Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 maja 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 maja 2015 r. w S.

sprawy J. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania J. B. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 18 czerwca 2014 roku nr (...)

I. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje J. B. (1) od dnia 11 kwietnia 2004 roku prawo do przeliczenia emerytury zgodnie z prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 9 października 2013 roku, sygnatura akt VIU 425/10;

II. przekazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S. do merytorycznego rozpoznania poprzez wydanie decyzji wniosek J. B. (1) złożony w dniu 26 sierpnia 2014 roku o przeliczenie jego emerytury z uwzględnieniem wysokości wynagrodzenia za okres od 1978 roku do 1988 roku w wysokości wynikającej z zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawionych przez jego ówczesnego pracodawcę – (...) w G. oraz z list płac za ten okres.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 czerwca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., wykonując – jak wskazał – prawomocny wyrok Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 października 2013r., przeliczył emeryturę należną J. B. (1). Przeliczenia dokonał od dnia 1 lutego 2011r., zaznaczając iż jest to data określona wyrokiem sądu. Uznał, że prawo do przeliczenia przysługiwało od nabycia prawa do świadczenia, tj. od 11 kwietnia 2004r., jednak jego wypłata możliwa była tylko od 1 lutego 2011r., tj. za okres trzech lat wstecz od uprawomocnienia się wyroku w dniu 26 lutego 2014r. Wysokość świadczenia, obliczona przy przyjęciu że wwpw wynosi 152,59%, ustalono na kwotę 1904,74 zł.

J. B. (1) odwołał się od powyższej decyzji, zarzucając jej po pierwsze to, że nie uwzględnia wszystkich udowodnionych wysokości jego zarobków, w tym w szczególności wynikających z wystawionych zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu. Po drugie natomiast wskazał, że decyzja błędnie interpretuje „termin wstecznego uregulowania zobowiązań płatniczych”, przerzucając na niego całą odpowiedzialność za długotrwałość procesu sądowego.

W odpowiedzi na to odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, powołując się na treść przepisu art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W piśmie procesowym z 29 kwietnia 2015 roku oraz na rozprawie w dniu 6 maja 2015r. ubezpieczony doprecyzował dodatkowo, że w zakresie pierwszego z żądań domaga się ustalenia wysokości swojej emerytury, przy uwzględnieniu informacji o wysokości jego zarobków wynikających z wystawionych przez (...) zaświadczeń ZUS Rp-7 oraz z posiadanych przez tego pracodawcę list płac.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. B. (1) w dniu 20 kwietnia 2004r. złożył w organie rentowym – ZUS Oddziale w S. wniosek o emeryturę.

Decyzją z dnia 27 maja 2004 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał J. B. (1) prawo do emerytury od dnia 11 kwietnia 2004r. Wysokość emerytury ustalono na kwotę 1235,72 zł. Obliczony przez organ rentowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 135,26%. Do ustalenia wysokości emerytury Zakład uwzględnił ubezpieczonemu 24 lata i 6 miesięcy okresów składkowych oraz 6 miesięcy okresów nieskładkowych. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto natomiast podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z lat 1967-1968, 1970-1987 - jako wariant najkorzystniejszy.

Dowód: decyzja ZUS z 27.05.2004r. – k. 21-22, pl. III akt ZUS O/S. dot. J. B..

Pismem z dnia 19 lipca 2004 r. J. B. odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o zmianę podstawy wymiaru emerytury ustalonej na podstawie zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – druków Rp-7 wystawionych przez pracodawców: (...) i (...). W uzasadnieniu swojego odwołania ubezpieczony podniósł, że zaświadczenia Rp-7 przedstawiają jego dochody w latach 1967-1977 jako płacę zasadniczą, która w przypadku marynarza stanowi około 1/5 faktycznego wynagrodzenia, podczas gdy na płacę marynarza i oficera składały się następujące należności: płaca zasadnicza, wysługa lat, dodatek funkcyjny, dodatek okrętowy, nadgodziny, dodatek za pracę nocną, dodatek dewizowy, dodatek za prace brudne i szkodliwe dla zdrowia, dodatek mundurowy, dodatek za prace nadobowiązkowe (umowy o dzieło), premie okresowe i uznaniowe, 13 pensja itp. Nadto ubezpieczony dodał, że wysokość wynagrodzenia zależała również od rejonu pływania (cztery strefy), strefy klimatycznej, wielkości statku i systemu pracy (dwu lub trzyzmianowy), jednak zasadnicze znaczenie miały nadgodziny i dodatek dewizowy. J. B. w odwołaniu przedstawił kalkulację wynagrodzenia, w tym nadgodzin na podstawie angaży, książek żeglarskich, książki dewizowo-celnej, biorąc pod uwagę rutynowe czynności i minimalny czas pracy. Podniósł, że na podstawie tego wyliczenia jego miesięczny zarobek wykazany w druku Rp-7 stanowi ok. 18 % zarobku realnego i ok. 30% zarobku minimalnego, gdy przyjmie się oficjalny obowiązujący wówczas kurs USD. Nadto ubezpieczony podkreślił, że wysokość wynagrodzenia można odtworzyć na podstawie przedłożonych angaży, książeczek żeglarskich, książki dewizowo-celnej.

W rozpoznaniu powyższego odwołania Sąd Okręgowy w Szczecinie – VII Wydział Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 20 maja 2009 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt VII U 3941/04, zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do przeliczenia świadczenia przy uwzględnieniu dodatku dewizowego za lata 1972-1977 wskazanego w książeczce dewizowo-celnej serii (...) wydanej przez Urząd Celny w S. w dniu 24 września 1970 r. wg oficjalnego kursu NBP obowiązującego na dzień kończący podróż zagraniczną. W pozostałej części odwołanie oddalono.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie rozpatrując sprawę na skutek wniesionej od powyższego wyroku apelacji ubezpieczonego, uchylił zaskarżony wyrok w punkcie II i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, nakazując mu dokonanie ustaleń co do tego jakie elementy stanowiły wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego w okresie zatrudnienia w (...) i (...), a następnie określenia ich wysokości (a w konsekwencji także podstawy wymiaru emerytury ubezpieczonego) na podstawie angaży, książeczek żeglarskich, książki dewizowo-celnej z uwzględnieniem UZP dla Marynarzy w Żegludze Międzynarodowej i innych dostępnych dokumentów płacowych. Wskazano nadto, iż Sąd Okręgowy powinien ponownie rozważyć okoliczność uzyskiwania wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, o ile nie stwierdzi istnienia dokumentów płacowych poświadczających wypłaty z tego tytułu, mając na uwadze dopuszczalność wszelkich środków dowodowych ustali, czy ubezpieczony w istocie pracował w godzinach nadliczbowych, a jeśli tak, to wysokość wynagrodzenia z tego tytułu, mając na uwadze, że dla ustalenia podstawy wymiaru emerytury nie jest wystarczające przybliżone wskazanie wysokości wynagrodzeń.

Dowody: dokumenty w aktach Sądu Okręgowego w Szczecinie, sygn. akt VI U 425/10 (wcześniejsza sygnatura VII U 3941/04), w tym w szczególności: odwołanie – k. 2, wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z 20 maja 2009r. – k. 229 wraz z uzasadnieniem – k. 232-242, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 5 listopada 2009r. – k. 266 wraz z uzasadnieniem – k. 268-271.

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z 20 maja 2009r. – w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w jego punkcie I., które uprawomocniło się wobec niewniesienia w tym zakresie przez żadną ze stron apelacji - nie został przez sąd przekazany organowi rentowemu do wykonania, mimo że w dniu 3 lipca 2009r. organ rentowy wystąpił z takim wnioskiem.

Dowód: pismo ZUS z 3 lipca 2009r. – k. 171, pl. III akt ZUS O/S. dot. J. B..

Po ponownym rozpoznaniu sprawy – w zakresie w jakim została przekazana do takiego rozpoznania - Sąd Okręgowy w Szczecinie wydał w dniu 9 października 2013r. wyrok (pod sygnaturą akt VI U 425/10), którym – wskazując iż rozpoznaje odwołanie ubezpieczonego od decyzji z 27 maja 2004 roku – zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał J. B. (1) „ prawo do przeliczenia świadczenia przy uwzględnieniu, obok kwot dodatku dewizowego określonych w punkcie I. wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 20 maja 2009 roku, sygn. akt VII U 3941/04, kwot wskazanych w zbiorczym zestawieniu należności ubezpieczonego za poszczególne lata w okresie od 1966 roku do 1998 roku, stanowiącym załącznik nr 9 do opinii biegłego sądowego G. D. z dnia 28 stycznia 2013 roku.”

Dowody: dokumenty w aktach Sądu Okręgowego w Szczecinie, sygn. akt VI U 425/10, w tym w szczególności: wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z 9 października 2013r. – k. 508 wraz z uzasadnieniem – k. 512-524.

W trakcie przeprowadzonego w sprawie o sygn. akt VI U 425/10 (a poprzednio: VII U 3941/04) postępowania dowodowego Sąd Okręgowy ustalił wysokość zarobków ubezpieczonego w latach 1966-1988 w oparciu o opinię biegłego z zakresu obliczania wynagrodzeń za pracę G. D.. Sąd nie korzystał natomiast z dokumentów źródłowych w postaci list płac.

Niesporne, a nadto dowód: uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z 9 października 2013r. – k. 512-524 w aktach VI U 425/10 oraz inne dokumenty w aktach tej sprawy.

J. B. (1) złożył apelację od powyższego wyroku, jednak została ona odrzucona postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z 19 grudnia 2013r. Złożone przez ubezpieczonego zażalenie na to postanowienie zostało w dniu 26 lutego 2014r. oddalone przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie.

Dowody: postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie z 19 grudnia 2013r. – k. 544, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 26 lutego 2014r. – k. 571 w aktach VI U 425/10.

W dniu 5 maja 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. otrzymał z sądu odpis prawomocnego wyroku z dnia 9 października 2013r. oraz akta rentowe – celem wykonania wyroku.

Dowody: zwrotne potwierdzenie odbioru – w aktach sprawy Sądu Okręgowego w Szczecinie sygn. akt VI U 425/10, k. 586; pismo Sądu Okręgowego w Szczecinie z 29.04.2014r. – w pliku III akt ZUS O/S. dot. J. B., k. 329.

Wykonując powyższy wyrok organ rentowy wydał zaskarżoną aktualnie decyzję.

Niesporne.

Sąd zważył, co następuje:

W niniejszym postępowaniu jedyną sporną kwestią wymagającą rozstrzygnięcia przez sąd było ustalenie od kiedy należało przeliczyć świadczenie emerytalne ubezpieczonego, przy uwzględnieniu wydanych przez Sąd Okręgowy w Szczecinie dwóch wyroków. Ubezpieczony twierdził, że organ rentowy powinien dokonać takiego przeliczenia już od momentu złożenia przezeń stosownego wniosku, podnosząc że nie jest dopuszczalne przerzucenie na niego odpowiedzialności za wieloletnie rozpoznawanie sprawy przez sąd. Z kolei organ rentowy uważał, że zastosowanie w sprawie powinien znaleźć przepis art. 133 § 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wobec czego przeliczył świadczenie ubezpieczonego wyłącznie za okres trzech lat poprzedzających uprawomocnienie się drugiego z wyroków Sądu Okręgowego w Szczecinie.

W ocenie sądu zasadne okazało się stanowisko J. B. (1).

Generalną zasadą prawa emerytalno-rentowego jest, że świadczenia przyznaje i wypłaca się na wniosek zainteresowanego, poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń (spełnienia ustawowych warunków), lecz nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie. Konsekwencją tego jest to, że dopiero złożenie wniosku o świadczenie powoduje obowiązek jego przyznania i wypłaty (art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tekst jednolity obowiązujący w dacie złożenia przez ubezpieczonego wniosku o emeryturę wynikający z Dz.U. z 2004r., nr 39, poz. 353 z późn. zm., dalej jako: ustawa emerytalna).

Stosownie natomiast do brzmienia przepisu art. 133 ust. 1 ustawy emerytalnej, w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż:

1)od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, z zastrzeżeniem art. 107a ust. 3;

2)za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, o którym mowa w pkt 1, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

W ocenie sądu w niniejszej sprawie brak było podstaw do zastosowania regulacji art. 133 ust. 1 ustawy emerytalnej. Organowi rentowemu umknął bowiem z pola widzenia fakt, iż przepis ten ma zastosowanie wyłącznie w przypadku ponownego ustalania prawa do świadczeń lub ich wysokości, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca. Pierwszą decyzją, którą przyznano J. B. (1) prawo do spornej emerytury była bowiem decyzja z 27 maja 2004r., którą ubezpieczony zaskarżył do sądu. W wyniku złożenia przez ubezpieczonego odwołania zostały wydane dwa – prawomocne obecnie i podlegające wykonaniu przez organ rentowy – wyroki, którymi zmieniono pierwszorazową decyzję ZUS o przyznaniu, nie zaś o ponownym ustaleniu prawa J. B. do emerytury. W żadnym z tych wyroków sądy nie określiły przy tym daty początkowej, od której ma nastąpić przeliczenie świadczenia, co – przy jednoznacznym wskazaniu, iż rozpoznaniu podlegało odwołanie ubezpieczonego od decyzji z 27 maja 2004 roku - świadczy jasno o tym, iż przedmiotem rozstrzygnięcia sądów była wysokość prawa do świadczenia emerytalnego J. B. od momentu jego pierwotnego przyznania, tj. w tym przypadku od 11 kwietnia 2004 roku. Ubezpieczony zakwestionował bowiem dokonany przez organ rentowy w pierwotnej decyzji sposób obliczenia (a nie przeliczenia, czy „ponownego ustalenia”) należnego mu świadczenia, a jego zastrzeżenia zostały przez sądy uwzględnione w sposób wskazany w obu – wykonywanych zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją – wyrokach. Bez znaczenia przy tym dla sposobu wykonania wyroków pozostaje fakt, iż postępowanie sądowe było niezwykle długotrwałe, bowiem odwołanie ubezpieczonego od decyzji z 2004 roku zostało rozpoznane dopiero w roku 2009 (co do pewnego jego zakresu) oraz 2013 (co do pozostałej części). Odpowiedzialności za to nie ponosi ani ubezpieczony, ani organ rentowy, czego nie można jednak w żadnej mierze interpretować w taki sposób jak zrobił to ZUS, tj. poprzez przyjęcie, iż prawo do obliczenia wysokości świadczenia zgodnie z wyrokami sądu przysługuje J. B. dopiero od uprawomocnienia się drugiego z tych wyroków (organ rentowy całkowicie pominął fakt, iż pierwszy z wyroków uprawomocnił się - w zakresie jego punktu I – znacznie wcześniej, bo jeszcze w roku 2009). Wydane przez sąd wyroki oznaczają bowiem ustalenie, że wydana przez ZUS w roku 2004 decyzja o pierwszorazowym przyznaniu ubezpieczonemu świadczenia była błędna, a co za tym idzie – że już od daty wskazanej w tejże decyzji (tj. od 11 kwietnia 2004r.) przysługiwać powinno J. B. (1) prawo do świadczenia w innej, wynikającej z wyroków sądów, wysokości.

Co za tym idzie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmieniono zaskarżoną decyzję ZUS O/S. z 18 czerwca 2014r. w sposób wskazany w punkcie I. sentencji niniejszego wyroku.

Zgodnie z przepisem art. 476 § 2 i 3 k.p.c. sprawami z zakresu ubezpieczeń społecznych są sprawy zainicjowane odwołaniami od decyzji organów rentowych lub sprawy wszczęte wskutek niewydania przez te organy decyzji we właściwym terminie. Postępowanie przed sądem musi zatem być poprzedzone postępowaniem przed organem rentowym dotyczącym prawa do danego świadczenia, a zainicjowanym wnioskiem osoby ubiegającej się o świadczenie. Ubezpieczony nie może dochodzić świadczeń z ubezpieczenia społecznego bezpośrednio przed sądem z pominięciem postępowania przed organem rentowym. Występuje tu czasowa niedopuszczalność drogi sądowej – strona może wystąpić do sądu dopiero z odwołaniem od niekorzystnej dla siebie decyzji organu rentowego lub w razie bezczynności tego organu. Ponadto, stosownie do treści przepisu art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c., jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nie rozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu.

W toku niniejszego postępowania J. B. (1) zgłosił – w piśmie procesowym, które wpłynęło do ZUS w dniu 26 sierpnia 2014r., a które stanowiło zarazem podlegające rozpoznaniu w niniejszej sprawie odwołanie - nowe żądanie, dotyczące przeliczenia wysokości jego emerytury z uwzględnieniem wysokości wynagrodzenia uzyskanego przezeń w okresie od 1978 do 1988 roku w czasie zatrudnienia w (...) w G.. W kolejnym piśmie procesowym oraz na rozprawie w dniu 6 maja 2015r. ubezpieczony wyjaśnił przy tym, że domaga się obliczenia wysokości swojej emerytury przy uwzględnieniu danych o jego zarobkach wynikających z wystawionych mu przez (...) zaświadczeń ZUS Rp-7, a także – w oparciu o listy płac, które stanowiły podstawę do wystawienia owych zaświadczeń.

W tej sytuacji, jako że powyższy wniosek należy traktować jako nowe żądanie, dotychczas nie oceniane merytorycznie przez ZUS, a do akt niniejszej sprawy były pracodawca ubezpieczonego nadesłał oryginalną dokumentację płacową J. B. ze spornego okresu, na podstawie przywołanych wyżej przepisów orzeczono jak w punkcie II. sentencji wyroku.

Zarządzenia:

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

SSO Monika Miller-Młyńska