Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W dniu 31 grudnia 2013 roku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwany w dalej „Prezesem UOKiK” lub „Prezesem Urzędu”) wydał decyzję nr (...) (dalej również jako (...)), w której:

I.  na podstawie art. 27 ust. 1 i ust. 2 ustawy. o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4, ust. 5 i ust. 6 tej ustawy oraz art. 104 § 2 kodeksu postępowania administracyjnego, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko Towarzystwu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów działanie ww. przedsiębiorcy polegające na zamieszczeniu we wzorcu umowy pn.: „Ogólne warunki ubezpieczenia Wszystko co w domu", przyjętym uchwałą nr(...) Zarządu T. A. z dnia 11 lipca 2007 roku, wraz z Aneksem nr (...), przyjętym uchwałą nr (...) Zarządu T. A. z dnia 6 grudnia 2007 roku postanowienia o treści:

„Bez względu na współwystępujące przyczyny i zakres ubezpieczenia, A. nie ponosi odpowiedzialności za szkody w ubezpieczonych ruchomościach domowych i/lub stałych elementach wykończeniowych powstałe wskutek umyślnego działania lub rażącego niedbalstwa Ubezpieczonego oraz osób bliskich lub pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, osób wykonujących pracę w mieszkaniu (...)." (§ 6 ust. 1 pkt 1), wskazującego na brak odpowiedzialności ubezpieczyciela w przypadku:

- szkody wyrządzonej w wyniku rażącego niedbalstwa Ubezpieczonego oraz osób bliskich lub pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, osób wykonujących pracę w mieszkaniu,

- szkody wyrządzonej umyślnie przez osoby bliskie oraz osoby wykonujące pracę w mieszkaniu,

podczas gdy zgodnie z art. 827 § 1, § 3 i § 4 k.c, ubezpieczyciel wolny jest od odpowiedzialności w sytuacji umyślnego wyrządzenia szkody tylko przez ubezpieczającego (ubezpieczonego) lub osobę, z którą ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, zaś w razie rażącego niedbalstwa w przypadku wyrządzenia szkody przez ubezpieczonego, chyba że umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej lub zapłata odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach względom słuszności, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową opisaną w art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 25 stycznia 2013 roku;

II.  na podstawie art. 27 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 tej ustawy i art. 104 § 2 k.p.a., po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko Towarzystwu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów działanie ww. przedsiębiorcy polegające na zamieszczeniu we wzorcu umowy pn.: „Ogólne warunki ubezpieczenia mieszkań (...)", zatwierdzonym uchwałą nr (...) Zarządu (...) S.A. z dnia 11 lipca 2007 roku wraz z Aneksem nr (...), przyjętym uchwałą nr (...) Zarządu T. A. z dnia 6 grudnia 2007 roku postanowienia o treści:

„Zakres ubezpieczenia nie obejmuje i A. nic ponosi odpowiedzialności za szkody w ruchomościach domowych powstałe wskutek następujących zdarzeń: umyślnego działania lub rażącego niedbalstwa Ubezpieczonego oraz osób bliskich dla Ubezpieczonego lub pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, osób wykonujących pracę w miejscu ubezpieczenia (...)." (§ 6 ust. 1 pkt 1), wskazującego na brak odpowiedzialności ubezpieczyciela w przypadku:

- szkody wyrządzonej w wyniku rażącego niedbalstwa Ubezpieczonego oraz osób bliskich dla Ubezpieczonego lub pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, osób wykonujących pracę w miejscu ubezpieczenia (...),

- szkody wyrządzonej umyślnie przez osoby bliskie oraz osoby wykonujące pracę w miejscu ubezpieczenia,

podczas gdy zgodnie z art. 827 § 1, § 3 i § 4 k.c, ubezpieczyciel wolny jest od odpowiedzialności w sytuacji umyślnego wyrządzenia szkody tylko przez ubezpieczającego (ubezpieczonego) lub osobę, z którą ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, zaś w razie rażącego niedbalstwa w przypadku wyrządzenia szkody przez ubezpieczonego, chyba że umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej lub zapłata odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach względom słuszności, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową opisaną w art. 5 ust. 1, w związku z art. 4 ust. 1 i ust. 2 ww. ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 22 lutego 2013 roku;

III.  na podstawie art. 27 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4, ust. 5 i ust. 6 tej ustawy i art. 104 § 2 k.p.a., po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko Towarzystwu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów działanie ww. przedsiębiorcy polegające na zamieszczeniu we wzorcu umowy pn.: „Ogólne warunki ubezpieczenia budynków i lokali prywatnych Pod własnym dachem", zatwierdzonym uchwałą nr(...) Zarządu (...) S.A. z dnia 11 lipca 2007 roku wraz z Aneksem nr (...), przyjętym uchwałą nr (...) Zarządu (...) S.A. z dnia 6 grudnia 2007 roku oraz Aneksem nr (...), przyjętym uchwałą nr (...) Zarządu (...) S.A. z dnia 24 lipca 2008 roku postanowienia o treści:

„Niezależnie od wyłączeń przedmiotowych zawartych w § 3 ust. 9 owu oraz wyłączeń zawartych w przepisach regulujących odpowiednie warianty ubezpieczenia, A. nie ponosi odpowiedzialności za szkody powstałe wskutek: umyślnego działania lub rażącego niedbalstwa Ubezpieczającego, Ubezpieczonego, jego pracowników lub osób, którym powierzono stałą ochronę budynku/lokalu a także osób bliskich dla Ubezpieczonego lub pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym z Ubezpieczonym (...)." (§10 ust. 1 pkt 1), wskazującego na brak odpowiedzialności ubezpieczyciela w przypadku:

- szkody wyrządzonej w wyniku rażącego niedbalstwa Ubezpieczającego, Ubezpieczonego, jego pracowników lub osób, którym powierzono stałą ochronę budynku/lokalu, a także osób bliskich dla Ubezpieczonego lub pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym z Ubezpieczonym,

- szkody wyrządzonej umyślnie przez pracowników Ubezpieczającego, Ubezpieczonego lub osoby, którym powierzono stałą ochronę budynku/lokalu, a także osoby bliskie dla Ubezpieczonego,

podczas gdy zgodnie z art. 827 § 1, § 3 i § 4 k.c, ubezpieczyciel wolny jest od odpowiedzialności w sytuacji umyślnego wyrządzenia szkody tylko przez ubezpieczającego (ubezpieczonego) lub osobę, z którą ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, zaś w razie rażącego niedbalstwa w przypadku wyrządzenia szkody przez ubezpieczonego, chyba że umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej lub zapłata odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach względom słuszności, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową opisaną w art. 5 ust. 1, w związku z art. 4 ust. 1 i ust. 2 ww. ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 25 stycznia 2013 roku;

IV.  na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4, ust. 5 i ust. 6 tej ustawy i art. 104 § 2 k.p.a., po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko Towarzystwu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów działanie ww. przedsiębiorcy polegające na zamieszczeniu we wzorcu umowy pn.: „Ogólne warunki ubezpieczenia autocasco", stanowiącym załącznik do uchwały Zarządu nr (...) z dnia 18 maja 2009 roku, postanowienia treści:

„Zakres odpowiedzialności nie obejmuje szkód wyrządzonych z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa Ubezpieczonego, osób, z którymi pozostaje on we wspólnym gospodarstwie domowym, a także osób przez niego zatrudnionych oraz wszelkich innych osób upoważnionych do użytkowania pojazdu." (§ 4 ust. 1 pkt 2), wskazującego na brak odpowiedzialności ubezpieczyciela w przypadku:

- szkody wyrządzonej w wyniku rażącego niedbalstwa Ubezpieczonego, osób, z którymi pozostaje on we wspólnym gospodarstwie domowym, a także osób przez niego zatrudnionych oraz wszelkich innych osób upoważnionych do użytkowania pojazdu,

- szkody wyrządzonej umyślnie przez osoby zatrudnione przez Ubezpieczonego oraz wszelkie inne osoby upoważnione do użytkowania pojazdu,

podczas gdy zgodnie z art. 827 § 1, § 3 i § 4 k.c, ubezpieczyciel wolny jest od odpowiedzialności w sytuacji umyślnego wyrządzenia szkody tylko przez ubezpieczającego (ubezpieczonego) lub osobę, z którą ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, zaś w razie rażącego niedbalstwa w przypadku wyrządzenia szkody przez ubezpieczonego, chyba że umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej lub zapłata odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach względom słuszności, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową opisaną w art. 5 ust. 1, w związku z art. 4 ust. 1 i ust. 2 ww. ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, i nakazał zaniechanie jej stosowania;

V.  na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4, ust. 5 i ust. 6 tej ustawy, nałożył na Towarzystwu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie opisanym w punktach I, II i III sentencji decyzji karę pieniężną w wysokości 3 723 991,00 zł (słownie: trzy miliony siedemset dwadzieścia trzy tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt jeden złotych) płatną do budżetu państwa;

VI.  na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4, ust. 5 i ust. 6 tej ustawy, nałożył na Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie opisanym w punkcie IV sentencji decyzji karę pieniężną w wysokości 1 595 996,00 zł (słownie: jeden milion pięćset dziewięćdziesiąt pięć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt sześć złotych) płatną do budżetu państwa.

W odwołaniu od powyższej decyzji powód Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W. zaskarżył decyzję w całości wnosząc o uchylenie Decyzji w całości, a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku, o zmianę Decyzji w całości poprzez uchylenie punktów I-VI sentencji Decyzji, a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku, wnoszę o zmianę Decyzji w całości poprzez zmianę punktów I-IV sentencji Decyzji poprzez umorzenie Postępowania co do praktyk wskazanych w tych punktach lub uznanie, że praktyki wskazane w tych punktach nie stanowią praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, przy jednoczesnym uchyleniu punktów V-VI sentencji Decyzji.

Ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia wniosków powyższych, powód wniósł o zmianę zaskarżonej Decyzji w zakresie punktów V-VI sentencji Decyzji poprzez odstąpienie od wymierzenia kar pieniężnych wskazanych w punktach V-VI sentencji Decyzji lub obniżenie wysokości tych kar.

W każdym wypadku, powód wniósł o:

- stwierdzenie, że Decyzja została wydana bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa.

- dopuszczenie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach postępowania administracyjnego oraz postępowania wyjaśniającego poprzedzającego wszczęcie postępowanie administracyjne, a w szczególności,

- dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentów powołanych w uzasadnieniu odwołania oraz załączonych do niniejszego odwołania na okoliczności wskazane w uzasadnieniu odwołania.

- dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka M. T. na okoliczność udziału przychodów A. uzyskanych z działalności, której dotyczą zarzuty naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w przychodzie branym pod uwagę przy obliczaniu kary.

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji powód zarzucił:

1.  naruszenie § 5 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 roku w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ( (...)) w zw. z art. 33 ust. 3, ust. 4, ust. 5 i ust. 6 u.o.k.k. oraz w zw. z art. 6 i art. 19 k.p.a. w zw. z art. 83 u.o.k.k., poprzez prowadzenie Postępowania przez Delegaturę Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W. i wydanie Decyzji przez Dyrektora Delegatury z naruszeniem przepisów o właściwości, co skutkuje nieważnością Decyzji (art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a. w zw. z art. 83 u.o.k.k.);

2.  naruszenie art. 33 ust. 5 i ust. 6 u.o.k.k. oraz art. 268a k.p.a. w zw. z art. 83 u.o.k.k. poprzez prowadzenie Postępowania przez Delegaturę i wydanie Decyzji przez Dyrektora Delegatury bez ważnego upoważnienia, a w konsekwencji z naruszeniem przepisów o właściwości oraz z rażącym naruszeniem prawa, co skutkuje nieważnością Decyzji (art. 156 § 1 pkt 1 i 2 k.p.a. w zw. z art. 83 u.o.k.k.);

3.  naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 u.o.k.k. oraz art. 2 pkt 4, art. 4 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym („u.p.n.p.r.") w zw. z art. 3 ust. 2 dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 roku dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady ( (...)), polegające na błędnym przyjęciu, jakoby stosowanie postanowień wzorców umów (ogólnych warunków) mogło stanowić nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu przepisów u.p.n.p.r., podczas gdy postanowienie wzorca umowy, jako treść czynności prawnej obejmującej oświadczenie woli (czynność konwencjonalna), nie może stanowić nieuczciwej praktyki rynkowej w rozumieniu przepisów u.p.n.p.r.;

4.  naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 u.o.k.k. oraz art. 4 ust. 1 i 2 u.p.n.p.r. polegające na błędnym przyjęciu, że stosowanie postanowień wzorców umów (ogólnych warunków), które w ocenie Prezesa UOKiK są niezgodne z prawem, może stanowić nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu przepisów u.p.n.p.r., podczas gdy przesłanką nieuczciwej praktyki rynkowej jest sprzeczność z dobrymi obyczajami;

5.  naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 u.o.k.k. w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 w zw. z art. 5 ust. 1 u.p.n.p.r. w zw. z art. 5 ust. 2 lit. b oraz art. 2 lit. e Dyrektywy, poprzez przypisanie Powodowi stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, pomimo że Prezes UOKiK nie stwierdził winy umyślnej Powoda w stosowaniu tych praktyk, podczas gdy przesłanką nieuczciwej praktyki rynkowej jest wina umyślna przedsiębiorcy;

6.  naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 u.o.k.k. w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 w zw. z art. 5 ust. 1 u.p.n.p.r. w zw. z art. 5 ust. 2 lit. b w zw. z art. 2 lit. e Dyrektywy oraz art. 6 ust. 1 w zw. z art. 2 lit. k Dyrektywy, poprzez przypisanie Powodowi stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, pomimo że praktyka zarzucana Powodowi nie mogła istotnie zniekształcić zachowań rynkowych przeciętnego konsumenta a w szczególności nie mogła powodować podjęcia przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął;

7.  naruszenie art. 827 § 1, § 3 i § 4 Kodeksu cywilnego („k.c.") w zw. z art. 807 § 1 k.c, poprzez błędne przyjęcie, że przepisy te wykluczają możliwość wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela za szkody wyrządzone umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa przez osoby inne niż wskazane w art. 827 § 1, § 3 i § 4 k.c, podczas gdy przepisy te nie wykluczają takiej możliwości, a w konsekwencji naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 u.o.k.k. w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 w zw. z art. 5 ust. 1 u.p.n.p.r. poprzez błędne uznanie za nieuczciwe praktyki rynkowe i praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów stosowanie postanowień wzorców umów zgodnych z prawem, które nie wprowadzają konsumenta w błąd co do zakresu wyłączeń odpowiedzialności ubezpieczyciela;

8.  naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 u.o.k.k. w zw. z art. 4 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 u.p.n.p.r. w zw. z art. 827 § 1 k.c, poprzez błędne przyjęcie, jakoby stosowane przez Powoda postanowienia wzorców umów mogły wprowadzać konsumenta w błąd co do możliwości dochodzenia odszkodowania w oparciu o względy słuszności z uwagi na brak wskazania w tych postanowieniach takiej możliwości, podczas gdy brak powtórzenia we wzorcu umowy normy prawnej nie stanowi wprowadzenie w błąd co do możliwości zastosowania tej normy;

9.  naruszenie art. 7 k.p.a. w zw. z art. 83 u.o.k.k. oraz art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 84 u.o.k.k., polegające na błędnym ustaleniu stanu faktycznego stanowiącego podstawę wydania Decyzji, będącym skutkiem braku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału i wadliwej oceny wiarygodności oraz mocy dowodów zgromadzonych w Postępowaniu, polegające w szczególności na nieprawidłowym ustaleniu okresów stosowania oraz treści zakwestionowanych postanowień wzorców umownych;

10.  naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 111 u.o.k.k., poprzez nieuwzględnienie przy ustalaniu wysokości kary nałożonej Decyzją istotnych okoliczności, okresu i stopnia zarzucanego naruszenia przepisów Ustawy.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o oddalenie odwołania oraz zasadzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany podniósł, iż w jego ocenie odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie potwierdza, iż powód stosował zarzucaną mu praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Zdaniem pozwanego podniesione w odwołaniu zarzuty i ich uzasadnienie nie podważają zgodności z prawem ani też zasadności zaskarżonej decyzji, dlatego też podtrzymał on swoje stanowisko i argumentację przytoczoną w zaskarżonej decyzji.

W dalszy pismach procesowych strony podtrzymały swoje stanowiska odnosząc się do twierdzeń strony przeciwnej.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna w W. z siedzibą przy ul. (...), jest przedsiębiorcą wpisanym do Krajowego Rejestru Sądowego przez Sąd Rejonowy dla (...), XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr (...). Przedmiotem działalności przedsiębiorcy są między innymi ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe, działalność związana z oceną ryzyka i szacowaniem poniesionych strat, działalność agentów i brokerów ubezpieczeniowych. (k. 36-46 akt administracyjnych)

Rzecznik Ubezpieczonych pismami z dnia 13 kwietnia 2010 roku (RU/83/PW/10) i 16 lipca 2010 roku (RS/172/PW/10) poinformował Prezesa Urzędu o możliwości stosowania przez Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W., w obrocie konsumenckim wzorców umownych, które mogą zawierać postanowienia naruszające zbiorowe interesy konsumentów. (k. 9 i 15 akt administracyjnych)

Pismem z 27 sierpnia 2010 roku Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Delegatura we W. zawiadomił powoda o wszczęciu z urzędu postępowania wyjaśniającego o sygn. akt (...)w sprawie wstępnego ustalenia, czy w związku z działalnością prowadzoną przez Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W., przy ul. (...), nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów lub czy miało miejsce naruszenie chronionych prawem interesów konsumentów uzasadniające podjęcie działań określonych w odrębnych ustawach. I zwrócił się o przedłożenie wskazanych informacji i dokumentów. (k. 25 akt administracyjnych)

Pismem z 15 września 2010 roku powód w odpowiedzi na pismo z 22 sierpnia 2010 roku przesłał wymagane informacje i dokumenty (k. 27 akt administracyjnych)

Upoważnieniem z 22 grudnia 2011 roku Prezes UOKiK upoważnił Delegaturę Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W. do podjęcia czynności wynikających z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów dotyczących wszczęcia i prowadzenia postępowania w trybie art. 49 ust. 1 w związku z art. 24 tej ustawy oraz do wydania decyzji w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów – przeciwko Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą w W. oraz upoważnił dyrektora Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W. do podpisania decyzji w sprawie. (k. 1 akt administracyjnych)

Postanowieniem z 22 grudnia 2011 roku nr (...) w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Dyrektor Delegatury we W. wszczął z urzędu postępowanie w sprawie podejrzenia stosowania przez Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, zaliczył w poczet dowodów wskazane materiały zgromadzone w postępowaniu wyjaśniającym sygn. akt RWR 403-29/10/AJ. (k. 2 akt administracyjnych)

Pismem z 22 grudnia 2011 roku Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Delegatura we W. zawiadomił powoda o wyżej wskazanym postanowieniu o wszczęciu postępowania i wezwał do nadesłania wskazanych informacji i danych. (k. 7 akt administracyjnych)

W piśmie z 10 stycznia 2012 roku Towarzystwo (...) przedstawiło żądane wyjaśnienia i dokumenty oraz przedstawiło swoje stanowisko w sprawie. (k. 179 akt administracyjnych)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów załączonych przez strony do pism procesowych oraz znajdujących się w aktach administracyjnych. Prawidłowości powyższych dowodów strony nie kwestionowały, a Sąd uznał je za w pełni wiarygodne.

Sąd uznał za prawidłowe i bezsporne również ustalony przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów stan faktyczny dotyczący zamieszczenia przez powoda we wskazanych przez pozwanego wzorcach umowy wskazanych w sentencji zaskarżonej decyzji postanowień oraz dotyczących posługiwania się takowymi wzorcami zawierającymi owe postanowienia w prowadzonej przez powoda działalności w obrocie konsumenckim.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesione przez powoda odwołanie zasługuje na uwzględnienie, albowiem zarzuty dotyczące naruszenia przepisów o właściwości i przekroczenia przez dyrektora Delegatury UOKiK zakresu umocowania, należy uznać za zasadne, gdyż skutkują nieważnością zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes Urzędu jest jednoosobowym centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów. W art. 31 ustawy zamieszczono obszerny katalog zadań, jakie ustawa nakłada na Prezesa UOKiK, które to zadania zgodnie z art. 29 ust. 6 uokik Prezes realizuje przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Art. 33 ust. 1 ustawy stanowi, że w skład (...) wchodzi (...) w W. oraz delegatury Urzędu w B., w G., w K., w K., w L., w Ł., w P., w W. i we W..

Na podstawie delegacji z art. 33 ust. 3 ustawy Prezes Rady Ministrów określił w drodze rozporządzenia z dnia 1 lipca 2009 roku właściwość miejscową i rzeczową delegatur Urzędu w sprawach z zakresu działania Prezesa Urzędu po uwzględnieniu charakteru i liczby spraw występujących na danym terenie (rozporządzenie w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, (Dz. U. z dnia 7 lipca 2009 roku).

Delegatury stosownie do §2 Rozporządzenia mają zadania w postaci:

- sprawowania kontroli,

- prowadzenia postępowań wyjaśniających, antymonopolowych w sprawach praktyk ograniczających konkurencję, w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, w sprawach kar pieniężnych;

- przekazywania informacji,

- współpracy z wojewódzkimi inspektorami Inspekcji Handlowej,

- udzielanie pomocy.

§5 Rozporządzenia ustanawia zasadę, zgodnie z którą w sprawach naruszania zbiorowych interesów konsumentów postępowanie prowadzi delegatura właściwa miejscowo ze względu na siedzibę przedsiębiorcy stosującego praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, co odpowiada treści art. 33 ust. 4 ustawy odwołującej się do spraw „oprócz spraw należących do ich właściwości”.

§5 ust. 2 Rozporządzenia wprowadza wyjątek od powyższej reguły dla praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, które ujawniają się na całym lub znacznej części rynku krajowego, wówczas właściwy w tych sprawach jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - Centrala w W.. Prezes Urzędu korzystając z uprawnienia art. 33 ust. 5 uokik może sprawę należącą do swojej właściwości przekazać do załatwienia wskazanej delegaturze pod warunkiem, że jest to szczególnie uzasadniony przypadek. Jest to wyjątek od art. 33 ust. 3 uokik, gdzie właściwość miejscowa delegatur jest określona Rozporządzeniem z uwzględnieniem charakteru i liczby spraw występujących na danym terenie. Na podstawie art. 33 ust. 5 chodzi zatem o „indywidualną sprawę” z właściwości Centrali. W niniejszej sprawie właściwa była Centrala w W., bowiem w uzasadnieniu decyzji przy nakładaniu kary Prezes Urzędu wziął pod uwagę ogólnopolski zakres stwierdzonych naruszeń.

Zawsze zgodnie z art. 33 ust. 6 uokik decyzje i postanowienia w sprawach z zakresu właściwości delegatur oraz w sprawach przekazanych do załatwienia przez Prezesa Urzędu na podstawie ust. 5 dyrektorzy delegatur wydają w imieniu Prezesa Urzędu.

Prezes Urzędu stosownie do §2 Statutu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kieruje Urzędem przy pomocy m.in. dyrektorów delegatur Urzędu. Prezes może upoważnić osoby wymienione w §2 ust. 1 (m.in. dyrektorów delegatur) do podejmowania decyzji, w określonych sprawach, w jego imieniu.

W związku z tym dyrektorzy delegatur posiadają kompetencje do wydawania postanowień i decyzji w imieniu Prezesa Urzędu co do zasady w sprawach z zakresu właściwości swoich delegatur, a drodze wyjątku (i) w wyniku przekazania sprawy delegaturze, (ii) bądź na podstawie indywidualnego upoważnienia Prezesa UOKiK wydanego na podstawie art. 268a k.p.a. w związku z §2 ust. 1 Statutu.

Upoważnienie z dnia 22 grudnia 2011 roku zawiera:

(i)  podstawę prawną art. 33 ust. 4 i 5 uokik,

(ii)  i na tej podstawie upoważnienie Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we W.,

( (...))  do podjęcia czynności wynikających z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów dotyczących wszczęcia i prowadzenia postępowania w trybie art. 49 ust. 1 w związku z art. 24 tej ustawy oraz do wydania decyzji w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów – przeciwko Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą w W.,

(iv)  oraz upoważnienie dyrektora Delegatury do podpisania decyzji w sprawie.

Przedmiotowe upoważnienie zawiera podstawę prawną art. 33 ust. 4 i 5 uokik i pomimo powołania się na przepisy o przekazaniu nie przekazuje sprawy delegaturze tylko upoważnia delegaturę do wymienionych zadań. Upoważnienie delegatury do zadań, które nie mieszczą się w jej uprawnieniach określonych Rozporządzeniem tj. „wszczęcia postępowania” i „wydania decyzji” stanowi przekazanie ustawowych kompetencji Prezesa Urzędu jednostce nie posiadającej osobowości prawnej, która nie może działać w imieniu organu. Tylko organ jakim jest Prezes Urzędu może wydać postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (tu art. 101 ust. 2 uokik) i wydać decyzję w sprawie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów (art. 31 ust. 2 uokik). Aby dyrektor Delegatury wszczął postępowanie i wydał decyzję w imieniu Prezesa Urzędu w sprawie nie należącej do właściwości delegatury musi być przypadek przekazania sprawy i w to w okolicznościach szczególnie uzasadnionych albo posiadania indywidualnego upoważnienia do działania w imieniu Prezes Urzędu jako organu uzyskanego na podstawie art. 268a k.p.a. w zw. z §2 Statutu.

Sąd w pełni podziela wywody Sądu Najwyższego podniesione w uzasadnieniu postanowienia wydanego w dniu 5 lutego 2015 roku w sprawie III SK 46/14, który podniósł, że naruszenie przepisów rozporządzenia z 2002 roku dotyczących właściwości miejscowej delegatur powoduje, że w braku przekazania sprawy do załatwienia przez Prezesa Urzędu oraz gdy nie udzielono dyrektorowi delegatury upoważnienia na podstawie art. 268a k.p.a., dyrektor nie mógł wydać decyzji w imieniu Prezesa Urzędu. Skutkiem podpisania decyzji przez osobę nie mającą do tego upoważnienia jest nieważność decyzji. Wskazać należy, że powyższe wywody dotyczą także Rozporządzenia z 2009 roku.

W tym stanie postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawie i decyzja częściowa nr (...) są aktami wydanymi bez upoważnienia, gdyż dyrektor delegatury nie nabył go ani na podstawie art. 33 ust. 6 uokik ani na podstawie upoważnienia z dnia 22 grudnia 2011 roku.

Wydanie zaskarżonej decyzji przez nieuprawnionego do działania dyrektora Delegatury stanowi rażące naruszenie prawa, co w ocenie Sądu sprawia, iż zbędnym stało się rozpoznanie pozostałych zarzutów wskazanych w odwołaniu, gdyż okoliczność wydania decyzji z tak rażącym naruszeniem przepisów powoduje konieczność jej uchylenia, a tym samym nieistotnym stały się kwestie dotyczące uznania w decyzji, iż powód stosował praktyki stanowiące nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu przepisów ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz nałożonych z tego tytułu kary pieniężnych.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w Warszawie –Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów na podstawie art. 479 ^31a § 3 k.p.c. uchylił zaskarżoną przez powoda w niniejszej sprawie decyzję Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 31 grudnia 2013 roku nr (...).

O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku sporu w oparciu o art. 98 kpc, w zw. z § 14 ust. 3 pkt. 2 w zw. z § 2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. Na kwotę 1377 zł składa się opłata sądowa w wysokości 1000 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w stawce minimalnej 360 zł wraz z kosztem opłaty skarbowej za złożenie dokumentu stwierdzającego pełnomocnictwo w kwocie 17 zł.

SSO Dariusz Dąbrowski