Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 marca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2015 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa (...) i Wspólnicy Spółki Jawnej w L.

przeciwko K. C.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną ewentualnie o stwierdzenie nieważności

1.  powództwo o uznanie za bezskuteczną umowy darowizny oddala;

2.  powództwo o stwierdzenie nieważności umowy darowizny oddala;

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 3.617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.  nakazuje pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach kwotę 1.819,90 zł (jeden tysiąc osiemset dziewiętnaście złotych 90/100) tytułem kosztów sądowych.

I C 178/13

UZASADNIENIE

Powodowa Spółka (...) i Wspólnicy Spółka Jawna wnosiła o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niej umowy darowizny z 30.10.2009 r. podając, że powód uzyskał tytuł wykonawczy przeciwko dłużnikom E. i A. J. a egzekucja okazała się bezskuteczna; powołaną umową darowizny dłużnicy przenieśli na rzecz pozwanej własność lokalu mieszkalnego opisanego w pozwie.

Pismem z dnia 8.09.2014 r., powód wniósł jako roszczenie ewentualne o uznanie za nieważną czynności prawnej polegającej na dokonaniu darowizny lokalu mieszkalnego powołanego powyżej(k.322).

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa podając, że nie istnieją przesłanki z art.527 kc ponieważ nieruchomość była i jest obciążona hipotekami przekraczającymi wartość przedmiotu darowizny (k.42).Wniosła także o oddalenie żądania o uznanie za nieważną czynności prawnej(k.377)

Sąd ustalił co następuje.

Powód uzyskał prawomocny nakaz zapłaty Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 26.02.2010 r., sygn.akt XGNc54/10 zasądzający na jego rzecz od dłużników E. i A. J. kwotę 122 598zł z ustawowymi odsetkami kosztami procesu. W oparciu o ten nakaz wszczęto egzekucję, która okazała się bezskuteczna.

W dniu 30.10.2009 r. dłużnicy zawarli ze swoja córką K. J. obecnie C. umowę darowizny lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ul. (...) (...) nr KW: (...).

Przedmiot darowizny obciążony jest hipotekami w kocie 80.000 zł na rzecz Gminy G. oraz w kwocie 703.181,90 zł na rzecz Banku (...). Pozwana w mieszkaniu tym mieszka sama. Zameldowana jest tam sama pozwana i jej małoletnia siostra K.. Mąż pozwanej mieszka osobno , miedzy małżonkami doszło do nieporozumień wskutek długów w rodzinie pozwanej o których mąż nie wiedział(akta I C 361/13). Do mieszkania objętego darowizną dołączono strych , który nie był objęty darowizną. Strych jest już przyłączony do mieszkania(k.146), w dacie darowizny zawarta była jedynie umowa przedwstępna pomiędzy dłużnikami a wspólnotą mieszkaniową dotycząca nabycia „ części nieruchomości wspólnej –strychu o powierzchni około 100 m2 na powiększenie lokalu mieszkalnego” (k.65).

Wartość nieruchomości lokalowej-lokalu mieszkalnego nr (...) wynosi:

- wg stanu na dzień 30.10.2009 r. oraz wg cen opiniowania : 338 000 zł

-wg stanu na dzień 27.11.2012 r. tj. daty formalnego przyłączenia strychu oraz wg cen opiniowania: 603 000 zł.

W tutejszym sadzie toczyła się sprawa z powództwa Banku (...) przeciwko K. C. –jako dłużnikowi rzeczowemu-o zapłatę kwoty 532 269 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu czyli 31.07.2013 roku z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny znajdujący się w G. przy ul (...).Pozwana złożyła sprzeciw od wydanego nakazu zapłaty, podając że nie miała wiedzy o wypowiedzeniu kredytu ani o wypowiedzeniu wierzytelności hipotecznej; zakwestionowała skuteczność wypowiedzenia podając, że kredyt był na bieżąco spłacany(k.71 tamt.akt).W toku tamtej sprawy badano skuteczność wypowiedzenia umowy kredytowej oraz wysokość zadłużenia. Ostatecznie Bank- powód w tamtej sprawie złożył wyczerpujące zestawienia zadłużenia (k.239 tamt.akt), które nie zostało zakwestionowane przez pozwaną. W dacie zamykania rozprawy w niniejszej sprawie zamknięto także rozprawę w sprawie z powództwa Banku (...) I C 361/13( w dniu 17.03. 2015 roku wydano nieprawomocny wyrok zasądzający całą należność dochodzoną pozwem z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do wskazanej nieruchomości).

Chronologia zdarzeń była następująca (zestawienie k.325):

- 6.10.2008 r. dłużnicy powódki zawarli umowę kredytu z Bankiem (...), którą zabezpieczono na przedmiotowej nieruchomości,

- 30.10.2009 r. przenieśli własność przedmiotowej nieruchomości przez umowę darowizny na córkę –K. J..

-w okresie listopada 2009 roku dłużnicy prowadząc działalność gospodarczą nie uregulowali należności wynikających z faktur VAT na rzecz powódki; zaraz po dokonaniu umowy darowizny zaciągnęli zobowiązanie wobec powódki na łączna kwotę 122.598 ,00 zł

-28.11.2012 r. komornik umorzył postępowanie egzekucyjne wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

- również w 2009 r. E. J. prowadząc działalność gospodarczą zaciągnęła zobowiązanie w wysokości 20.155,41 zl na rzecz wierzyciela (...) Sp.z o.o. ,którego nie spłaciła,

- w 2012 r. komornik w sprawie wierzyciela (...) umorzył postępowanie wobec bezskuteczności egzekucji,

- pismem z dnia 4.06.2013 r. Bank (...) wezwał pozwaną jako właściciela nieruchomości obciążonej hipoteka do spłaty zadłużenia wynikającego z umowy kredytu.

W sprawie (...) Sąd Odwoławczy (k.298) zmienił wyrok niższej instancji i oddalił roszczenie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną ustalając , że wartość-tej samej co obecnie- nieruchomości jest niższa od wartości obciążenia hipotecznego.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o opinię biegłego D. G. –(k.173) oraz dokumenty złożone do akt:

- nakaz w sprawie X GNc z 26.02.2010r.

-postanowienie komornika z 28.11.2012 r. i jego pismo z 19.08.2010 r.

- odpis z księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości,

- akt notarialny umowy darowizny z 30.10.2009 r.

- pismo (...) z 4.06.2013r. i tabela kursów z 4.09.2013 r.

-- zaświadczenie o zameldowanych osobach –k.152

- pismo z Banku –k.161

- nakaz zapłaty ze sprawy I C 361/13 poprzednio I Nc 52/13 –k.280

- kalkulator odsetkowy –k.289

- wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z 8.05.2014 r. (...) zmieniający wyrok Sądu Rejonowego w Gliwicach z 11.09.2013 r., I C 764/12 -k.298, k.305

- umowa kredytowa z 6.10.2008 r., -k.349

- zestawienie zadłużenia k.239 akt I C 361/13

Dokumenty wątpliwości nie budziły. Umowę kredytową ujawniono dopiero pod koniec postępowania po uzyskaniu zgody dłużnika. Kalkulator odsetkowy jest jedynie narzędziem do obliczeń matematycznych a obliczanie odsetek ustawowych nie powinno budzić wątpliwości .Strona powodowa odnośnie dowodów zgłaszała uwagi co do dat wskazanych w opinii ,podając że winny być to daty aktualne na dzień orzekania. Biegła sporządziła opinię wg cen aktualnych na datę opiniowania. W realiach sprawy nie było potrzeby uaktualniania opinii; oczywistym jest że upływ czasu wynikający z możliwych do wyznaczenia terminów rozpraw czy trudności w uzyskaniu dokumentu ma wpływ na aktualność danej opinii, ale w niniejszej sprawie nie było potrzeby wzywania biegłego na rozprawę. Biegła wyceniała mieszkanie świeżo po remoncie i oczywistym jest ,ze od tego czasu stan mieszkania nie uległ zmianie a wręcz się pogorszył w wyniku normalnego użytkowania. Na rozprawie w dniu 2.09.2014 r. zobowiązano stronę powodową do celowości wzywania biegłej na rozprawę wobec ujawnionych okoliczności; w dalszym toku powódka już nie wypowiadała się w tej kwestii, koncentrując się już na wysokości zadłużenia pozwanej wobec banku. W tej sytuacji uznano opinię za podstawę rozstrzygnięcia. Należy już w tym miejscu podkreślić, że biegła sporządzała opinię wg dwóch wariantów: ze strychem i bez. Z umowy darowizny- będącej przedmiotem zaskarżenia skarga pauliańską- wynika że darowizna nie obejmowała strychu. W tej sytuacji wartość hipoteki dwukrotnie przekracza wartość mieszkania a zatem ewentualne hipotetyczne ruchy cen nie mają żadnego znaczenia.

Sąd zważył co następuje.

Aby skorzystać z roszczenia z art.527 kc należy wykazać że powód jest „wierzycielem” oraz że strona przeciwna dokonała czynności prawnej „ z pokrzywdzeniem wierzyciela” czyli wskutek tej czynności dłużnik stał się „niewypłacalny” Brak któregokolwiek z tych elementów skutkuje oddaleniem powództwa. Zdaniem Sądu, wierzyciel przy roszczeniu z art.527 kc musi wykazać wszystkie przesłanki tego roszczenia. Ewidentny brak jednej z przesłanek czyni bezprzedmiotowym rozważanie pozostałych przesłanek.

Istnienie obciążenia hipotecznego jest bezsporne. Wartość nieruchomości to maksymalnie- korzystnym dla powoda wariancie obejmującym także strych- 603.000zł.Także ta wartość jest niższa od wartości wynikającej z obciążenia hipotecznego nieruchomości przy uwzględnieniu doliczonych ustawowych odsetek od końca lipca 2013 roku .Skoro jednak przedmiotem umowy darowizny formalnie strych nie był objęty- wartość darowanego mieszkania jest dużo niższa niż wysokość hipoteki.

Pokrzywdzenie wierzyciela pauliańskiego polega na tym, że gdyby zaskarżona czynność nie została dokonana, mógłby on uzyskać zaspokojenie swojej wierzytelności z przedmiotu tej czynności. Istnienie obciążenia hipotecznego w niniejszej sprawie jest bezsporne. Zabezpieczony hipoteką dług wobec innego wierzyciela zmniejsza majątek dłużnika przeznaczony do egzekucji na rzecz pozostałych wierzycieli. Z uwagi na to, ze majątkiem podlegającym egzekucji jest tylko majątek czynny, obliczając dla celów art.527 par.1 i 2 kc majątek dłużnika, który mógłby podlegać egzekucji na rzecz skarżącego wierzyciela, należy odliczyć od niego wartość hipoteki obciążającej nieruchomość i tak określony majątek poddać ocenie w zakresie wskazanym w art.527 par 2 kc.

Istotne dla przesłanki pokrzywdzenia jest , czy z wartości nieruchomości pozostałej po odliczeniu hipoteki, wierzyciel mógłby się zaspokoić w całości lub w części. Powód nie mógłby uzyskać zaspokojenia swojej wierzytelności nawet w części skoro po odliczeniu niespłaconego zadłużenia hipotecznego na rzecz banku z wartości nieruchomości objętej zaskarżona czynnością pozostaje „0”.Wierzycieli hipotecznych nie można uznać za wierzycieli osoby trzeciej w rozumieniu art.532 kc dlatego podlegają oni zaspokojeniu w pierwszej kolejności. Pozwana nie kwestionowała ostatecznie istnienia wierzytelności banku zabezpieczonej hipoteką obciążająca nieruchomość lokalową , która nabyła przez czynność kwestionowaną w skardze.

W rezultacie brak było podstaw do przyjęcia , że zachodzi związek przyczynowy pomiędzy zaskarżoną czynnością prawna a pokrzywdzeniem powoda. Porównanie wartości nieruchomości nabytej przez pozwaną-opisanej w akcie notarialnym- i wysokości niespłaconego zadłużenia wobec banku zabezpieczonego hipoteką prowadzi bowiem do wniosku, że powód kontynuując egzekucję i kierując ją do tej nieruchomości nie uzyskałby zaspokojenia swej wierzytelności. Powód zatem w ocenie Sądu omawianej przesłanki z art.527 kc nie wykazał. Wobec powyższego powództwo o uznanie za bezskuteczna umowy darowizny oddalono.

Oddalono także żądanie o uznanie za nieważną omawianej umowy darowizny. Powód zgłosił je od koniec postępowania, zapewne wobec wyników postępowania dowodowego. W uzasadnieniu tego roszczenia wskazano treść przepisów art58 par.2 i 354 par.kc.Powołano się na omówienie pojęcia zasad współżycia społecznego, ograniczając uzasadnienie tego roszczenia do stwierdzenia że „działania oraz zaniechania dłużników aż nadto uzasadniają łamanie zasad współżycia społecznego(k.326 in fine).Wcześniej w piśmie powołano chronologię działania dłużników. W tym stanie rzeczy roszczenie to nie jest uzasadnione. Nie wykazano jakie inne przesłanki, oprócz tych na których oparto skargę pauliańską miałyby uzasadniać rzekomą nieważność. Nie wystarczy przytoczenie przepisów .Zdaniem Sądu roszczenia te nie są wymienne i muszą mieć odrębne podstawy faktyczne, inaczej działanie ustawodawcy ustanawiającego odrębna konstrukcję prawną byłoby nielogiczne. Dlatego właśnie ustanowiona skargę pauliańską by normować stany w których nie ma nieważności czynności prawnych, ale zachodzi potrzeba udzielenia wierzycielowi, w określonych warunkach, ochrony prawnej. Darowizna sama w sobie nie jest nieważna , rodzice mają prawo ułatwić córce start w dorosłe życie. Pewność obrotu prawnego byłaby zachwiana gdyby każdy wierzyciel mógłby „unieważnić” czynności prawne dłużnika. Przepis art.354 kc dotyczy zasad obrotu między kontrahentami –wykonywania zobowiązania ; nie dotyczy on bezpośrednio etapu egzekucji wobec orzeczenia sądowego oceniającego relacje stron.

Judykatura i doktryna analizowały ten problem omawiając przepisy art.169 kc oraz 556 par.2 kc(vide k.378) .Ewentualna” sprzeczność z zasadami współżycia społecznego nie zawsze powoduje jednak nieważność czynności prawnej. Należy wziąć pod uwagę, czy regulacja ustawowa nie uwzględnia już aspektu aksjologicznego, przesądzając ,ze czynność jest ważna .Tak może być np. w przypadku rzeczy cudzej. Zarówno z art.169 kc jak i art.556 par.2 kc wynika, że taka czynność jest ważna- nie można zatem uznać jej za nieważną z powołaniem na jej sprzeczność zasadami współżycia społecznego(…) Podobnie działanie z pokrzywdzeniem wierzycieli nie jest podstawą nieważności czynności prawnej- dowodem jest odrębna regulacja actio pauliana (art.527i n kc)” tak Paweł Księżak w:Kodeks Cywilny. Komentarz. Część ogólna Wolters Kluwer,Wolters Kluwer pakiety,2014(k.378 akt) Zastosowanie zatem ma zasada lex specialis derogat legi Generali, z której wynika, że tylko przepisy art.527 i n kc mają zastosowanie w niniejszej sytuacji.

Pozwana spór w całości wygrała, w oparciu zatem art.98 kpc postanowiono o kosztach procesu jak w sentencji. O kosztach sądowych(opinia biegłego) orzeczono na zasadzie art.113 ust1uoks.