSO J. Klocek SSO B. Sędkowski SSO E. Opozda – Kałka