Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 1 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy G. T. (G. T.)

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia

przy udziale zainteresowanego P. N. (P. N.)

w przedmiocie właściwości miejscowej

w związku z zażaleniem Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach

z dnia 20 marca 2015 r. sygn. akt X U 2715/14

postanawia: oddalić zażalenie.

/-/ SSA M.Żurecki /-/ SSA J.Pietrzak /-/ SSO del. B.Torbus

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUz 103/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 20 marca 2015r. Sąd Okręgowy – Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach w sprawie z odwołania ubezpieczonego G. T. przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
o podleganie ubezpieczeniu społecznemu stwierdził swą niewłaściwość miejscową
i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu – Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Opolu.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd I instancji powołując się na art. 461 § 2 k.p.c., art. 461 § 2 ¹ k.p.c., art. 461 § 2 ² k.p.c. uznał, że przepisy procedury cywilnej
w ogóle nie przewidują odstępstwa od generalnej zasady unormowanej w art. 461 § 2 k.p.c. w odniesieniu do odwołań od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Oznacza to zdaniem Sądu I instancji, iż wyłącznie właściwym miejscowo do ich rozpoznania jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona odwołująca się od decyzji organu rentowego.

W dalszej kolejności Sąd ten wskazał, że powyższego wniosku nie zmienia powoływany w innych sprawach przez organ rentowy fakt utworzenia w Sądzie Okręgowym w Katowicach X Wydziału Ubezpieczeń Społecznych jako wydziału do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, obejmującego obszar właściwości Sądów Rejonowych w Chorzowie, Katowice-Wschód w Katowicach, Katowice-Zachód
w Katowicach, Mikołowie, Mysłowicach, Pszczynie i Siemianowicach Śląskich oraz spraw organów rentowych Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
w Katowicach, Wojewódzkiej Komendy Policji w Katowicach i Wojskowego Biura Emerytalnego w Katowicach – tak § 2 pkt 11 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 września 2001r. w sprawie utworzenia sądów pracy i sądów ubezpieczeń społecznych (Dz. U nr 106, poz. 1161).

Regulacja ta stanowi według Sądu Okręgowego jedynie akt prawny
o charakterze wykonawczym, organizacyjnym i porządkowym mającym na celu wyłącznie ustalenie zasad podziału spraw pomiędzy dwoma Wydziałami Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w Katowicach. Na tej podstawie sprawy z odwołań od decyzji Prezesa KRUS rozpoznaje wyłącznie Wydział X, a nie Wydział XI tutejszego Sądu. W żadnym wypadku przepisy tego rozporządzenia nie wyłączają ogólnych zasad dotyczących właściwości samego Sądu, o jakiej decyduje wyłącznie miejsce zamieszkania odwołującego. Reguła wynikająca z rozporządzenia nie może przy tym
z istoty rzeczy być sprzeczna z zasadami ustanowionymi przez akt wyższej rangi, jakim jest ustawa z dnia17 listopada 1964r. Kodeks postępowania cywilnego.

Nadto Sąd ten podkreślił, iż jak wynika z jego praktyki do tej pory inne sądy południowej Polski także rozpoznawały sprawy z odwołań od decyzji Prezesa KRUS. Brak regulacji prawnej uzasadniającej jakąkolwiek zmianę w tym zakresie.

Ponadto przyjęciu zasady, zgodnie z którą wszystkie sprawy rolnicze mieszkańców południowej Polski rozpoznaje Sąd Okręgowy w Katowicach sprzeciwiają się zdaniem Sądu I instancji zasadom racjonalności i ekonomiki procesowej. W znakomitej większości z nich zachodzi potrzeba przesłuchania ubezpieczonych, zainteresowanych i świadków zamieszkałych tam, gdzie znajduje się gospodarstwo rolne ubezpieczonego, czyli w miejscu daleko odbiegającym od obszaru właściwego dla Sądu Okręgowego w Katowicach. Generuje to nie tylko powstanie po stronie Skarbu Państwa obowiązku zwrotu kosztów ich dojazdów, ale także sprawia ogromne trudności w dotarciu do siedziby tutejszego Sądu uczestników postępowania, którymi zwykle są ludzie starsi.

Sąd Okręgowy podniósł, że odwołujący się zamieszkuje w S., powiat (...), województwo (...). Zatem zgodnie z powołanym na wstępie przepisem art. 461 § 2 k.p.c. sądem, w którego okręgu ma on miejsce zamieszkania wyłącznie właściwym do rozpoznania niniejszej sprawy jest Sąd Okręgowy Opolu,
a nie Sąd Okręgowy w Katowicach.

Mając powyższe na względzie na mocy art. 461 § 2 k.p.c. w związku z art. 200 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Zaskarżając powyższe postanowienie organ rentowy wniósł o jego zmianę poprzez uznanie, że właściwym do rozpoznania sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych organu rentowego KRUS w K. jest Sąd Okręgowy
w Katowicach Wydział X Ubezpieczeń Społecznych.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że jego zdaniem § 2 pkt 11 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26.09.2001r. w sprawie utworzenia sądów pracy i sądów ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2001r., Nr 106 poz. 1161
z późn.zm.) jest przepisem szczególnym pozwalającym na przekazywanie m.in. niektórym sądom okręgowym do rozpoznawania sprawy z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych z właściwości innych sądów okręgowych w obszarze tej samej apelacji.

Nadto w piśmie procesowym z dnia 24 kwietnia 2015 roku organ rentowy uzupełniając zażalenie powołał się na treść przepisów art. 262 § 3 kpc, art. 12, art. 16
i art. 20 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U.
z 2013 r., poz. 427) oraz na stanowisko tutejszego Sądu Apelacyjnego zaprezentowane w postanowieniu z dnia 29 sierpnia 2013 roku, sygn. akt III AUz 205/13.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jest bezzasadne.

Przypomnieć trzeba, że zgodnie z art. 461 § 2 k.p.c. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych - jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej - właściwy jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania (siedzibę) strona odwołująca się od decyzji wydanej przez organ rentowy.

Cytowana regulacja, przy uwzględnieniu treści art. 461 § 21 oraz § 22 określa swego rodzaju właściwość wyłączną w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, którą może modyfikować tylko zastosowanie § 3 tego przepisu, a także postanowienia przepisów szczególnych odnoszących się do systemu ubezpieczeń społecznych.

Za chybione Sąd Apelacyjny uznał zarzuty skarżącego co do określenia właściwości Wydziału X Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w Katowicach na podstawie przepisu §2 pkt 11 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
26 września 2001r. w sprawie utworzenia sądów pracy i sądów ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 106, poz. 1161).

Zauważyć bowiem należy, że w/w rozporządzenie zostało uchylone mocą art. 1 pkt 13 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 203, poz. 1192) i do tej pory Minister Sprawiedliwości nie skorzystał z delegacji wynikającej z art. 20 pkt 2 tej ustawy do wydania rozporządzenia w przedmiocie przekazania jednemu sądowi okręgowemu rozpoznawania spraw z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych z właściwości lub części obszarów właściwości innych sądów okręgowych, działających na obszarze tej samej apelacji.

Art. 20 ustawy z 18 sierpnia 2011 r. powołanej wyżej stanowi wprawdzie,
że zarządzenia i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości dotyczące organizacji sądów powszechnych, wydane na podstawie przepisów dotychczasowych, zachowują moc do dnia wejścia w życie nowych przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 19 § 1, art. 20 oraz art. 32a § 13 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, jednakże brak podstaw do przyjęcia, aby w dalszym ciągu obowiązywało rozporządzenie przywoływane przez skarżącego z 26 września 2001 r. Przepis bowiem art. 16 § 4b ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych,
w brzmieniu obowiązującym od 28 marca 2012r. stwierdza, że rozpoznawanie spraw
z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych oraz spraw gospodarczych oraz innych spraw z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego należących do sądu gospodarczego na podstawie odrębnych ustaw, należących do właściwości sądu okręgowego, w którym nie utworzono odrębnego wydziału do tych spraw, Minister Sprawiedliwości przekazuje innemu sądowi okręgowemu, działającemu na obszarze tej samej apelacji, w trybie określonym w art. 20.

Możliwość zatem przekazania przez Ministra Sprawiedliwości spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych należących do właściwości sądu okręgowego w trybie art. 20 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, określonemu przez Ministra sądowi okręgowemu została ograniczona do sytuacji, gdy w danym sądzie okręgowym nie utworzono wydziału ubezpieczeń społecznych.

Tymczasem zarządzeniem z dnia 18 grudnia 2013r. w sprawie utworzenia wydziałów w sądach okręgowych oraz ośrodków zamiejscowych sądów okręgowych
(Dz.Urz.MS z 2013r., poz. 334), Minister Sprawiedliwości ustalił siedziby, obszary właściwości i rodzaje spraw rozpoznawanych w wydziałach sądów okręgowych i tak
z mocy § 1 pkt 11 w Sądzie Okręgowym w Katowicach:

- X Wydział Ubezpieczeń Społecznych - do rozpoznawania spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych z obszaru właściwości sądów rejonowych w Chorzowie, Katowice-Wschód w Katowicach, Katowice-Zachód w Katowicach, w Mikołowie, Mysłowicach, Pszczynie i Siemianowicach Śląskich oraz spraw organów rentowych Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w Katowicach, Wojewódzkiej Komendy Policji w Katowicach i Wojskowego Biura Emerytalnego w Katowicach,

- XI Wydział Ubezpieczeń Społecznych - do rozpoznawania spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych z obszaru właściwości sądów rejonowych w Będzinie, Bytomiu, Dąbrowie Górniczej, Jaworznie, Sosnowcu i Tychach.

Zarządzenie to wydane zostało na podstawie art. 19 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, która upoważnia Ministra Sprawiedliwości do tworzenia
i znoszenia wydziału oraz wydziałów i ośrodków zamiejscowych sądów w drodze zarządzenia, mając na względzie potrzebę zapewnienia racjonalnej organizacji sądownictwa, w szczególności przez dostosowanie liczby, rodzaju i wielkości wydziałów do obciążenia wpływem spraw, ekonomię postępowania sądowego oraz konieczność prawidłowego wykonywania czynności nadzorczych, w celu zagwarantowania realizacji prawa obywatela do rozpoznania jego sprawy
w rozsądnym terminie; w zarządzeniu o utworzeniu wydziału oraz wydziału lub ośrodka zamiejscowego należy określić jego siedzibę, obszar właściwości oraz zakres spraw przekazanych do rozpoznawania.

Regulacja ta więc, jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy, mimo, że przywołał nieobowiązujące rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 26 września 2001r., ma charakter organizacyjny i porządkowy i ustala zasady podziału spraw pomiędzy dwoma wydziałami Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w Katowicach.

W świetle powyższego, Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie podziela stanowiska wyrażonego przez Sąd Apelacyjny w Katowicach
w sprawie III AUz 205/13, iż Sąd Okręgowy w Katowicach X Wydział Ubezpieczeń Społecznych jest właściwy do rozpoznania spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych organu rentowego KRUS w K. na podstawie § 2 pkt 11, ppkt b) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 września 200lr. powołanego wyżej.

Podkreślić bowiem należy, że ustawodawca ustanawiając w art. 461 § 2 k.p.c. generalną regułę, że właściwy w sprawach z zakresu ubezpieczenia społecznego jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona odwołująca się od tej decyzji uznał, że elementem decydującym jest ułatwienie ubezpieczonym załatwiania ich spraw. Zważywszy, że są to często osoby mające z powodu wieku, stanu zdrowia, sytuacji rodzinnej lub stanu majątkowego ograniczoną mobilność, umożliwienie im załatwiania spraw w sądzie właściwym ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego jest w pełni uzasadnione (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2012r., III UZP 2/12, OSNP 2012/23-24/292).

Bez znaczenia są przy tym kompetencje Placówki Terenowej Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w K., ustalone zarządzeniem Prezesa KRUS, który przecież jest stroną niniejszego postępowania, a zatem nie może decydować
o właściwości miejscowej Sądu.

Na marginesie wskazać trzeba także, że niezrozumiałym jest powołanie przez skarżącego art. 12 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, gdyż dotyczy on wydziałów sądu rejonowego. Powoływany zaś art. 262 k.p.c. nie posiada § 3 i odnosi się do wezwania świadka. Zapewne żalącemu chodziło o art. 262§3 k.p., zgodnie
z którym zasady tworzenia sądów pracy, organizację i tryb postępowania przed tymi sądami regulują odrębne przepisy. W żaden zaś sposób przepis ten nie wskazuje on na organizację sądów ubezpieczeń społecznych.

Nadto podkreślić należy, że niezależnie od powyższych rozważań zażalenie
i tak podlegałoby oddaleniu z tego względu, że ubezpieczony zamieszkuje
w S., powiecie (...), województwie (...), a zatem na obszarze właściwości Sądu Okręgowego w Opolu. Natomiast jak sam organ rentowy zauważył § 2 pkt 11 uchylonego Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26.09.2001r. w sprawie utworzenia sądów pracy i sądów ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2001r., Nr 106 poz. 1161 z późn.zm.) pozwalał na przekazywanie m.in. niektórym sądom okręgowym do rozpoznawania sprawy z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych z właściwości innych sądów okręgowych w obszarze tej samej apelacji.

Według zaś z § 1 pkt 11 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
7 października 2014r. w sprawie ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych (Dz. U. z dnia 16 października 2014 r., poz. 1407) Sąd Okręgowy w Opolu znajduje się w obszarze właściwości Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu.

Zatem prawidłowo Sąd I instancji przekazał na podstawie art. 200 §1 k.p.c. przedmiotową sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Opolu jako właściwemu miejscowo.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c.
w związku z art. 397 § 1 i 2 zd. pierwsze k.p.c. postanowił, jak na wstępie

/-/ SSA M.Żurecki /-/ SSA J.Pietrzak /-/ SSO del. B.Torbus

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek