Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE

W postanowieniu z dnia 6 czerwca 2012 roku, sygn. akt I Ns 482/09, Sąd Rejonowy w Końskich w punkcie I stwierdził, że spadek po J. G. (1) zmarłym w dniu 27 lutego 2009 roku w K. i tam ostatnio stale zamieszkałym na mocy testamentu sporządzonego w dniu 16 października 2002 roku otwartego i ogłoszonego w tej sprawie nabył w całości A. S. oraz, w punkcie II, że spadek po K. G. zmarłej w dniu 3 maja 2009 roku w K. i tam ostatnio stale zamieszkałej na mocy testamentu własnoręcznego , sporządzonego w dniu 16 października 2002r. nabył w całości A. S. (pkt II). Nadto Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Końskich od A. S. kwotę 570 zł oraz od M. P. (1) kwotę 2.229,80 zł tytułem kosztów sądowych (pkt III) oraz orzekł, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą w pozostałym zakresie koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt IV). (k. 559)

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy w szczególności ustalił, że J. G. (1) sporządził w dniu 16 października 2002 roku testament, w którym do całości spadku powołał A. S.. Natomiast K. G. sporządziła dwa testamenty: pierwszy , nieopatrzony datą, podobnie jak J. G. (1) w dniu 16 października 2002r. , w którym do całości spadku powołała wnuka A. S. oraz drugi z dnia 18 września 2008 roku, w którym jako swojego jedynego spadkobiercę wskazała M. P. (1). M. P. (1) wynajmował od spadkodawczyni lokal użytkowy położony w K. przy ul. (...). Sąd Rejonowy ustalił, że K. G. w 2007 roku przebyła udar mózgu, po którym utrzymywał się u niej niewielki niedowład połowiczny prawostronny ustępujący z zaburzeniami mowy o typie afazji. Nadto zmarła cierpiała na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, nadciśnienie tętnicze, chorobę H., miażdżycę uogólnioną. Do 1985 roku leczyła się również w poradni zdrowia psychicznego w związku z depresją po śmierci syna. W ostatnich latach przed śmiercią K. G. była uzależniona od alkoholu, którego dostarczał jej głównie M. P. (2). Zdarzało się także, iż o jego zakup prosiła sąsiadów i członków rodziny. Wnuk A. S., wiedząc o tym uzależnieniu, próbował ograniczyć dostarczanie alkoholu K. G., zwłaszcza ze względu na przyjmowane przez nią leki. Na tym tle dochodziło pomiędzy nimi do nieporozumień, w związku z czym wnuk odwiedzał babcię przed śmiercią rzadko, a K. G. o pomoc w załatwianiu swoich spraw zwracała się do M. P. (1).

Sąd Rejonowy ustalił również, że K. G. w momentach sporządzania testamentów pod względem neurologicznym była zdolna do samodzielnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli. Pod względem psychicznym w dacie sporządzania testamentu na rzecz A. S. miała zachowaną zdolność świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli. Natomiast testament z dnia 18 września 2008 roku K. G. sporządziła świadomie, ale ze względu na zmiany psychiczne na podłożu organicznego uszkodzenia Ośrodkowego Układu Nerwowego oraz uzależnienie od alkoholu nie miała swobody podjęcia decyzji i wyrażenia woli.

Dalej Sąd Rejonowy wskazał, że w sprawie spornym było jedynie to, czy K. G., sporządzając w dniu 18 września 2008 roku testament znajdowała się w stanie pozwalającym na świadome podjecie decyzji i wyrażenie woli, co kwestionował A. S.. Sąd omówił dowody zgromadzone w toku postępowania w tym, zeznania świadków: A. K. (2), J. G. (2), I. S., J. W., A. A., T. G., J. S., które uznał za wiarygodne. Świadkowie zgodnie wskazywali na nadużywanie przez zmarłą alkoholu oraz na fakt, że A. S. sprzeciwiał się dostarczaniu babci alkoholu przez osoby trzecie. Świadkowie A. K. (2), J. W., A. A. i J. S. wprost podali, że piwo najczęściej dostarczał K. G. M. P. (1). Zeznania w/w świadków korespondowały z wersją przedstawioną w zeznaniach A. S., który podał, że w ostatnich latach przed śmiercią babcia była uzależniona od alkoholu, co przy jej wadze ok. 30 kg i przyjmowaniu silnych lekarstw wpływało negatywnie na jej zdolność do samodzielnego podejmowania decyzji i świadomego wyrażania woli. Nadużywaniu przez zmarłą alkoholu zaprzeczała jedynie świadek M. K., twierdząc, że K. G. piła co drugi dzień, a spożycie alkoholu nie wpływało na jej zachowanie i intelekt. Podobnie M. P. (1) twierdził, że – w jego ocenie – K. G. nie była uzależniona od alkoholu i nigdy nie widział jej pijanej. Świadek ten wskazał, że spadkodawczyni żaliła się na wnuka, zarzucając mu, iż się nią nie interesuje. Zeznania świadka M. K. oraz zeznania M. P. (1) Sąd ocenił jako niewiarygodne w twej części, w której zaprzeczali oni istnieniu problemu alkoholowego u K. G. oraz jego wpływu na jej zachowanie i postrzeganie rzeczywistości z uwagi na sprzeczność z zeznaniami wszystkich pozostałych przesłuchanych w sprawie świadków i uczestników. Sąd omówił również opinie sporządzone przez biegłą neurolog A. L. oraz przez biegłego psychiatrę A. F. (1) i biegłego psychologa S. M. (1). Biegła neurolog nie stwierdziła, aby przebyty udar miał wpływ na zdolność do podejmowania decyzji i rozumienie ich sensu. Nie wypowiedziała się jednak na temat wpływu alkoholu na otępienie umysłowe. Wskazała na celowość zasięgnięcia w tym zakresie opinii lekarza psychiatry. Natomiast biegli: psychiatra i psycholog wyjaśnili, że występujący u K. G. problem alkoholowy nie miał znaczenia przy sporządzaniu testamentu w 2002 roku. Testament w dniu 18 września 2008 roku K. G. sporządziła zaś świadomie, ale ze względu na zmiany psychiczne na podłożu organicznego uszkodzenia (...) oraz uzależnienie od alkoholu nie miała ona swobody podjęcia decyzji i wyrażenia woli. Biegli podkreślili, że chociaż brak jest dokumentacji medycznej potwierdzającej uzależnienie od alkoholu, to symptomy tego uzależnienia widoczne są w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Swoje stanowisko biegli podtrzymali w opiniach uzupełniających. Podkreślili, że opinii biegłego neurologa nie można interpretować tak, że wyklucza ona uszkodzenie (...) u K. G.. Opinia neurologiczna potwierdza bowiem tę okoliczność, a fakt, że K. G. nie podejmowała rehabilitacji po przebytym udarze powikłanym niedowładem połowicznym i zaburzeniami mowy, również prowadził do psychodegradacji wyrażającej się ograniczeniem zainteresowań do zdobywania alkoholu i zabezpieczania potrzeb popędowych. W dodatkowej opinii pisemnej z dnia 13 marca 2011 roku biegły psychiatra oraz biegły psycholog uznali również, że zapisy nagrań wypowiedzi K. G. przedstawione przez M. P. (1) wskazują na łagodne obniżenie jej sprawności intelektualnej i funkcji poznawczych, co wyraża się w gubieniu wątku tematu, rozwlekłości i drobiazgowości wypowiedzi, powtarzaniu się, monotematyczności. Ujawniają również wyraźnie wzmożoną sugestywność i cechy zalegania afektu. Biegli zaznaczyli równocześnie, iż nagrania złożone prze M. P. (1) nie mogły być miarodajnym materiałem do opracowania opinii o stanie zdrowia psychicznego K. G., bowiem zarejestrowane wypowiedzi są wyrwane z kontekstu sytuacyjnego, zostały zarejestrowane bez jej wiedzy i są ukierunkowane głównie na wzajemne stosunki z wnukiem, a ingerencja jej rozmówcy nosi cechy manipulacji psychologicznej polegającej na prowokowaniu tematu. Nadto stwierdzili, że niektóre nagrane rozmowy nie pozwalają na wykluczenie wcześniejszego spożycia alkoholu. Sąd w całości podzielił wnioski wywiedzione przez biegłych, uznając sporządzone przez nich opinie za logiczne i pełne, i stwierdzając, że nie zachodzi w sprawie konieczność dopuszczenia dowodu z opinii instytutu.

Zapisy audio - video zawierające wypowiedzi K. G. złożone przez M. P. (1) były także przedmiotem oceny Sadu Rejonowego, co znalazło wyraz w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia

Testamenty sporządzone przez K. G. były także przedmiotem oceny biegłego grafologa, który stwierdził, iż obydwa testamenty sporządzone zostały własnoręcznie przez spadkodawczynię. A nadto stwierdził, że analiza pisma nie pozwala na ustalenie czy testament z 2008r. sporządzony został przez K. G. pod wpływem leków, alkoholu lub innych środków odurzających. Nie pozwala także na potwierdzenie lub wykluczenie możliwości korzystania przez K. G. z pomocy osoby trzeciej przy kreśleniu tego testamentu .

Po dokonaniu powyższych ustaleń Sąd Rejonowy powołał się na dyspozycję art. 926 §1 k.c., art. 943 k.c., art. 944 k.c. i art. 949 §1 k.c., a w szczególności wyjaśnił, że kluczowym dla rozstrzygnięcia było stwierdzenie, w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, iż testament K. G. z dnia 18 września 2008 roku został sporządzony w warunkach odpowiadających dyspozycji art. 945 §1 k.c., tj. w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. W związku z tym, Sąd Rejonowy uznał, że K. G. sporządziła testament z dnia 18 września 2008 roku w stanie wyłączającym swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli w związku ze stanem uzależnienia od alkoholu oraz uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego po przebytym udarze mózgu. W konsekwencji, Sąd I instancji uznał testament z dnia 18 września 2008 roku za nieważny i stwierdził, że spadek po K. G. na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 16 października 2002r. nabył jej wnuk A. S.. O kosztach sądowych co do wynagrodzenia biegłych Sąd orzekł na podstawie art. 520 §2 k.p.c., a w pozostałym zakresie rozstrzygnięcie o kosztach postępowania oparł o przepis art. 520 §1 k.p.c. (k. 566-577).

Apelację od powyższego postanowienia w części, tj. co pkt II wywiódł uczestnik M. P. (1), zarzucając Sądowi Rejonowemu obrazę przepisów postępowania, tj.:

- art. 286 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii instytutu naukowego w sytuacji, gdy w sprawie sporządzone zostały dwie sprzeczne opinie – z dnia 7 czerwca 2010 roku przez biegłego neurologa oraz z dnia 6 października 2010 roku, 16 marca 2011 roku i z dnia 29 marca 2012 roku przez biegłych psychiatrę i psychologa; w ramach tego zarzutu uczestnik podnosił też, że w uzupełniającej opinii psychiatryczno – psychologicznej z dnia 29 marca 2012 roku biegli wyszli poza zakres zlecenia, stwierdzając, że nagrania złożone przez uczestnika „są odpowiednio wyselekcjonowane według założonego z góry planu”, co - w jego ocenie - świadczy o braku obiektywizmu biegłych; M. P. (1) twierdził też, że opinia psychiatryczno – psychologiczna z dnia 6 października 2010 roku jest niejasna, gdyż biegli zdiagnozowali w sposób dowolny u K. G. uzależnienie od alkoholu, na co brak jest obiektywnych dowodów w postaci dokumentacji lekarskiej i co pozostaje w sprzeczności z przeprowadzoną pomyślnie rehabilitacją spadkodawczyni po poważnym schorzeniu neurologicznym;

- art. 233 §1 k.p.c. poprzez poczynienie ustaleń: odnośnie uzależnienia spadkodawczyni w sytuacji, gdy w sprawie brak jest obiektywnych dowodów świadczących o jej chorobie alkoholowej, mimo hospitalizacji i pozostawaniu w leczeniu ambulatoryjnym; odnośnie tego , iż M. P. (1) najczęściej zaopatrywał oraz ułatwiał dostęp K. G. do alkoholu, w następstwie czego Sąd przyjął, iż motywacja sporządzenia na jego rzecz testamentu wypływa z pobudek patologicznych, tj. głodu alkoholowego, podczas, gdy zebrane dowody, w tym zeznania opiekunki spadkodawczyni tej tezie przeczą;

- art. 233 §1 k.p.c. i art. 316 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie wszechstronnej oceny materiału dowodowego i pominięcie zeznań M. K. w części, w której świadek ten zeznaje, iż spadkodawczyni powiedziała jej około czterech dni przed śmiercią o „przepisaniu całego majątku” na rzecz M. P. (1), a nadto nieustalenie, że K. G. zwracała się do uczestnika, gdy źle się czuła i potrzebowała pomocy, że przywoził jej obiady oraz że skarżyła się na wnuka, gdyż nie odwiedzał jej w szpitalu, oraz poprzez nieprzeprowadzenie wszechstronnej oceny materiału dowodowego w postaci płyt CD zawierających zapis materiału dźwiękowego i wizualnego w powiązaniu ze stenogramem będącym zapisem fonii, mimo, że materiał ten wyklucza wnioski zawarte w kwestionowanej opinii biegłych A. F. (1) i S. M. (1).

Uczestnik wnosił o dopuszczenie w postępowaniu apelacyjnym dowodu z opinii instytutu naukowego dla ustalenia, czy w dacie sporządzenia testamentu z dnia 18 września 2008 roku K. G. była zdolna do świadomego i swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli, czy też takiej zdolności nie posiadała.

Wskazując na powyższe, M. P. (1) wnosił o zmianę postanowienia w pkt II poprzez stwierdzenie, że spadek po K. G. na mocy testamentu własnoręcznego z dnia 18 września 2008 roku nabył w całości M. P. (1), ewentualnie – o uchylenie orzeczenia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania (k. 581-585).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy po uzupełnieniu materiału dowodowego zgodnie z wnioskami apelującego poprzez dopuszczenie dowodów z: ustnej opinii uzupełniającej biegłych psychiatry S. M. (1) i psychologa A. F. (1) (k. 635-636,632), a następnie z opinii instytutu naukowego (...) w L. – Katedry i Kliniki (...) (k. 711-721, 783-788, nagranie z rozprawy z dnia 29 września 2014 roku k. 857) i opinii łącznej biegłych z zakresu psychiatrii i neurologii prof. hab. n. med. M. J. oraz psychologa E. B. z Instytutu (...) w W. (k. 877-897), który został oceniony przez pryzmat wskazań z art. 233 §1 k.p.c. podzielił ustalenia stanu faktycznego dokonane przez Sąd Rejonowy.

Sąd Okręgowy za prawidłową, przeprowadzoną zgodnie z wymogami przepisu art. 233§1 k.p.c uznał także ocenę całego materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy dokonaną przez Sąd Rejonowy. W szczególności wbrew zarzutom apelacji zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a także przez pryzmat informacji zawartych w opinii biegłych odnośnie stanu zdrowia K. G. i reakcji jej organizmu na spożycie nawet niewielkiej ilości alkoholu Sąd ocenił zeznania świadka M. K. i uczestnika M. P. (1), a przede wszystkim zawarte w ich wypowiedziach stwierdzenie, iż spadkodawczyni nie nadużywała alkoholu.

Prawidłowo także Sąd ocenił dowody w postaci opinii biegłych opracowanych w toku postępowania przed Sądem I instancji. Wszystkie sporządzone w toku postępowania odwoławczego opinie potwierdziły wnioski przedstawione w opiniach biegłych psychiatry S. M. (1) i psychologa A. F. (1) przygotowanych w postępowaniu przed Sądem I instancji, odpowiadając na zarzuty M. P. (1) zawarte w apelacji oraz zgłoszone w postępowaniu drugoinstancyjnym.

Biegli psychiatrzy z instytutu naukowego (...) w L. tj. kierownik Katedry i Kliniki (...) prof. dr hab. n. med. A. C. oraz dr n. med. J. M. potwierdzili na podstawie danych zgromadzonych w aktach sprawy, iż K. G. była od dłuższego czasu osobą chorą somatycznie na schorzenia takie jak: przewlekłe spastyczne zapalenie oskrzeli w okresie zaostrzenia, chorobę H., nadciśnienie tętnicze II°, kacheksję, miażdżycę uogólnioną, i że w 2007 roku przeszła udar mózgu niedokrwienny , co spowodowało między innymi niewielki niedowład połowiczy prawostronny oraz afazję , która stopniowo się wycofała. Potwierdzili także, iż spadkobierczyni po samobójczej śmierci syna leczyła się w poradni zdrowia psychicznego od 1980 roku do dnia 25 lutego 1985 roku z rozpoznaniem nerwicy depresyjnej. W oparciu o zgromadzony materiał dowodowy zwrócili także uwagę na fakt , że jeszcze przed śmiercią męża w 2009 roku spożywała ona alkohol ze zwiększającą się częstotliwością, a po jego zgonie piła codziennie piwo i wódkę. Często znajdowała się w stanie upojenia alkoholowego i domagała się kolejnych dostaw alkoholu. Biegli wyjaśnili, że biorąc pod uwagę stan zdrowia K. G. w okresie sporządzenia przez nią testamentu datowanego na dzień 18 września 2008 roku istnieją podstawy ku temu, aby rozpoznać u niej zaburzenia otępienne o średnim nasileniu, a także uzależnienie alkoholowe z okresowo występującym głodem. Dodatkowym czynnikiem, na który zwrócili uwagę biegli było to, że spadkodawczyni w tym okresie stale przebywała w łóżku i była uzależniona od innych osób zarówno w zakresie podstawowych form opieki, jak też dostarczania alkoholu. W konkluzji biegli ci stwierdzili, że w czasie sporządzania testamentu z dnia 18 września 2008r. K. G. nie miała zachowanej zdolności świadomego i swobodnego podejmowania decyzji i wyrażenia woli (k. 711-721).

Odpowiadając na zastrzeżenia M. P. (1) zgłoszone w piśmie procesowym z dnia 16 grudnia 2013 roku (k. 735-736), w pisemnej opinii uzupełniającej w/w biegli wyjaśnili, że nie tylko dokumentacja medyczna, ale również informacje o spadkodawczyni, jej rodzinie i otoczeniu, związkach uczuciowych, sytuacji życiowej i poziomie funkcjonowania przekazane przez przesłuchanych świadków są brane przez biegłych pod uwagę przy sporządzaniu opinii w sprawach dotyczących stwierdzenia ważności testamentu. Wskazali, że w najnowszej klasyfikacji (...) 5 zrezygnowano z podziału na określenia „nadużywanie substancji” i „uzależnienie od substancji”, zastępując je jednym terminem „zaburzenia związane z używaniem substancji” definiowane jako klinicznie znaczące zakłócenie funkcjonowania lub trudności i dolegliwości. Biegli dodali, że po ponownym zapoznaniu się z treścią nagrań znajdujących się w aktach sprawy nie znaleźli podstaw do modyfikacji wniosków zawartych w swojej opinii, jak też zgodzili się z analizą tego materiału dokonaną przez poprzednich biegłych. Wskazali, ze tego typu nagrania nie mogą być podstawą do jakiejkolwiek analizy diagnostycznej, gdyż są to wypowiedzi oderwane od kontekstu sytuacyjnego, rozmowy nie mają początku ani zakończenia i dokonywane były bez wiedzy K. G., która w jednym przypadku wręcz prosi, aby rozmówca nie przekazywał nikomu podanej informacji. Brak jest daty dokonanych nagrań, a wypowiedzi są wyselekcjonowane i ukierunkowane głównie na wzajemne stosunki spadkodawczyni z wnukiem. Dodali, że nie można wykluczyć, iż była ona wówczas pod wpływem alkoholu, a nadto widoczna jest manipulacja jej wypowiedziami (k. 783-788). W opinii uzupełniającej ustnej złożonej na rozprawie w dniu 29 września 2014 roku biegli podtrzymali wywiedzione uprzednio wnioski oraz wyjaśnili, że materiał z nagrań wizualno – dźwiękowych, z którymi osobiście się zapoznali i które stanowiły rejestrację rozmowy K. G. z M. P. (1), wskazuje, iż był to dialog manipulowany - spadkodawczyni nie wypowiadała się swobodnie, co nie pozwala na miarodajną ocenę, czy występowały u niej w tym momencie zaburzenia zachowania. W szczególności biegły psychiatra A. C. wyjaśnił, że nawet osoba, u której występują poznawcze zaburzenia zachowania, na tak kierunkowane, proste pytania odpowiadałaby logicznie.

W kolejnej opinii łącznej biegli: prof. dr hab. n. med. M. J. specjalista z zakresu psychiatrii i neurologii oraz E. B. specjalista psycholog kliniczny na podstawie dokumentacji medycznej, zeznań świadków oraz nagrań audio – video również stwierdzili, że K. G. w chwili sporządzania testamentu z dnia 18 września 2008 roku z przyczyn chorobowych znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Wniosek ten biegli wyciągnęli po analizie stanu zdrowia psychicznego i neurologicznego spadkodawczyni oraz po dokonaniu oceny psychologicznej. Biegli nie zgodzili się zatem z wnioskami biegłej neurolog A. L.. W szczególności biegli wskazali, że spadkodawczyni miała problemy z funkcjonowaniem poznawczym, na co wpływały zdiagnozowane u niej: choroba H., miażdżyca oraz stan po udarze mózgu. Zwrócili uwagę, że w nagraniach dołączonych do akt daje się zaobserwować: gubienie wątku tematycznego, dygresyjność, lepkość myślenia, powtarzanie się, trudności z przypominaniem, zmienność nastroju, drażliwość i znacznego stopnia sugestywność. Biegli podkreślili, że istotne znaczenia miały tu dwa czynniki: podłoże organiczne i uzależnienie od alkoholu, które działając razem uniemożliwiają swobodne podejmowanie decyzji i wyrażanie woli. W ich ocenie, zmarła była osobą uzależnioną od alkoholu, którego nadużywała od wielu lat m.in. już 1983 roku w dokumentacji z poradni zdrowia psychicznego wskazano, że zażywała ona lek stosowany w leczeniu uzależnienia od alkoholu. Co do twierdzeń świadka M. K., że K. G. pod wpływem alkoholu zachowywała się tak samo, jak bez jego spożycia biegli wskazali, że taka sytuacja w jej stanie nie była możliwa. Obecność w/w chorób somatycznych stanowi czynnik znacznie zmieniający wrażliwość na alkohol. Wówczas nawet małe ilości alkoholu powodują stan upojenia i przyczyniają się do większych szkód spowodowanych alkoholem niż u osoby bez takich schorzeń. Biegli podali, że uwzględniając wagę zmarłej oraz jej wiek, stan zdrowia i liczne choroby stan upojenia powodowało u niej już wypicie jednego piwa o objętości 0,5 l, czyli ok. 25 g czystego alkoholu. Biegli podkreślili, ze zabranianie uzależnionemu picia alkoholu wywołuje u niej niezadowolenie, gniew, uczucie żalu, a nawet chęć ukarania takiej osoby. Stąd też zmarła zgeneralizowała swoją złość, na wnuku i uczyniła go odpowiedzialnym za swoje problemy. Odnośnie nagrań przedstawionych przez M. P. (1) jako materiału obrazującego stan zdrowia i zachowania spadkodawczyni, biegli dyskredytując ten materiał jako podstawę do wydawania opinii wskazali, że niejasna jest już motywacja ich powstania, gdyż były one dokonywane bez zgody K. G., a w tracie jednej z rozmów padła prośba o dyskrecję. Materiał jest mało czytelny, zanika na nim obraz, wątek rozmowy jest trudny do śledzenia, często się rwie. Sprawia wrażenie wyselekcjonowanego, skoncentrowanego na konflikcie spadkodawczyni z wnukiem. Nagrywający komentuje słowa K. G., podsyca jej złość i lęk, sugeruje oceny sytuacji. Według biegłych nagrania wskazują, że K. G. miała problem z funkcjonowaniem poznawczym. Wyraźnie brakowało jej słów, deformowała słowa gwarowo, gubiła temat, powtarzała się, myliła pojęcia, miała problem z różnicowaniem cen.

Wskazane wyżej opinie, w tym ostatnia sporządzona przez biegłych: prof. dr hab. n. med. M. J. specjalistę z zakresu psychiatrii i neurologii oraz E. B. specjalistę psycholog kliniczny, która nie była już kwestionowana przez apelującego ( stanowisko zaprezentowane na rozprawie w dniu 23 marca 2015r.), nie pozostawiają zatem żadnych wątpliwości co do tego, że w momencie sporządzania testamentu z dnia 18 września 2008 roku K. G. znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, o którym mowa w art. 945 §1 pkt 1 k.c. Zaznaczyć w tym miejscu należy, iż na tę ocenę nie może mieć żadnego wpływu eksponowane przez apelującego, w jednym z zarzutów , dotyczących obrazy przepisu art. 233 §1 k.p.c. i art. 316 k.p.c. stwierdzenie zawarte w zeznaniach M. K. , iż „spadkobierczyni powiedziała jej około czterech dni przed śmiercią o przepisaniu całego majątku na M. P. (1)”.

Z tego względu testament ten należało uznać za nieważny, co skutkowało stwierdzeniem, że spadek po K. G. nabył w całości na podstawie wcześniej sporządzonego testamentu jej wnuk A. S..

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. oddalił apelację (pkt 2).

Działając jednak z urzędu, na podstawie art. 350 §1 k.p.c. Sąd Okręgowy sprostował oczywistą niedokładność zawartą w punkcie II zaskarżonego postanowienia w ten sposób, iż w miejsce słów „sporządzonego w dniu 16 października 2002 r.” wpisał „ nie opatrzonego datą”, gdyż testament, w którym K. G. powołała do dziedziczenia wnuka A. S., co do którego Sąd w sposób nie budzący wątpliwości ustalił, iż sporządzony został 16 października 2002r. nie zawiera w swej treści tej daty. (pkt 1).

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy oparł na podstawie art. 520 §3 k.p.c. ze względu na oczywistą sprzeczność interesów M. P. (1), którego apelacja została oddalona oraz wnioskodawcy A. S.. Na koszty te złożyły sie wydatki poniesione przez wnioskodawcę na wynagrodzenie fachowego pełnomocnika, z którego pomocy korzystał on na etapie postępowania odwoławczego. Jak wynikało ze spisu kosztów złożonego przez pełnomocnika wnioskodawcy do akt sprawy (k.856) wynagrodzenie to określone na 1080,00zł. odpowiadało szeciokrotnej stawce podstawowej obliczonej na podstawie §9 pkt 2 w zw. z §2 ust. 1 i 2 oraz §13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku poz. 461).), tj. 50% × 360 zł ×6 . W takiej też wysokosci Sąd zasądził od M. P. (1) na rzecz A. S. koszty postępowania apelacyjnego, mając na uwadze nakład pracy pełnomocnika A. S. uczestniczącego aktywnie w postępowaniu, w tym biorącego udział w 5 terminach rozprawy apelacyjnej.

Zasądzając od M. P. (1) koszty sądowe wyłożone z sum Skarbu Państwa na etapie postępowania II- instancyjnego Sąd nie uwzględnił wniosku M. P. (1) o odstąpienie od obciążania go w zakresie uznanym przez Sąd kosztami opinii biegłych, nie podzielając tym samym jego wywodu, że wydatki te przekraczają jego możliwości finansowe. S. bowiem taki wniosek, apelujący nie potrafił podać, jakie ma dochody. Wskazał jedynie, że prowadzi działalność gospodarczą – lokal gastronomiczny oraz ma gospodarstwo rolne o obszarze 6 ha. Nadto wskazał, że jego żona nie pracuje i mają na utrzymaniu czworo małoletnich dzieci (k. 928-928v.). Dopiero w piśmie złożonym po zamknięciu rozprawy podał, że w 2014 roku uzyskał dochód 41.213 zł.

W ocenie Sądu, okoliczności podniesione przez apelującego były zdecydowanie niewystarczające dla zwolnienia go z obowiązku poniesienia kosztów sądowych. Tym bardziej, że wydatki na wynagrodzenia biegłych w postępowaniu apelacyjnym wynikały tylko i wyłącznie z jego stanowiska prezentowanego w sprawie związanego z negowaniem wniosków przedstawionych w opracowanych już opiniach, domagając się powoływania kolejnych biegłych. Ogółem koszty związane z opracowywaniem przez biegłych na etapie postępowania apelacyjneogo opinii wynosiły 5234,60 zł. ( S. M.-90.90zł, A. F. -127,20zł., (...) Medyczny w L. – 3 292,93 zł. , M. J. – 1180,14, E. W.-B. -543,49 ) , z czego 2000 zł. wypłacone zostało z zaliczki uiszczonej przez M. P. (1), zaś tylko kwota z 3234,66zł. z sum Skarbu Państwa. W tej sytuacji Sąd Okręgowy działajac na podstawie art. 520 §3 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz. U. z 2014 roku poz. 1025 ze zm.) nakazał pobrać od uczestnika M. P. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach kwotę 3.234,66 zł zaliczając na poczet tej kwoty zaliczkę wysokości 1.500 zł zaksięgowaną pod poz. 952/2014, uiszczoną na ten cel, a wcześniej niewykorzystaną. W istocie zatem, kwota jaką aktualnie musi jeszcze uiścić z tego tytułu M. P. (1) wynosi 1734,66zł.

/SSR. (del) G. Szyba/ /SSO. M. Bajor - Nadolska/ /SSO. E. Ciesielska/