Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 maja 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 maja 2015r. w Katowicach

sprawy z odwołania K. G. (K. G. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 15 maja 2013r. sygn. akt XI U 789/13

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na rzecz ubezpieczonego K. G. kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym, oddalając wniosek w pozostałym zakresie.

/-/SSA G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA L.Jachimowska /-/SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 511/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczony K. G. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 31 stycznia 2013r. o odmowie przyznania mu prawa do emerytury. Ubezpieczony podniósł, że posiada wymagany 15-letni staż pracy w warunkach szczególnych przed 1 stycznia 1999 rokiem, gdyż praca w urzędach górniczych była zaliczana do pracy górniczej, a ta jest pracą
w warunkach szczególnych.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wskazując, iż zaskarżoną decyzją odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury z uwagi na nieosiągnięcie 15 lat pracy w warunkach szczególnych, a jedynie 7 lat, 3 miesięcy i 26 dni. Organ rentowy podniósł, że nie zaliczył do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia
w Okręgowym Urzędzie Górniczym w T. od dnia 15.01.1991r. do 31.12.1998r., gdyż nie jest to praca świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem z dnia 15 maja 2013r., sygn. XI U 789/13 zmienił zaskarżoną decyzję
i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach od 1 stycznia 2013r. oraz zasądził na rzecz ubezpieczonego koszty zastępstwa procesowego.

Z ustaleń Sądu Okręgowego, poczynionych na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że ubezpieczony był zatrudniony w Okręgowym Urzędzie Górniczym w T. w okresie od 15 stycznia 1991 roku do 30 września 1995 roku na stanowiskach: starszego inspektora zakładów górniczych i nadinspektora zakładów górniczych, w Okręgowym Urzędzie Górniczym w S., w okresie od 1 października 1995 roku do 31 grudnia 1998 roku, na stanowisku nadinspektora zakładów górniczych.

W oparciu o zeznania świadków i ubezpieczonego Sąd ustalił,
że wnioskodawca w całym okresie spornym pracował w grupie energomechanicznej, która wykonywała pracę inspekcyjno - techniczną na dole w kopalni. Ubezpieczony był pracownikiem Wyższego Urzędu Górniczego, kierowanym do pracy
w okręgowych urzędach górniczych. Ubezpieczony pracował początkowy jako starszy inspektor a potem jako nadinspektor energomechaniczny. Do obowiązków ubezpieczonego należała kontrola inspekcyjno - techniczna w zakresie bezpieczeństwa pracy urządzeń w podziemnych zakładach energomechanicznych. Kontrolował rozdzielnie wysokiego napięcia na dole w kopalni, sieci średniego i niskiego napięcia pod ziemią oraz bezpieczną eksploatację urządzeń urabiających w przodkach
i ścianach. Ubezpieczony zajmował się również postępowaniami wyjaśniającymi
w sprawie zaistniałych zdarzeń na dole w kopalni. Ubezpieczony wykonywał kontrole na dole w kopalni, a po zakończonej kontroli sporządzał protokół na powierzchni. Ubezpieczony wykonywał czynności inspekcyjno-techniczne.

W Okręgowym Urzędzie Górniczym przebywał raz w miesiącu na odprawach,
a sporadycznie wtedy, gdy był wzywany przez dyrekcję. 60% ogólnego czasu pracy ubezpieczony spędzał na dole w kopalni. W pozostałym zakresie przeprowadzał kontrole dokumentów na powierzchni i sporządzał dokumentację. Czynności biurowe były ściśle związane z czynnościami inspekcyjno - technicznymi. Ubezpieczonego obowiązywał 8-godzinny czas pracy.

Z dalszych ustaleń Sądu wynika, ubezpieczony ukończył 60 lat w dniu
(...) Nie jest członkiem OFE, nadal pozostaje w zatrudnieniu.

Dokonując oceny prawnej, Sąd Okręgowy powołał regulację art.184 ust.1
w zw. z art. 32 ust.1, 2 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 2 ust.1 i § 4 ust.1 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wskazujące na przesłanki, warunkujące nabycie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach,
w szczególności obligujące 60-letniego pracownika, będącego mężczyzną który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, oraz posiadał wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.

Sąd pierwszej instancji odwołał się do treści ust.3 § 4 rozporządzenia stanowiącego, że do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o których mowa w ust.1, zalicza się także okresy pracy górniczej w rozumieniu przepisów
o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin.

Sąd Okręgowy wskazał, że obowiązująca uprzednio ustawa z dnia 1 lutego 1983r.
o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin w art.5 ust.1 określała, jakie zatrudnienie uważa się za pracę górniczą, natomiast w art.5 ust.2 określała co uważa się za pracę równorzędną z pracą górniczą, zaś okresy zaliczalne do pracy górniczej wskazywał art. 7. Z kolei art.5 ust.1 pkt 10 w/w ustawy stanowił, że za pracę górniczą uważa się zatrudnienie w urzędach górniczych, jeżeli zatrudnienie jest związane
z wykonywaniem czynności inspekcyjno-technicznych w kopalniach, przedsiębiorstwach i innych podmiotach (…).

W ocenie Sądu Okręgowego, praca mieszana, jaką wykonywał ubezpieczony
w spornym okresie, polegająca na wykonywaniu kontroli urządzeń energomechanicznych w wyrobiskach podziemnych, kontroli stanowisk pracy oraz sporządzaniu dokumentacji pokontrolnej była pracą górniczą w rozumieniu przepisu art.5 ust.1 pkt.10 ustawy z dnia 1 lutego 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin.

Nadto zdaniem Sądu pierwszej instancji, § 4 ust.3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku stanowi samodzielną podstawę uwzględnienia pracy górniczej jako pracy w warunkach szczególnych, uprawniającą do wcześniejszego przejścia na emeryturę. Warunkiem jest, aby była to praca górnicza
w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu górników oraz aby świadczona była w pełnym wymiarze czasu pracy, a jak ustalono, ubezpieczony wykonywał pracę w urzędach górniczych w pełnym wymiarze czasu pracy.

Skoro ubezpieczony, po uwzględnieniu spornego okresu, legitymował się wymaganym okresem pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy, oraz osiągnął wymagany wiek, to nabył prawo do emerytury na podstawie powołanego na wstępie art. 184 ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszy Ubezpieczeń Społecznych od 1 stycznia 2013r., gdyż począwszy od tej daty ustawa nie warunkuje przyznania prawa do tej emerytury od rozwiązania stosunku pracy.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na mocy art.477 ¹⁴ §2 k.p.c.
i powołanych przepisów zmienił zaskarżoną decyzję, a po myśli art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
w związku z art.99 k.p.c., przy zastosowaniu §2 ust.1 i §11 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, orzeczono o kosztach postępowania.

Wyrok apelacją zaskarżył organ rentowy, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 w związku z art.39 ustawy z dnia 17.12.1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z treścią rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze poprzez niesłuszne przyjęcie, że K. G. legitymuje się wymaganym ustawowo okresem pracy w warunkach szczególnych.

Wskazując na powyższą podstawę apelacji, skarżący organ rentowy wniósł
o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W ocenie apelującego, zatrudnienia ubezpieczonego w Wyższym Urzędzie Górniczym od 15.01.1991r. do 31.12.1998r. na stanowisku inspektora zakładu górniczego, nadinspektora zakładu górniczego nie może być zaliczone do prac w szczególnych warunkach, albowiem przy ustaleniu prawa do wcześniejszej emerytury decydujące znaczenie mają stanowiska pracy określone w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. Wykonywanie czynności inspekcyjno-technicznych nie jest pracą wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pod ziemią w rozumieniu art. 39 ustawy emerytalnej.

Ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji oraz zasadzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Uwzględniając apelację, Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia
20 listopada 2013r., sygn. III AUa 1818/13 zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie, stwierdzając, iż zaskarżone orzeczenie zapadło z naruszeniem prawa materialnego i nie znajduje oparcia w materiale dowodowym. Sąd drugiej instancji wskazał, że obecna definicja pracy w szczególnych warunkach odwołuje się jedynie do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze i to ono jest podstawą ustalenia czy praca była wykonywana w szczególnych warunkach. Podkreślono, że rodzaje prac wykonywanych w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze, wskazane
w przepisach § 4-15 rozporządzenia wyróżniają kryteria merytoryczne i formalne. Pierwsze zależą od wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
w szczególnych warunkach, drugie wymaga, aby praca ta była wymieniona
w załączniku do rozporządzenia z 1983r. Sąd drugiej instancji stwierdził, że praca ubezpieczonego wykonywana w spornym okresie była pracą górniczą w rozumieniu art.5 ust.1 pkt 10 ustawy z dnia 1 lutego 1983r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin. Obecnie, w świetle obowiązującego prawa, okres pracy ubezpieczonego w urzędach górniczych jest okresem pracy równorzędnej z pracą górniczą, stąd nie podlega uwzględnieniu w szczególnym stażu ubezpieczeniowym.

Skarga kasacyjna ubezpieczonego, oparta na zarzucie naruszenia prawa materialnego okazała się skuteczna, bowiem Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia
28 stycznia 2015r., sygn. I UK 204/14 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnego do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy stwierdził, że sporny okres zatrudnienia podlega ocenie na podstawie art.184 i art.32 ustawy emerytalnej i w związku z powyższym znajdują zastosowanie przepisy dotychczasowe - rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
1 lutego 1983r. z jego przepisem §4 ust.3 stanowiącego samodzielną i dodatkową możliwość zaliczenia do okresów w pracy w szczególnych warunkach, okresów, które nie są wymienione w wykazie A rozporządzenia. Zatem należy odwołać się do przepisów ustawy z dnia 1 lutego 1983r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin i jego normy art.5 ust.1 pkt 4, który za pracę górniczą uważał zatrudnienie
w urzędach górniczych, jeżeli zatrudnienie było związane z wykonywaniem czynności inspekcyjno-technicznych w kopalniach, przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w pkt 1-4.

Pełnomocnik ubezpieczonego podtrzymał dotychczasowe stanowisko, wnosząc o oddalenie apelacji oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu odwoławczym i kasacyjnym w kwocie po 270 zł, motywując wysokość żądanego wynagrodzenia skomplikowanym i precedensowym charakterem sprawy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jak pozbawiona uzasadnionych podstaw prawnych podlega oddaleniu.

Wbrew stanowisku skarżącego organu rentowego, Sąd Okręgowy słusznie uznając, iż ubezpieczony legitymuje się wymaganym okresem pracy w szczególnych warunkach, prawidłowo ustalił wnioskodawcy z tytułu jej wykonywania prawo do emerytury. Sąd pierwszej instancji przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe i z oceny jego wyników wywiódł w pełni uprawnioną konstatację,
że wykonywane podczas zatrudnienia ubezpieczonego w urzędach górniczych
w spornym okresie od 15 stycznia 1991r. do 31 grudnia 1998r., czynności inspekcyjno - techniczne częściowo w wyrobiskach podziemnych i częściowo na powierzchni, stanowiły pracę górniczą, uwzględnianą na uprawnienia do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Poza sporem pozostaje, że uprawnienia ubezpieczonego, który po dniu
31 grudnia 2008r. ukończył 60 rok życia i do 31 grudnia 1998r. wykonywał prace
w szczególnych warunkach, podlegają ocenie na podstawie art.184 i art.32 ust.1
i ust.4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych (obecnie tekst jednolity: Dz. U. z 2013r., poz.1440 ze zm.) przy zastosowaniu § 4 ust.1 i ust.3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz.43 ze zm.- dalej jako rozporządzenie). Spośród warunków, określonych w powołanych przepisach, organ rentowy zakwestionował legitymowanie się przez ubezpieczonego wymaganym
co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Skarżący wykazał pozostałe przesłanki, niezbędne do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu szczególnego charakteru świadczonej pracy, w tym w dniu
(...). ukończył wiek emerytalny - 60 lat i wykazał uznany przez apelujący organ rentowy szczególny staż ubezpieczeniowy w wymiarze 7 lat,
3 miesięcy i 26 dni (na stanowiskach elektromontera pod ziemią oraz samodzielnego kontrolera jakości wyrobów przy pomiarach elektrycznych; praca na ostatnim stanowisku jako wymieniona w wykazie A dział XIV poz.24 załącznika do rozporządzenia).

Spór koncentrujący się na ustaleniu czy ubezpieczony legitymuje się
co najmniej 15-letnim szczególnym stażem ubezpieczeniowym, w szczególności, czy w stażu tym należy uwzględnić sporny okres zatrudnienia wnioskodawcy w urzędach górniczych od 15 stycznia 1991r. do 31 grudnia 1998r. jako pracę górniczą, Sąd Okręgowy rozstrzygnął na gruncie przepisów ustawy z dnia 1 lutego 1983r.
o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 1995r.,
Nr 30, poz.154 ze zm. - dalej jako ustawa o zeg), mającej zastosowanie z mocy regulacji §4 ust.3 rozporządzenia, słusznie uznając, iż stanowi ona samodzielną
i dodatkową podstawę do zaliczenia do okresów pracy w szczególnych warunkach spornego okresu pracy. Bowiem już sama wykładnia literalna powołanego przepisu wskazuje, że do okresów pracy w szczególnych warunkach zalicza okresy pracy górniczej w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin, a użyty spójnik także jednoznacznie stanowi, że jest to dodatkowa, obok prac wymienionych w wykazie A załącznika do rozporządzenia i okresów pracy lub służby, o których mowa w §5-10, podstawa do uwzględnienia okresów pracy górniczej do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Wedle normy art. 5 ust.1 pkt 10 ustawy o zeg za pracę górniczą
uważa się zatrudnienie: w urzędach górniczych, jeżeli zatrudnienie jest związane
z wykonywaniem czynności inspekcyjno-technicznych w kopalniach, przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w pkt 1-4.

Skoro wyniki postępowania dowodowego dowiodły słuszności pretensji wnioskodawcy, iż w spornym okresie, będąc zatrudnionym w Wyższym Urzędzie Górniczym w pełnym wymiarze czasu pracy, stale wykonywał obowiązki pracownicze polegające na czynnościach inspekcyjno - technicznych, realizowane częściowo
w wyrobiskach podziemnych i częściowo na powierzchni przy sporządzaniu protokołów pokontrolnych i weryfikacji dokumentacji, to zasadnym jest uznanie Sądu Okręgowego, iż objęta sporem wykazana praca górnicza w rozumieniu art.5 ust.1
pkt 10 ustawy o zeg jest pracą wykonywaną w szczególnych warunkach (o czym wprost stanowił, trafnie powołany przez Sąd pierwszej instancji, art.3 ustawy o zeg, (…) pracę górniczą uważa się za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach, uprawniających do świadczeń określonych w art. 54 tej ustawy. Z kolei art.54 ust.1
pkt 1 ustawy o zeg stanowił, że z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze może być przyznane prawo do emerytury w wieku niższym niż określony w art.26 ust.1 pkt 1.

Zatem nie może budzić wątpliwości, że w sytuacji, gdy ubezpieczony, oprócz osiągnięcia wieku emerytalnego, wykazał do dnia 1 stycznia 1999r. wymagany okres pracy w szczególnych warunkach, to po spełnieniu warunku dotyczącego wieku, wyłączona jest możliwość ponownego badania przesłanki legitymowania się koniecznym - do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym - szczególnym stażem ubezpieczeniowym. Stanowisko to jest już ugruntowane
w judykaturze Sądu Najwyższego (vide: np. orzeczenia Sądu Najwyższego: postanowienie z dnia 9 marca 2012r., sygn. I UK 367, wyrok z dnia 13 lipca 2011r., sygn. I UK 12/11).

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny po myśli art.385 k.p.c. orzekł jak
w punkcie 1 sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym
i kasacyjnym rozstrzygnięto w punkcie 2 na podstawie art.98 k.p.c. w zw. z art.108
§1 k.p.c., przy zastosowaniu §11 ust.2 w zw. z §12 ust.2 pkt 1 i ust.4
pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2013r., poz.490). Ustalając wysokość należnej kwoty zwrotu tychże kosztów, Sąd Apelacyjny przyznał za postępowanie kasacyjne 120 zł oraz
180 zł za postępowanie apelacyjne, uznając - wbrew stanowisku pełnomocnika ubezpieczonego - iż rozpatrywana sprawa nie miała ani skomplikowanego, ani precedensowego charakteru. Konieczność ponowienia procedury apelacyjnej wynikła jedynie z niewłaściwej wykładni §4 ust.3 rozporządzenia w postępowaniu apelacyjnym w sprawie sygn. III AUa 1818/13. Z tychże względów, Sąd drugiej instancji oddalił dalej idący wniosek pełnomocnika ubezpieczonego w przedmiocie kosztów zastępstwa procesowego (art.385 k.p.c.).

/-/SSA G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA L.Jachimowska /-/SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM