Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 czerwca 2015r. w Katowicach

sprawy z odwołania W. Ż. (W. Ż. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Częstochowie z dnia 4 kwietnia 2014r. sygn. akt IV U 1878/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie,

2.  odstępuje od obciążenia ubezpieczonej kosztami procesu.

/-/ SSA J. Pietrzak /-/ SSA M. Żurecki /-/ SSO del. M. Pierzycka-Pająk

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1453/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12.09.2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. ustalił dla ubezpieczonej W. Ż. wysokość kapitału początkowego w kwocie 74.149,02 złotych. Dla obliczenia podstawy wymiaru kapitału organ rentowy przyjął wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne
z 10 kolejnych lat kalendarzowych: 1978-1987 wskutek czego wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału (dalej:wwpw) wyniósł 60,12%. Powyższa decyzja została wydana z urzędu dla potrzeb ustalenia wysokości emerytury kapitałowej o przyznanie której ubezpieczona wystąpiła 3.09.2012 roku.

W odwołaniu od decyzji skarżąca domagała się ustalenia wysokości emerytury
z przyjęciem do jej wyliczenia zwaloryzowanego kapitału początkowego, którego wysokość ustalona została w decyzji z dnia 8.12.2009 roku na wniosek ubezpieczonej z 2006 roku.
W decyzji tej bowiem wysokość kapitału określono na kwotę 88.233,53 złotych, ponieważ do obliczenia podstawy wymiaru kapitału przyjęto wwpw 90,72% (z lat 1983-1987).

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie wyrokiem
z dnia 4.04.2014 roku zmienił decyzję z dnia 12.09.2012 roku, stwierdzając, że ubezpieczona ma prawo do ustalenia jej kapitału początkowego w wysokości określonej w decyzji z dnia 8.12.2009 roku.

Sąd uwzględnił odwołanie ubezpieczonej podzielając jej stanowisko, że ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego może nastąpić tylko w okolicznościach określonych w art.114 ustawy z dnia 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z FUS - zgodnie z art.175 ust.4 tej ustawy.

Za niezasadne Sąd uznał argumenty organu rentowego, który podnosił, że w związku
ze zmianą przepisu art.174 ustawy o emeryturach i rentach i w związku z wnioskiem ubezpieczonej o przyznanie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym był uprawniony do weryfikacji wcześniejszej decyzji o kapitale początkowym z 2009 roku.

Sąd wskazał ponadto, że nieprawidłowe było również ustalenie wysokości kapitału początkowego w kolejnej decyzji z dnia 25.10.2012 roku, w której podstawę wymiaru kapitału obliczono z zastosowaniem wwpw 69,04%, wynikającego z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 8 lat kalendarzowych 1980-1987 zamiast z kolejnych 10 lat kalendarzowych.

Sąd podał, iż celem „weryfikacji wątpliwości w zakresie sposobu liczenia kapitału początkowego przez ZUS” przeprowadził dowód z opinii biegłego sądowego.

Apelację od wyroku złożył organ rentowy zarzucając rozstrzygnięciu Sądu naruszenie przepisu art.174 ust.3 w zw. z art.15 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i ustalenie dla ubezpieczonej kapitału początkowego na warunkach decyzji z dnia 8.12.2009 roku.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wnosił o zmianę wyroku i oddalenie odwołania oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że w dniu 3 września 2012 roku ubezpieczona złożyła wniosek o emeryturę powszechną. Wysokość tej emerytury była ustalana także przy uwzględnieniu kapitału początkowego. Zatem akta ZUS dotyczące ubezpieczonej zostały poddane analizie w celu prawidłowego ustalenia wysokości kapitału początkowego, który miał wpływ na prawidłowe ustalenie wysokości emerytury ubezpieczonej.

Organ rentowy wydając decyzję bierze pod uwagę stan faktyczny i prawny obowiązujący
w dniu jej wydania. Ponieważ przepisy prawne dotyczące ustalania wysokości kapitału początkowego - na dzień wydawania decyzji z dnia 14 września 2012 roku, w sprawie emerytury ubezpieczonej - uległy zmianie, organ rentowy przeliczył ubezpieczonej wysokość kapitału początkowego zgodnie z tymi nowymi rozwiązaniami prawnymi.

Do obliczenia wskazanej podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wwpw przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, wybranych z lat 1978 do 1987. Wwpw kapitału początkowego wyniósł 60,12%.

Ustalając ponownie wysokość wynagrodzeń organ rentowy przyjął kwoty wykazane w Rp-7
z dnia 25 lutego 2002 roku od 1983 roku do 1987 roku oraz kwoty wynagrodzenia minimalnego od 1978 roku do 1982 roku.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczona, odwołując się do przepisów art.175 ust.4
i art.114 ustawy o emeryturach i rentach, wniosła o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

Sąd orzekając reformatoryjnie po myśli art.386 § 1 k.p.c. uwzględnił apelację aczkolwiek z innych przyczyn niż wskazane w jej treści.

Przede wszystkim należy zauważyć, że w rozpoznawanej sprawie istota sporu dotyczy ustalenia wysokości emerytury w oparciu o art.25 ustawy o emeryturach i rentach, zgodnie
z którym podstawę obliczenia emerytury w przypadku ubezpieczonej (ur. w (...)r.) stanowi kwota zaewidencjonowanych składek na ubezpieczenie emerytalne poddana waloryzacji oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego.

Zatem występująca w sprawie kwestia ustalenia wysokości kapitału początkowego (a ściślej ustalenia podstawy jego wymiaru) jest elementem składowym ustalenia wysokości emerytury.

W toku postanowienia odwoławczego organ rentowy wydał trzy kolejne decyzje ustalające wysokość świadczenia ubezpieczonej: decyzję z dnia 14.09.2012 roku (poprzedzoną decyzją o kapitale początkowym z dnia 12.09.2012r.), z dnia 26.10.2012 roku (poprzedzoną decyzją
o kapitale początkowym z dnia 25.10.2012r.) oraz z dnia 22.10.2013 roku o przeliczeniu wysokości emerytury od dnia 1.09.2013 roku.

Wskutek tych decyzji początkowa wysokość emerytury ubezpieczonej w kwocie 887,78 zł brutto wzrosła do kwoty 1.053,48 zł brutto.

Przechodząc do analizy wyżej wymienionych decyzji należy stwierdzić, że pierwsza
z decyzji o ustaleniu wysokości emerytury wydana w oparciu o decyzję o ponownym ustaleniu wysokości kapitału początkowego z dnia 12.09.2012r. była błędna, albowiem organ rentowy rozpoznając wniosek o przyznanie prawa do emerytury kapitałowej mógł wprawdzie dokonać ponownego ustalenia wysokości kapitału, lecz jedynie w okolicznościach określonych w art.114 ustawy o emeryturach i rentach - zgodnie z przepisem art.175 ust.4 ustawy.

Za nietrafny należy uznać pogląd organu rentowego, że samo złożenie wniosku emerytalnego pozwalało na ustalenie kapitału wg stanu faktycznego i prawnego w chwili złożenia wniosku o przyznanie świadczenia.

Takie postępowanie zostało poddane krytycznej ocenie również w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9.10.2014 roku II UK 13/14.

W okolicznościach sprawy, biorąc pod uwagę fakt wydania decyzji z dnia 8.12.2009 roku
o ustalenie wysokości kapitału początkowego na wniosek ubezpieczonej z 2006 roku ponowne ustalenie wysokości kapitału mogło nastąpić jeżeli po uprawomocnieniu się tej decyzji zostały przedłożone nowe dowody albo zostały ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji mające wpływ na prawo lub na wysokość świadczeń (art.114 ustawy).

Pod pojęciem „ujawnionych okoliczności istniejących przed wydaniem prawomocnej decyzji” należy rozumieć również okoliczności, które powinny być znane organowi rentowemu przy dołożeniu minimum staranności, które jednak na skutek błędu organu rentowego lub przeoczenia nie zostały uwzględnione przed wydaniem decyzji.

Tak więc przeszkodą w weryfikacji prawomocnej decyzji nie jest fakt uchybienia przez organ rentowy przepisom na korzyść ubezpieczonego.

Taka właśnie sytuacja miała miejsce w przypadku wydania decyzji o kapitale z dnia 8.12.2009 roku.

W decyzji tej bowiem ustalono dla ubezpieczonej wysokość kapitału od podstawy wymiaru wynikającej z okresu faktycznego podlegania ubezpieczeniu (art.17 ustawy o emeryturach
i rentach w zw. z art.174 ust.3 ustawy).

W świetle przebiegu okresów ubezpieczenia p. W. Ż. okres faktycznego jej podlegania ubezpieczeniu w ramach lat od 1980 do 1998 to okres od 1.01.1980 roku do 31.12.1987 roku, albowiem po tej dacie ubezpieczona nie podlegała ubezpieczeniu w związku ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem.

W świetle przepisu art.174 ust.3 ustawy w brzmieniu obowiązującym zarówno w dacie wniosku o ustalenie kapitału i dacie decyzji z 8.12.2009 roku podstawę wymiaru kapitału należało ustalić z okresu lat 1980 - 1998.

Organ rentowy w 2009 roku ustalając wwpw kapitału 90,72% błędnie obliczył go jedynie
z 5 kolejnych lat kalendarzowych 1983-1987 zamiast z 8 lat.

Korygując zatem powyższy wskaźnik organ rentowy powinien był go obliczyć jako średnią
z 8 lat, co uczyniono w decyzji o ponownym ustaleniu kapitału z dnia 25.10.2012 roku,
w której wwpw 69,04% został ustalony z okresu lat 1980 - 1987 przy uwzględnieniu za lata 1980, 1981, 1982 minimalnego wynagrodzenia pracowników (art.15 ust.2a ustawy), wobec braku danych o wysokości zarobków ubezpieczonej za te lata.

Decyzja o wysokości kapitału z dnia 25.10.2012 roku została wydana w ramach art.114 ustawy i prawidłowo weryfikowała poprzedni powyżej opisany błąd w zastosowaniu przepisu art.17 ustawy.

W konsekwencji wydaną w dniu 26.10.2012 roku decyzję o wysokości emerytury od dnia jej przyznania należało uznać za odpowiadającą przepisom ustawy w związku z czym odwołanie ubezpieczonej od decyzji ustalających wysokość świadczenia było niezasadne.

Ostatecznie wysokość emerytury ubezpieczonej została ustalona w decyzji z dnia 11.10.2013 roku po przedłożeniu przez ubezpieczoną zaświadczenia o wysokości wynagrodzeń za lata 1980-1982 rzutujących na ustalenie wwpw kapitału początkowego, który określony został na poziomie 83,15%.

Z powyżej podanych przyczyn zaskarżony wyrok należało zmienić na mocy art.386
§ 1 k.p.c.

Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego - oparte zostało wprawdzie na trafnym założeniu dotyczącym uprawnienia do ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego jedynie w ramach art.114 ustawy, jednak nie zostało poprzedzone pogłębioną oceną prawną możliwości zastosowania tego przepisu w okolicznościach sprawy. Należy przy tym zauważyć, że sporządzona w sprawie opinia biegłego sądowego z zakresu ekonomii
i rachunkowości była zbędna, skoro spór sprowadzał się do oceny stanu prawnego co jest zadaniem sądu.

Sąd Apelacyjny nie obciążył ubezpieczonej kosztami zastępstwa procesowego o zasądzenie których wnosił apelujący organ rentowy.

Sąd uznał, że opisane okoliczności sprawy (nietrafna argumentacja w treści apelacji, fakt korekty błędnych decyzji, wysokość uzyskiwanej przez ubezpieczoną emerytury) uzasadniają przyjęcie wypadku szczególnie uzasadnionego pozwalającego na zastosowanie przepisu art.102 k.p.c.

/-/ SSA J. Pietrzak /-/ SSA M. Żurecki /-/ SSO del. M. Pierzycka-Pająk

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM