Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 724/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 stycznia 2015 r.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu, Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Agata Masłowska

Protokolant: Marta Krawiec-Klimczak

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2015 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa G. W.

przeciwko T. I., (...) S.A. z siedzibą w Ł., P. I.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od strony powodowej G. W.na rzecz pozwanej T. I.kwotę 7.217 zł tytułem kosztów procesu;

III.  zasądza od strony powodowej G. W.na rzecz strony pozwanej (...) S.A.z siedzibą w Ł.kwotę 7.200 zł tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt I C 724/12

UZASADNIENIE

Pozwem z 11 lipca 2012 r. (k.2-6), uzupełnionym pismami z 30 sierpnia 2012 r. (k.35), z 9 października 2012 r. (k. 40-41) i z 11 stycznia 2013 r. (k.61), wniesionym przeciwko pozwanej T. I., strona powodowa G. W.wniosła o uzgodnienie treści księgi wieczystej nr (...)prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla (...)z rzeczywistym stanem prawnym poprzez:

1) wykreślenie z działu I wpisów dotyczących użytkowania wieczystego w zakresie okresu użytkowania oraz sposobu korzystania,

2) wykreślenie z działu II wpisu dotyczącego T. I. córki K. i H. jako użytkowniczki wieczystej,

3) wykreślenie z działu III wpisu o ostrzeżeniu o egzekucji z 1/2 niewydzielonej części nieruchomości stanowiącej własność S. M., prowadzonej na podstawie nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przez Sąd O. we W.w dniu 23 października 2003 r., sygn. akt (...),

4) wykreślenie z działu IV wpisów dotyczących:

a) hipoteki umownej zwykłej w kwocie 150.000 zł na rzecz (...) S.A. w Ł., zabezpieczającej spłatę pożyczki kupieckiej udzielonej T. I., ustanowionej aktem notarialnym rep. A nr (...) z 17 grudnia 2004 r. na udziale w użytkowaniu wieczystym,

b) hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 600.000 zł na rzecz (...) S.A.w Ł., zabezpieczającej spłatę pożyczki kupieckiej udzielonej T. I., ustanowionej aktem notarialnym rep. (...)nr (...)z 22 maja 2006 r., zmienionej aktem notarialnym rep.(...)nr (...)z 7 czerwca 2006 r., na udziale w użytkowaniu wieczystym,

c) hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 200.000 zł na rzecz (...) S.A. w Ł. zabezpieczającej spłatę pożyczki kupieckiej udzielonej T. I., ustanowionej aktem notarialnym rep. A nr (...) z 29 kwietnia 2010 r., na udziale w użytkowaniu wieczystym.

Strona powodowa wniosła ponadto o zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Uzasadniając swe żądanie, strona powodowa wskazała, że opisana wyżej nieruchomość, położona przy ul. (...)we W., została oddana w użytkowanie wieczyste umową z 18 grudnia 1997 r. na rzecz S. M.i T. I., które następnie zostały wpisane jako współużytkowniczki wieczyste do prowadzonej dla tej nieruchomości przez Sąd Rejonowy dla (...) księgi wieczystej o numerze (...). W związku z niedotrzymaniem przez użytkowników wieczystych postanowień wskazanej umowy w zakresie zagospodarowania gruntu, G. W.wystąpiła z powództwem o rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego; powództwo zostało uwzględnione, zaś wyrok w tej sprawie uprawomocnił się. Jednakże jeszcze przed uprawomocnieniem się wyroku rozwiązującego umowę użytkowania wieczystego Sąd Rejonowy w O.postanowieniem z 10 maja 2006 r. (sygn. akt (...)dokonał zniesienia prawa współużytkowania wieczystego poprzez przyznanie tego prawa T. I.. Na podstawie powyższego postanowienia w księdze wieczystej wykreślony został wpis o prawie użytkowania wieczystego przysługującego S. M.. W związku z rozwiązaniem umowy użytkowania wieczystego G. W.złożyła wniosek o wykreślenie w księdze wieczystej wpisów w dziale I – dotyczących użytkowania wieczystego, w dziale II – dotyczących wskazania T. I.jako użytkowniczki wieczystej, w dziale III – dotyczących ostrzeżenia o toczącej się egzekucji z udziału S. M., zaś w dziale IV – dotyczących hipotek na udziale w użytkowaniu wieczystym. Wniosek został uwzględniony, a wskazane wpisy dokonane. Postanowienie Sądu I instancji zostało jednak uchylone postanowieniem Sądu (...)we W.z 9 marca 2009 r. (sygn. akt(...)). Z kolei w dniu 22 grudnia 2010 r. Sąd Rejonowy dla (...)na podstawie aktu notarialnego rep. (...) nr (...)z 29 kwietnia 2010r. wpisał w dziale IV księgi wieczystej hipotekę umowną kaucyjną w kwocie 200.000 zł na rzecz (...) S.A.w Ł., zabezpieczającą spłatę pożyczki kupieckiej udzielonej T. I.na jej udziale w użytkowaniu wieczystym.

W odpowiedzi na pozew (k.88-94) pozwana T. I. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz od strony powodowej zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwana wskazała, że z orzeczenia Sądu II instancji, uchylającego wpisy w księdze wieczystej, nie wynika, aby zmiana treści księgi wieczystej mogła nastąpić w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Zdaniem pozwanej prawomocny wyrok sądu rozwiązujący umowę wieczystego użytkowania z T. I. i S. M. w kontekście postanowienia Sądu, który zniósł współużytkowanie wieczyste i przyznał użytkowanie wieczyste T. I., nie daje podstaw do uwzględnienia powództwa. Strona powodowa winna w ramach nowego postępowania rozwiązać stosunek użytkowania wieczystego z pozwaną T. I.. Pozwana podkreśliła, że powództwo z art. 10 u.k.w.h. nie może być traktowane jako uniwersalny instrument służący do weryfikowania wszelkich zdarzeń prawnych dotyczących nieruchomości.

Jednocześnie z ostrożności procesowej pozwana wskazała, że do rozwiązania umowy użytkowania wieczystego doszło wskutek wydania wyroku obarczonego błędami. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem orzecznictwa skorzystanie z tego prawa możliwe jest w wyjątkowej sytuacji, która w przedmiotowym przypadku nie miała miejsca. Sąd nie wziął pod uwagę wielu okoliczności, które skutkowały niezachowaniem terminu zabudowania gruntu, a które były niezależne od strony pozwanej. Przyczyną niezabudowania nieruchomości było bowiem przeciągające się postępowanie administracyjne w przedmiocie pozwolenia na budowę, a ponadto nierozpoznanie do chwili obecnej wniosku pozwanej o przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności.

Pozwana podniosła nadto, że żądanie strony powodowej odnośnie wykreślenia hipotek jest bezzasadne. Hipoteka umowna i kaucyjna zostały ustanowione na zabezpieczenie roszczeń wynikających z określonych umów, które to umowy na dzień dzisiejszy nie uległy rozwiązaniu. W niniejszej sprawie G. W.nie weszła w prawa wieczystego użytkownika, ponadto z uwagi na niespłacenie przez T. I.pożyczek kupieckich brak jest dowodów wygaśnięcia wierzytelności, dających podstawy do wykreślenia hipoteki. Pozwana zaznaczyła, że do wykreślenia hipotek może dojść również po wyrażeniu zgody w tym przedmiocie przez wierzyciela, a takowej G. W.nie przedstawiła.

W piśmie z 24 czerwca 2013 r. (k.128-129) strona powodowa nie zgodziła się z twierdzeniami pozwanej T. I., jakoby do rozwiązania umowy wieczystego użytkowania z pozwaną, a także do wykreślenia zapisów odnośnie hipotek, niezbędny był wyrok rozwiązujący umowę wieczystego użytkowania tylko i wyłącznie z pozwaną T. I.. Strona pozwana podniosła, że umowa użytkowania wieczystego została skutecznie i prawomocnie rozwiązana wyrokiem sądu wobec obu wieczystych użytkowniczek. To zaś, że użytkowniczki wieczyste przeniosły na jedną z nich prawa wynikające z umowy użytkowania wieczystego, jest w niniejszej sprawie bez znaczenia, ponieważ pozew został skierowany przeciwko osobie, która przejęła prawa i obowiązki z przedmiotowej umowy użytkowania wieczystego.

W toku postępowania na podstawie art. 195 k.p.c. do udziału w sprawie w charakterze pozwanych wezwane zostały (...) S.A. z siedzibą w Ł. (k. 131) oraz P. I. (k.181).

Pismem z 18 lutego 2014 r. (k.153) strona pozwana (...) S.A. z siedzibą w Ł. wniosła o oddalenie powództwa w całości w stosunku do siebie oraz o zasądzenie od strony powodowej na swoją rzecz kosztów procesu. Strona pozwana oświadczyła, że żądanie pozwu jest w stosunku do niej całkowicie bezzasadne, gdyż chroni ją rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych odnośnie hipotek ustanowionych na prawie wieczystego użytkowania na przedmiotowej nieruchomości. Ponadto strona pozwana wskazała, że strona powodowa w żaden sposób nie wykazała, aby strona pozwana w chwili ustanawiania hipotek wpisanych na jej rzecz była w złej wierze, co mogłoby uchylić rękojmię wiary publicznej księgi wieczystej.

Pismem z 1 lipca 2014 r. (k.190-198) pozwana P. I. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na swoją rzecz od strony powodowej kosztów procesu. W uzasadnieniu swego stanowiska pozwana powołała się na tożsame okoliczności i zarzuty, jak pozwana T. I., w szczególności zaś powoływała się na bezzasadność orzeczenia o rozwiązaniu użytkowania wieczystego. Powołała się również na fakt zawarcia umowy przenoszącej użytkowanie wieczyste w dniu 21 lipca 2007 r., co jej zdaniem nastąpiło przed prawomocnością orzeczenia rozwiązującego umowę użytkowania wieczystego. Zarzuciła także, że do chwili obecnej nie został rozpoznany wniosek o przekształcenie użytkowania wieczystego we własność, mimo że jego uwzględnienie było obligatoryjne.

Pismem z 26 czerwca 2014 r. (k.229-230) strona powodowa podniosła, że umowa z 21 lipca 2007 r. nie skutkowała przeniesieniem prawa użytkowania wieczystego, z uwagi na jej warunkowy charakter.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Nieruchomość położona przy ul. (...)we W., oznaczona geodezyjnie jako działka nr (...)w obrębie S., o pow. 93 m 2, została oddana w użytkowanie wieczyste przez G. W.umową z 18 grudnia 1997 r., zawartą w formie aktu notarialnego (rep. A nr (...)), na rzecz S. M.i T. I.. Na podstawie umowy użytkowania wieczystego T. I.i S. M.zostały wpisane do księgi wieczystej nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków, IV Wydział Ksiąg Wieczystych, jako użytkowniczki wieczyste w udziałach po 1/2.

Działka ta miała charakter działki niezabudowanej budowlanej i zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego przeznaczona jest pod usługi kultury (galerie sztuki, pracownie artystyczne itp.). Znajduje się w strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej. Nabywczynie prawa użytkowania wieczystego zobowiązały się rozpocząć budowę, tj. wybudować fundamenty, w ciągu 1,5 roku od dnia podpisania aktu notarialnego, a także zobowiązały się zakończyć budowę, tj. wybudować budynek w stanie surowym zamkniętym, w terminie do 3 lat od daty podpisania aktu. Zastrzeżono, że powyższe terminy wiążą również następców prawnych.

Dowody:

kopia wypisu aktu notarialnego z 18.12.1997 r., rep. (...)(k.10-12)

odpis zupełny księgi wieczystej nr (...) (k.108-117)

W dniu 2 kwietnia 1999 r. T. I.zgłosiła wniosek o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego powyższej działki w prawo własności. Wniosek ten do chwili obecnej nie został uwzględniony, postępowanie w jego przedmiocie zostało przez G. W.umorzone ze względu na rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego.

Dowody:

kopia pisma z 2.04.1999 r. z potwierdzeniem nadania (k.199)

odpis zupełny księgi wieczystej nr (...) (k.108-117)

dokumenty w aktach WSA we Wrocławiu o sygn. (...), w szczególności postanowienie z 27.03.2009 r. (wydruk treści k.255), postanowienie z 9.07.2009 r.

kopia decyzji SKO z 6.11.2008 r. (k.256-259)

Działka oddana w użytkowanie wieczyste nie została zabudowana zgodnie ze zobowiązaniem zawartym w umowie ustanawiającej użytkowanie wieczyste.

bezsporne

Na podstawie nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przez Sąd O.we W.w dniu 23 października 2003 r., sygn. akt (...), zaopatrzonego w klauzulę wydolności, prowadzone było z wniosku (...) sp. z o.o.z siedzibą we W.przeciwko S. M.przez Komornika Sądowego A. P.postępowanie egzekucyjne o sygn. (...). W postępowaniu tym skierowano egzekucję do nieruchomości przy ul. (...). W dniu 13 kwietnia 2004 r. zgłoszony został do sądu wieczystoksięgowego wniosek o wpisanie ostrzeżenia o prowadzonej egzekucji. Wniosek ten został uwzględniony. Postępowanie egzekucyjne uległo umorzeniu z uwagi na ogłoszenie upadłości pozwanej

Dowody:

dokumenty w aktach (...)

W związku z niedotrzymaniem przez użytkowników wieczystych postanowień wskazanej umowy w zakresie zagospodarowania gruntu, G. W.w dniu 25 października 2005 r. wniosła pozew o rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego. Wyrokiem z dnia 3 października 2006 r., wydanym w sprawie o sygn. akt (...), Sąd Rejonowy dla (...)we Wrocławiu orzekł o rozwiązaniu umowy użytkowania wieczystego.

Pozwana T. I.wniosła apelację od powyższego wyroku. Została ona odrzucona jako spóźniona; postanowienie w tym przedmiocie zostało jednak uchylone wskutek zażalenia pozwanej. Jednakże Sąd O.we W.Wydział (...) (...) (...)postanowieniem z 7 listopada 2007 r. (sygn. akt (...)) stanął na stanowisku, że apelacja była jednak spóźniona i ponownie ją odrzucił. W związku z tym wyrok z 3 października 2006 r. uprawomocnił się 5 grudnia 2006 r.

Dowody:

dokumenty w aktach Sądu Rejonowego dla (...)o sygn. (...), w szczególności wyrok z 3.10.2006 r.

Przed uprawomocnieniem się wyroku rozwiązującego umowę użytkowania wieczystego Sąd (...)w(...), Wydział (...)postanowieniem z 10 maja 2006 r. (sygn. akt (...) dokonał zniesienia prawa współużytkowania wieczystego nieruchomości objętej księgą wieczystą (...)poprzez przyznanie prawa użytkowania wieczystego w całości T. I.. Postanowienie uprawomocniło się 1 czerwca 2006 r.

Na podstawie powyższego postanowienia Sąd Rejonowy dla (...)we (...) wykreślił z księgi wieczystej wpis o prawie użytkowania wieczystego przysługującego S. M..

Dowody:

dokumenty w aktach Sądu Rejonowego w Oławie o sygn. (...), w szczególności postanowienie z 10.05.2006 r.

odpis zupełny księgi wieczystej nr (...) (k.108-117)

W dniu 21 lipca 2007 r. T. I.zawarła z P. I.warunkową umowę sprzedaży prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej przy ul. (...)we W.. Warunkiem sprzedaży było niewykonanie przez G. W.przysługującego jej prawa pierwokupu w stosunku do opisanej nieruchomości. Sprzedająca zobowiązała się, że w razie nie wykonania przez G. W.prawa pierwokupu przeniesie na kupującą prawo użytkowania wieczystego nieruchomości, nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wezwania przez kupującą.

W umowie zastrzeżono, że cena sprzedaży w kwocie 250.000 zł płatna będzie w całości w dniu podpisania umowy przenoszącej prawo użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości, zaś wydanie nieruchomości nastąpi w dniu podpisania tejże umowy.

Zarządzeniem Prezydenta W.nr (...)z 22 sierpnia 2007 r.G. W.nie wykonała przysługującego jej prawa pierwokupu.

Dowody:

kopia wypisu aktu notarialnego z 21.07.2007 r. (k.54-56)

kopia pisma z 23.08.2007 r. (k.178)

kopia zarządzenia z 22.08.2007 r. (k.179)

kopia pisma z 22.08.2007 r. (k.180)

T. I. i P. I. nie zawarły umowy przenoszącej prawo użytkowania wieczystego.

bezsporne

Sąd Rejonowy dla (...) we Wrocławiu, Wydział (...)wpisał w księdze wieczystej (...):

a) hipotekę umowną zwykłej w kwocie 150.000 zł na rzecz (...) S.A. w Ł.,

b) hipotekę umowną kaucyjną do kwoty 600.000 zł na rzecz (...) S.A. w Ł.,

c) hipotekę umowną kaucyjną do kwoty 200.000 zł na rzecz (...) S.A. w Ł.,

zabezpieczające spłatę zobowiązań zaciągniętych przez T. I..

Dowody:

odpis zupełny księgi wieczystej nr (...) (k.108-117)

W dniu 15 maja 2008 r. G. W.złożyła w Sądzie Rejonowym dla (...), (...)wniosek o wykreślenie w księdze wieczystej wpisów w dziale I – dotyczących użytkowania wieczystego, w dziale II – wpisu T. I.jako użytkowniczki wieczystej, w dziale III – ostrzeżenia o toczącej się egzekucji z części nieruchomości S. M., zaś w dziale IV – dotyczącym hipotek na udziale w użytkowaniu wieczystym. Postanowieniem z 21 listopada 2008 r. Sąd dokonał powyższych wpisów. Wskutek apelacji zainteresowanej postanowienie to zostało uchylone postanowieniem Sądu O.we W.z 9 marca 2009 r. (sygn. akt (...)). W postanowieniu z 9 marca 2009 r. Sąd II instancji nakazał Sądowi Rejonowemu wykreślenie dokonanych wpisów, oddalając jednocześnie wniosek o ich dokonanie.

Dowody:

kopia postanowienie Sądu O.we W.z 9.03.2009 r., sygn. akt (...) (k.221-223)

odpis zupełny księgi wieczystej nr (...) (k.108-117)

W chwili obecnej w księdze wieczystej (...) znajdują się w szczególności następujące wpisy:

1) w dziale I-SP – wpis dotyczący ustanowienia na nieruchomości prawa użytkowania wieczystego na okres do 18 grudnia 2096 r., ze wskazaniem jako sposobu korzystania z nieruchomości: „działka gruntu w użytkowaniu wieczystym przeznaczona pod zabudowę (galeria malarstwa witrażowego)”,

2) w dziale II – wpis dotyczący przysługiwania prawa użytkowania wieczystego działki w udziale 1/1 T. I., córce K. i H.,

3) w dziale III – wpis ostrzeżenia o egzekucji z 1/2 niewydzielonej części nieruchomości stanowiącej własność S. M., prowadzonej na podstawie nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu 23 października 2003 r., sygn. akt (...),

4) w dziale IV wpisy dotyczące:

a) hipoteki umownej zwykłej w kwocie 150.000 zł na rzecz (...) S.A. w Ł., zabezpieczającej spłatę pożyczki kupieckiej udzielonej T. I., ustanowionej aktem notarialnym rep. A nr (...) z 17 grudnia 2004 r. na udziale w użytkowaniu wieczystym,

b) hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 600.000 zł na rzecz (...) S.A.w Ł., zabezpieczającej spłatę pożyczki kupieckiej udzielonej T. I., ustanowionej aktem notarialnym rep. (...) nr (...)z 22 maja 2006 r., zmienionej aktem notarialnym rep. (...)nr (...)z 7 czerwca 2006 r., na udziale w użytkowaniu wieczystym,

c) hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 200.000 zł na rzecz (...) S.A.w Ł.zabezpieczającej spłatę pożyczki kupieckiej udzielonej T. I., ustanowionej aktem notarialnym rep. A. nr (...)z 29 kwietnia 2010 r., na udziale w użytkowaniu wieczystym.

Dowody:

odpis zupełny księgi wieczystej nr (...) (k.108-117)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie mogło zostać uwzględnione.

Stan faktyczny w sprawie był bezsporny w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia. Okoliczności te Sąd ustalił w oparciu o dokumenty w aktach postępowań sądowych, na które powoływała się strona powodowa, a ponadto w oparciu o dane zawarte w odpisie zupełnym księgi wieczystej spornej nieruchomości. Częściowo ustalenia poczynione zostały także w oparciu o dowody z kopii dokumentów, złożone do akt sprawy. Wnioski o przeprowadzenie dowodów osobowych (zgłoszone przez pozwane w pismach z k.93 i k.191) nie zostały przez Sąd uwzględnione, gdyż były zbędne. Sąd w niniejszym postępowaniu nie był umocowany do badania, czy rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego zawartej ze S. M. i T. I. było uzasadnione. Po pierwsze kwestia ta była już przedmiotem prawomocnego rozstrzygnięcia Sądu, które nie może być weryfikowane ani podważane w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Po wtóre, postępowanie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nie może zastępować postępowania o rozwiązanie stosunku użytkowania wieczystego pomiędzy aktualnym użytkownikiem wieczystym a właścicielem. Orzeczenie w niniejszym postępowaniu ma charakter deklaratoryjny, a zatem ma służyć ustaleniu stanu prawnego jaki rzeczywiście istnieje, nie ma zaś na celu dokonywanie konstytutywnych zmian w stosunkach prawnorzeczowych i zobowiązaniowych między podmiotami ujawnionymi w księdze wieczystej. Nie jest zatem dopuszczalne w niniejszym postępowaniu przeprowadzenie rozwiązania użytkowania wieczystego w sytuacji, gdy do tego wcześniej nie doszło w sposób skuteczny.

Z kolei jeśli chodzi o postępowanie zmierzające do wyjaśnienia charakteru prawnego umowy z 21.07.2007 r., Sąd uznał je za zbędne i niedopuszczalne w świetle art. 247 k.p.c. Wbrew temu, co wywodziła P. I., przedmiotowa umowa nie wywoływała „automatycznego” skutku przeniesienia prawa użytkowania wieczystego z chwilą nieskorzystania przez G. W.z prawa pierwokupu. Przeciwnie, wprost z postanowień tej umowy wynika, że w razie nie wykonania przez G. W.prawa pierwokupu, sprzedająca zobowiązała się w terminie 30 dni od dnia wezwania przez kupującą zawrzeć z kupującą umowę przenoszącą prawo użytkowania wieczystego. Z dniem zawarcia tej umowy miała być uiszczone cena sprzedaży i wydana nieruchomość. Jasno stąd wynika, że przedmiotowa umowa miała charakter wyłącznie zobowiązujący do przeniesienia prawa użytkowania wieczystego, nie zaś – przenoszący to prawo. Prowadzenie w chwili obecnej postępowania dowodowego zmierzającego do wykazania rzeczywistych intencji stron w chwili podpisania umowy z 21.07.2007 r. naruszałoby zakaz z art. 247 k.p.c., zwłaszcza że dla przedmiotowej umowy zastrzeżona została forma szczególna aktu notarialnego. Zdaniem Sądu skoro żadna ze stron nie wykazała, aby T. I.i P. I.zawarły umowę przyrzeczoną (umowę przenoszącą prawo użytkowania wieczystego), to prowadzenie szerszego postępowania dowodowego na okoliczności związane z umową z 21.07.2007 r. było bezprzedmiotowe i zbędne.

Przedmiotem niniejszego postępowania było zgłoszone przez stronę powodową żądanie uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Uogólniając, strona powodowa zmierzała do usunięcia z księgi wieczystej tych wpisów, które dotyczyły ustanowienia na nieruchomości prawa użytkowania wieczystego, a ponadto wpisów wynikających z działań podjętych przez użytkowników wieczystych po dacie ustanowienia na ich rzecz tego prawa (tj. wpisów ostrzeżenia o wszczęciu egzekucji oraz hipotek). Celem było wyeliminowanie z obrotu prawnego skutków ustanowienia użytkowania wieczystego, co do którego rozwiązano umowę o jego ustanowieniu.

Stosownie do art. 3 ust. 1 ustawy z 6.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t. jedn. Dz.U. z 2013, poz.707 ze zm., dalej: u.k.w.h.) domniemywa się, że prawo jawne w księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Domniemanie to może zostać obalone w drodze postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystego z rzeczywistym stanem prawnym. Zgodnie z art. 10 ust. 1 u.k.w.h. w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności. Przez stan prawny ujawniony w księdze wieczystej należy rozumieć prawa rzeczowe i obligacyjne, które są wpisane w księdze wieczystej, oraz ograniczenia w rozporządzaniu nieruchomością, wynikające z wpisu w księdze wieczystej. Rzeczywisty stan prawny nieruchomości kształtowany jest przez prawa rzeczowe do nieruchomości oraz podlegające wpisowi w księdze wieczystej prawa obligacyjne, które powstały wskutek zdarzeń przewidzianych przez prawo cywilne i nie wygasły. Niezgodność stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym polega na niewpisaniu pewnego prawa lub wpisaniu go błędnie albo wpisaniu nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia. O niezgodności między stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym można mówić więc wtedy, gdy: określone prawo nie jest wpisane w księdze wieczystej lub zostało z niej bezpodstawnie wykreślone, mimo że istnieje, prawo jest wpisane w księdze wieczystej, lecz w rzeczywistości nie istnieje, w księdze wieczystej zamiast rzeczywiście uprawnionego z tytułu określonego prawa jest wpisana inna osoba, której prawo to nie przysługuje, nie wszystkie osoby, którym przysługuje określone prawo, są wpisane w księdze wieczystej lub są wpisane w niewłaściwych udziałach, przedmiot prawa został określony w księdze wieczystej niewłaściwie, wreszcie gdy treść prawa wynikająca z wpisu w księdze wieczystej nie odpowiada rzeczywistej jego treści. Zgodnie z ogólną regułą wyrażoną w art. 6 k.c. ciężar dowodu, że ujawniony we wpisie stan prawny nieruchomości jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym spoczywa na powodzie. (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 27.04.1994 r., III CZP 54/94, OSNCP 1994/11/215; wyroki Sądu Najwyższego z 28.11.2001 r., IV CKN 506/2000, LEX nr 53096, z 19.01.2012 r., IV CSK 309/2011, LEX nr 1125290).

Należy podkreślić, że przesłanką orzeczenia przez sąd, że istniejący w księdze wieczystej wpis jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym, jest stwierdzenie przez sąd, że żądanie pozwu, tj. wniosek co do zmiany wpisu w treści księgi wieczystej, odpowiada temu co jest stanem prawnym istniejącym w chwili orzekania. Zgodnie bowiem z art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Sąd nie może więc samodzielnie, niezależnie od żądania pozwu, ustalić jaki stan prawny jest zgodny z rzeczywistym stanem prawnym, i na tej podstawie dokonać uzgodnienia treści księgi wieczystej, poprzez wskazanie w wyroku stanu prawnego odbiegającego od objętego wnioskami powoda. Potwierdził to Sąd Najwyższy, który w uchwale składu siedmiu sędziów z 18.05.2010 r. (III CZP 134/2009, OSN 2010/10/131) stwierdził, że w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym sąd jest związany żądaniem pozwu. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy wskazał, że w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym kluczowym jest, aby powód sprecyzował zgłoszone żądanie poprzez oznaczenie nieruchomości i prawa, które nie jest wpisane lub zostało wpisane błędnie, bądź obciążenia lub ograniczenia dotykającego jego prawa i określenie jakiej treści wpisu powód się domaga. Te obowiązki wywiódł z zestawienia treści art. 10 ust. 1 u.k.w.h. z wymaganiami stawianymi przez art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c., wyjaśniając, że sformułowane w zgodzie z nimi powództwo albo będzie uzasadnione i uwzględnione, albo okaże się nieuzasadnione i wówczas należy je oddalić. Nie zachodzą natomiast stany pośrednie, a więc nie można np. ustalić, że powód, który żąda wpisania go do księgi jako właściciela, jest tylko użytkownikiem wieczystym lub nawet właścicielem, ale w innej części. W wyroku wydanym na podstawie art. 10 ust. 1 u.k.w.h. sąd nie może więc zmodyfikować żądania, jakie zamieszczono w pozwie i orzec odmiennie do żądania. Stanowiłoby to bowiem naruszenie art. 321 § 1 k.p.c.

Dodatkowo pamiętać należy, że orzeczenie wydane na podstawie art. 10 u.k.w.h. ma charakter deklaratoryjny, nie zaś konstytutywny. Innymi słowy, celem tego postępowania jest uzyskanie orzeczenia potwierdzającego, jaki stan prawny istnieje na moment zamknięcia rozprawy. Nie jest natomiast jego celem dokonywanie rozrządzeń prawokształtujących, a zatem pozbawianie strony postępowania uprawnień, które jej przysługują, czy też przyznanie jej uprawnień, które jej nie służyły. Nie można zatem w drodze postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej osiągnąć celów realizowanych w postępowaniach o ukształtowanie prawa czy stosunku prawnego – takich jak postępowanie o nakazanie złożenia oświadczenia woli lub o rozwiązanie stosunku użytkowania wieczystego.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, Sąd stwierdził, że strona powodowa nie wykazała, że ujawniony w księdze wieczystej stan prawny jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym. Strona powodowa powoływała się na treść prawomocnego wyroku z Sądu Rejonowego dla (...)z 3.10.2006 r. (sygn.(...)który rozwiązał umowę użytkowania wieczystego zawartą pomiędzy G. W.a T. I.i S. M.w 18.12.1997 r. Na podstawie tejże umowy obie współużytkowniczki wieczyste otrzymały prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej przy ul. (...)we W.w udziałach po 1/2. Strona powodowa wskazywała, że skoro umowa użytkowania wieczystego została rozwiązana, to automatycznie wszystkie wpisy w księdze wieczystej dotyczące użytkowania wieczystego powinny zostać wykreślone, zaś kolejne zmiany stanu prawnego nie mogą wpłynąć na skuteczność wyroku z 3.10.2006 r. wobec nabywców prawa użytkowania wieczystego.

Sąd tego poglądu nie podzielił. Podkreślić należy – co strona powodowa wydaje się ignorować – że wyrok z 3.01.2006 r. wywoływał skutki prawne dopiero od chwili uprawomocnienia się (tj. od 5.12.2006 r.), nie miał natomiast skutku wstecznego. Nie mógł zatem w sposób retroaktywny wpływać na zdarzenia prawne, które miały miejsce przed wydaniem wyroku – nie pozbawiał również retroaktywnie użytkowników wieczystych praw i obowiązków wynikających z użytkowania wieczystego. W okresie zatem do 5.12.2006 r. użytkowniczki wieczyste mogły realizować w pełnym zakresie swoje uprawnienia wynikające z użytkowania wieczystego nieruchomości, w tym m.in. uprawnienie do rozporządzania tym prawem, jak również uprawnienie do zniesienia wspólności tego prawa w drodze umownej lub sądowej.

Przypomnieć w związku z tym należy, że przed wydaniem oraz przed uprawomocnieniem się w/w wyroku, Sąd R.w O.wydał w dniu 10.05.2006 r. postanowienie, na mocy którego zniesione zostało współużytkowanie wieczyste przedmiotowej nieruchomości, a prawo użytkowania wieczystego zostało przyznane w całości na rzecz T. I.. Postanowienie to uprawomocniło się z dniem 1.06.2006 r. Wobec powyższego zanim uprawomocnił się wyrok rozwiązujący umowę pomiędzy T. I.i S. M.a G. W., tj. usuwający z obrotu prawnego pierwotną podstawę użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości przez T. I.– pozwana T. I.była już użytkownikiem wieczystym tej nieruchomości na zupełnie innej podstawie prawnej, a to na podstawie postanowienia Sądu R.w O.z 10.05.2006 r. Postanowienie to miało charakter kształtujący stosunek prawny, gdyż konstytutywnie zmieniało stosunki prawnorzeczowe między współużytkownikami wieczystymi poprzez przyznanie jednemu z nich wspólnego prawa. Od chwili uprawomocnienia się tego postanowienia podstawą prawną użytkowania wieczystego nieruchomości przez pozwaną T. I.było rozstrzygnięcie Sądu znoszące wspólność tego prawa, nie zaś bezpośrednio umowa zawarta z G. W.. Inny był też zakres prawa służącego pozwanej – gdyż pozwanej od tej chwili służyła całość prawa użytkowania wieczystego, nie zaś udział 1/2.

Jak zatem słusznie wskazała pozwana, wyrok rozwiązujący umowę użytkowania wieczystego w odniesieniu do T. I.i S. M.nie może mieć wpływu na orzeczenie znoszące wspólność użytkowania wieczystego i nie neguje skutków tego orzeczenia. Rozwiązanie umowy mocą orzeczenia sądowego na podstawie art. 33 ust. 3 ustawy z 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t. jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 518 ze zm., dalej: u.g.n.) ma skutek dopiero od prawomocności orzeczenia w tej sprawie i nie może działać retroaktywnie, tj. nie może negować zdarzeń prawnych mających miejsce wcześniej. Wcześniej zaś doszło do zmiany podstawy prawnej użytkowania wieczystego pozwanej w ten sposób, że podstawą tą stało się postanowienie Sądu R.w O. z 10.05.2006 r., nie zaś bezpośrednio umowa o oddaniu nieruchomości w użytkowanie wieczyste. Wyrok z 3.10.2006 r. nie ma więc w niniejszej sprawie większego znaczenia, bowiem przysługujące pozwanej T. I.prawo użytkowania wieczystego, ujawnione w księdze wieczystej, nie wynika z umowy, która została zawarta w 1997 r., lecz z orzeczenia z 2006 r. Zmiany w zakresie przedmiotowej umowy, wynikające z jej rozwiązania wyrokiem z 3.10.2006 r., nie mogą więc wywołać skutku w zakresie prawa ujawnionego w księdze wieczystej. Warto przy tym wskazać – co również wydaje się uchodzić uwadze strony powodowej – że prawo ujawnione w księdze wieczystej jest innym prawem, niż nabyte przez pozwaną na mocy umowy z 1997 r. Umową tą pozwana nabyła wyłącznie udział 1/2 w prawie użytkowania wieczystego, zaś w chwili obecnej ujawniona jest w księdze wieczystej jako użytkownik wieczysty w zakresie całego prawa.

Należy w tym miejscu odnieść się do kwestii prawomocności orzeczeń i ich wpływu na orzeczenia innych sądów. Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, ale również inne sądy, inne organy państwowe i organy administracji publicznej. Związanie prawomocnym wyrokiem oznacza, że sąd obowiązany jest uznać, że kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie przez niego rozpoznawanej, kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym wcześniejszym wyroku, nawet jeżeli argumentacja prawna, na której opiera się to rozstrzygnięcie jest nietrafna. W późniejszej sprawie kwestia ta nie może być już w ogóle badana (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 27.06.2014 r., V CSK 433/13, LEX nr 1514746). Pamiętać jednak trzeba, że wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami (art. 366 k.p.c.). W takim zakresie Sąd w niniejszej sprawie jest związany orzeczeniem z 3.10.2006 r. – ale tylko co do kwestii, które były przedmiotem rozstrzygnięcia, tj. co od tego, że doszło z dniem 5.12.2006 r. do rozwiązania konkretnej umowy użytkowania wieczystego między oznaczonymi stronami. Nie jest natomiast związany w zakresie oceny wzajemnej relacji tego wyroku i postanowienia z 10.05.2006 r., jak również w zakresie tego, jakie skutki prawne wywoływały czynności dokonane przed 5.12.2006 r. W ocenie Sądu czynności te miały taki skutek, że w praktyce czyniły wyrok z 3.10.2006 r. bezprzedmiotowym, gdyż prawo rzeczowe ustanowione umową z 18.12.1997 r. stało się przedmiotem obrotu i przestało przysługiwać pozwanej na podstawie tej umowy.

Wobec powyższego, powoływanie się przez stronę powodową na okoliczność, że stan prawny wpisany w księdze wieczystej jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym, nie jest prawidłowe, albowiem ten stan prawny jest prawidłowy co do T. I., ponieważ jest ona aktualnie użytkownikiem wieczystym w udziale 1/1 na podstawie postanowienia Sądu R.w O. z dnia 10.05.2006 r., znoszącego współużytkowanie wieczyste i przyznającego prawo użytkowania wieczystego w całości na rzecz T. I.. W związku z tym należy uznać, że strona powodowa nie wykazała, że wnioskowana przez nią zmiana w treści księgi wieczystej jest zgodna z rzeczywistym stanem prawnym. Wobec powyższego powództwo dotyczące wprowadzenia zmian w zakresie działu I-SP i II w księdze wieczystej należało oddalić.

Na marginesie zauważyć się godzi, że w ocenie Sądu strona powodowa w praktyce zmierzała raczej do pozbawienia pozwanej T. I. prawa użytkowania wieczystego (tj. uzyskania orzeczenia konstytutywnego), aniżeli potwierdzenia, że pozwanej prawo to nie służy (orzeczeniem deklaratoryjnym). Właściwą drogą prawną pozbawienia użytkownika wieczystego prawa użytkowania wieczystego, które realizowane jest niezgodnie z celem, na jaki zostało ustanowione, jest jednak nie postępowanie przewidziane art. 10 u.k.w.h., lecz postępowanie uregulowane w art. 33 ust. 3 u.g.n. w zw. z art. 33 ust. 4 u.g.n. (który stanowi, że przepisy art. 33 ust. 1-3a u.g.n. stosuje się odpowiednio do użytkowania wieczystego nabytego w inny sposób niż w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego).

Konsekwencją oddalenia powództwa zmierzającego do pozbawienia pozwanej statusu użytkownika wieczystego jest uznanie, że w pełni prawidłowe i prawnie skuteczne było ustanowienie przez użytkownika wieczystego hipotek na zabezpieczenie swojego zadłużenia. Strona powodowa nie powołała żadnych innych okoliczności – poza rozwiązaniem umowy użytkowania wieczystego – które mogłyby wskazywać na wygaśnięcie hipotek, zaś sama pozwana zaprzeczyła temu, aby wygasły wierzytelności, które te hipoteki zabezpieczają. Co do wykreślenia wpisów w dziale IV zachodziły zatem również podstawy do oddalenia powództwa.

Jedyne żądanie, które teoretycznie mogłoby zostać uwzględnione, to żądanie wykreślenia z działu III wpisu ostrzeżenia o egzekucji z 1/2 niewydzielonej części nieruchomości stanowiącej własność S. M., prowadzonej na podstawie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, wydanego przez Sąd O.we W.w dniu 23.10.2003 r., sygn. akt (...). Zgodnie z ustaleniami Sądu, postępowanie egzekucyjne skierowane wobec S. M.zostało umorzone w związku z ogłoszeniem jej upadłości; ponadto S. M.nie jest już użytkownikiem wieczystym, zatem ostrzeżenie dotyczy okoliczności nieistniejącej i jest już bezprzedmiotowe. Niemniej jednak w zakresie tego akurat żądania strona powodowa w ocenie Sądu nie miała interesu prawnego w wystąpieniu z powództwem, ponieważ przedmiotem egzekucji nie było prawo własności jako prawo przysługujące stronie powodowej, ale prawo użytkowania wieczystego. Wobec powyższego, właściciel nie ma żadnego interesu, aby wpływać na treść obciążeń na prawie użytkowania wieczystego, albowiem to czy prawo użytkowania wieczystego zostanie obciążone dalszymi prawami jest kwestią interesu prawnego użytkownika wieczystego, jego wierzycieli, bądź podmiotów, które nabywają to użytkowanie wieczyste, a nie właściciela nieruchomości. Wobec tego i w tym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

Z uwagi na powyższe orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie II i III wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Pozwana T. I. poniosła w niniejszej sprawie koszty w łącznej kwocie 7.217 zł, na którą składały się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 7.200 zł (ustalone na podstawie § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu) i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Sąd zasądził również koszty na rzecz drugiej z pozwanych (...) S.A. z siedzibą w Ł. w wysokości 7.200 zł, tytułem zastępstwa procesowego. Zasądzenia kosztów domagała się również pozwana P. I., lecz wniosek w tym zakresie nie został uwzględniony albowiem nie wykazała ona, aby poniosła jakiekolwiek koszty w sprawie.