Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 24 kwietnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Łodzi, V Wydział Karny Odwoławczy, w składzie:

Przewodniczący: sędzia S.O. Wojciech Janicki

Protokolant: sekr. sąd. Katarzyna Matecka

po rozpoznaniu w sprawie M. L.

obwinionej o wykroczenie z art. 124 § 1 k.w.

zażalenia obwinionej

na postanowienie Sądu Rejonowego dla Łodzi Widzewa w Łodzi z dnia 3 lutego 2015 roku w przedmiocie umorzenia postępowania

na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. i art. 438 punkt 2 k.p.k., w zw. z art. 109 § 2 k.p.w. oraz art. 618 § 1 punkt 11 k.p.k. w zw. z art. 119 k.p.w.

postanawia:

1.  uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Łodzi Widzewa w Łodzi;

2.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata T. M. kwotę 516,60 złotych (pięćset szesnaście złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej obwinionej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt V Kz 218/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 3 lutego 2015 roku wydanym w sprawie o sygn. VII W 2414/14 Sąd Rejonowy dla Łodzi Widzewa w Łodzi na podstawie art. 5 § 1 punkt 2 k.p.w. umorzył postępowanie przeciwko M. L., obwinionej o popełnienie w okresie od stycznia 2014 roku do marca 2014 roku Ł. wykroczenia z art. 124 § 1 k.w., a kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

W uzasadnieniu orzeczenia o umorzeniu postępowania Sąd I instancji powołał ustalenie oparte na sporządzonej w tej sprawie opinii sadowo – psychiatrycznej, zgodnie z którą u obwinionej stwierdzona została choroba psychiczna w postaci zaburzeń urojeniowych, a w jej następstwie obwiniona nie rozumiała znaczenia dokonywanych przez siebie czynów i nie mogła pokierować swoim postępowaniem, co wobec zaistnienia negatywnej przesłanki procesowej przez niemożność przypisania jej winy w czasie tych czynów skutkowało umorzeniem postępowania w oparciu o art. 5 § 1 punkt 2 (zdanie II) k.p.w. w zw. z art. 17 § 1 k.w.

Opisane postanowienie w całości zaskarżyła obwiniona podnosząc, że nie była i nie jest osobą chorą psychicznie, a odmienne rozpoznanie i wnioski zawarte w opinii biegłego lekarza psychiatry są wadliwe, albowiem oparto je poddanym analizie przez biegłego fragmentarycznym materiale poznawczym.

W uzupełniającym do zażalenia obwinionej piśmie jej obrońcy wskazano, że umorzenie postępowania jest co najmniej przedwczesne w sytuacji, gdy biegły psychiatra wydający opinię nie zapoznał się z dokumentacją przebiegu leczenia obwinionej w poradni neurologicznej i POZ, zaś w późniejszej uzupełniającej opinii podniósł, że dokumentacja ta jest w większej części nieczytelna. Wnioski wywiedzione przez biegłego w istotnej mierze wspierają się tylko na opinii sporządzonej biegłego psychologa, ta natomiast również budzi zastrzeżenia z uwagi na swoją niejednoznaczność, skoro z jednej strony stwierdza się w niej, że analiza zachowań i wypowiedzi M. L. podczas psychologicznego badania wskazuje na występowanie u opiniowanej uporczywych zaburzeń urojeniowych, a z drugiej biegły psycholog konstatuje, że sprawność procesów poznawczych tj. uwaga, postrzeganie, rejestracja i odtwarzanie informacji, przebiega u obwinionej bez zakłóceń, podczas badania nie ujawniły się objawy wytwórcze, badanie psychometryczne nie wskazuje na istotne zaburzenia w sferze emocjonalnej.

Obrońca doprecyzował żądanie wynikające z tenoru zażalenia obwinionej przez domaganie się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

[zażalenie obwinionej: k. 61, pismo obrońcy obwinionej: k. 78 – 79].

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

kontrola odwoławcza zaskarżonego postanowienia zainicjowana zażaleniem obwinionej musiała skutkować postulowanym jego uchyleniem i przekazaniem sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. O takim rozstrzygnięciu sądu odwoławczego zdecydował nie tyle stawiany w zażaleniu zarzut oparcia przyjętych ustaleń na niepełnej lub niejasnej opinii sądowo – psychiatrycznej, stwierdzającej stan niepoczytalności obwinionej w czasie inkryminowanych jej zachowań, lecz zupełny brak w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia odniesienia sfery koniecznych ustaleń, w pierwszej kolejności, co do faktu głównego, czy obwiniona w ogóle dopuściła się inkryminowanych jej zachowań opisanych we wniosku o ukaranie.

1. Przechodząc na gruncie zarysowanych wyżej kwestii do ostatniej z nich, nieodzownym jest uczynienie krytycznej uwagi, że pisemne motywy skarżonego postanowienia nie dostarczają materiału pozwalającego na prześledzenie toku rozumowania Sąd I instancji prowadzącego do stwierdzenia, że dane wynikające z zebranych w toku postępowania wyjaśniającego dowodów, mających stanowić umocowanie hipotezy wniosku o ukaranie, pozwalają uznać za dostatecznie uprawdopodobniony fakt, że obwiniona dopuściła się inkryminowanego jej czynu zabronionego w sytuacji, gdy w złożonych ówcześnie wyjaśnieniach nie przyznała się do faktu jego popełnienia.

Stwierdzona okoliczność wyłączająca winę obwinionej (stan niepoczytalności sprawcy w rozumieniu art. 17 § 1 k.w.) i uwzględnienie jej skutków w postaci stwierdzenia niemożności przypisania obwinionej sprawstwa inkryminowanego czynu zabronionego, co doprowadziło do umorzenia postępowania przeciwko obwinionej o ten zarzucany jej czyn w oparciu o ujemną przesłankę procesową określoną w art. 5 § 1 punkt 2 (zdanie II) k.p.w., wszelako powinno najpierw być poprzedzone wywiedzeniem oceny, że fakt pełnienia przez nią zarzucanego czynu został uprawdopodobniony na gruncie okoliczności mających oparcie w zebranym dotychczas materiale dowodowym. Innymi słowy, tok rozumowania Sądu I instancji powinien zostać przeprowadzony począwszy od odpowiedzi na pytanie, czy czyn zarzucany obwinionej został popełniony albo czy występują dane dostatecznie uzasadniające podejrzenie jego popełnienia [art. 5 § 1 punkt 1 k.p.w., a jeśli tak, czy zawiera on znamiona typizujące zarzucane wykroczenie (art. 5 § 1 punkt 2 (zdanie I) k.p.w.], zaś dopiero w wypadku kolejno powzięcia twierdzących wniosków w każdym ze wskazanych wyżej obszarów badawczych Sąd I instancji mógłby umorzyć postępowanie w następstwie powołania się na ustaloną okoliczność o całkowitej niepoczytalności obwinionej w czasie czynu.

W przeciwnym wypadku, a więc w razie stwierdzenia już w stadium przed otwarciem przewodu sądowego (art. 62 § 1 i 2 k.p.w.), że zachodzi którakolwiek z trzech wyżej wymienionych ujemnych przesłanek procesowych co do samego bytu czynu zabronionego, rozstrzygnięcie o umorzeniu postępowania przeciwko obwinionej musiałoby znajdować umocowanie w odmiennej niż zastosowana podstawie faktycznej i prawnej. Rzecz jasna, wystąpienie którejkolwiek z trzech wymienionych negatywnych przesłanek materialnych, musiałoby się jawić w tym stadium postępowania sądowego, jako odmienna podstawa umorzenia, w sposób jaskrawy i oczywisty.

W podsumowaniu tej części uwag należy podkreślić, że żaden z przepisów postępowania w sprawach o wykroczenia nie zwalnia sądu orzekającego z obowiązku ustalenia, czy osoba obwiniona, która wedle opinii wydanej przez biegłego lekarza psychiatry jest niepoczytalna w rozumieniu art. 17 § 1 k.w., popełniła zarzucany jej czyn. Użyte bowiem w tym przepisie określenie w czasie czynu, jak i w art. 62 § 3 k.p.w. określenie w chwili czynu, nie pozostawiają wątpliwości, że musi zachodzić zbieżność w czasie dwóch faktów, a więc czynu obwinionego oraz jego niepoczytalności.

[podobnie w odpowiednim zakresie na gruncie postępowania karnego – art. 31 § 1 k.k. oraz art. 414 § 1 k.p.k. – w tezie nr 3 do postanowienia S.N. z dnia 18.02.2009, sygn. IV KK 306/08, publik. Legalis nr 178171].

2. Przechodząc zaś do zagadnienia stricte podniesionego w zarzucie skargi odwoławczej, a przez stronę skarżącą identyfikowanego, jako niezupełność lub niejasność opinii sądowo – psychiatrycznej w zakresie prowadzącym do oceny o niepoczytalności obwinionej w czasie czynu, to nieodzownym jest uczynienie dwojakich zastrzeżeń zasadniczej natury, które będą determinować przebieg i rezultat ponownego postępowania sądowego

Po pierwsze, w razie stwierdzenia przez sąd rejonowy, że fakt popełnienia czynu zabronionego przez obwinioną jest uprawdopodobniony w oparciu o dane wynikające z materiału dowodowego powołanego u podstawy wniosku o ukaranie, dotychczasowe ustalenie zaistnienia okoliczności wyłączającej wobec obwinionej możliwość przypisania jej winy nie może być przez nią podważane z uwagi na kierunek zażalenia – wniesionego wyłącznie na jej korzyść.

Obwiniona nie miałaby wszak gravamen do kwestionowania przyjętej podstawy umorzenia postępowania [art. 425 § 3 (zdanie I) k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.p.w.], zaś czynienie w powtórnym postępowaniu w tym zakresie ustaleń mniej korzystnych dla obwinionej byłoby niedopuszczalne. Tak więc, w ponownym postępowaniu musiałoby zapaść tożsame merytorycznie orzeczenie i to już w stadium przed otwarciem przewodu sądowego.

Po wtóre, w wypadku zaś stwierdzenia przez sąd rejonowy przed rozpoczęciem przewodu sądowego, że w stopniu oczywistym ujawnia się jedna z innych, niż obecnie powołana, negatywnych przesłanek materialnych procesu – określonych w art. 5 § 1 punkt 1 lub art. 5 § 1 punkt 2 (zdanie I) k.p.w. – to byt ustalenia stanu niepoczytalności obwinionej straci swoje znaczenie, albowiem wówczas podstawę umorzenia postępowania byłaby ta inna ujemna przesłanka, gdyż jak już wcześniej powiedziano, w tej sytuacji nie zachodziłaby zbieżność w czasie dwóch faktów, a więc czynu obwinionej oraz jej niepoczytalności.

Mając przede wszystkim wzgląd na stanowisko wyrażone w pierwszej części rozważań Sąd Okręgowy uznał zaskarżone postanowienie obecnie za przedwczesne w sytuacji braku odniesienia się w jego uzasadnieniu przez Sąd I instancji do kluczowej dla podstawy umorzenia kwestii, czy fakt popełnienia przez obwinioną zarzucanego jej czynu jest uprawdopodobniony; w następstwie czego uchylił powyższe postanowienie i przekazał sprawę Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Sąd ten w powtórnym postępowaniu skieruje sprawę ponownie na posiedzenie i podejmie się rozważenia w wymaganej kolejności zagadnień wskazanych w czynionych przez instancję odwoławczą uwagach, po czym wyda rozstrzygnięcie stosowanie do powziętych ustaleń i ich oceny, przy czym w jego pisemnym uzasadnieniu przedstawi w sposób zupełny i adekwatny tok rozumowania prowadzący do wniosków znajdujących odzwierciedlenie w treści orzeczenia.