Ts 95/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
55/1/B/2014
POSTANOWIENIE
z dnia 5 lutego 2014 r.
Sygn. akt Ts 95/13
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Piotr Tuleja,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej S.A. w sprawie zgodności:
1) art. 19 § 1 w zw. z art. 25 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 78 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 394 § 1 i art. 357 § 1 i 2 w zw. z art. 25 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 78 oraz art. 77 ust. 2 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji;
3) art. 102 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 78 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 13 marca 2013 r. S.A. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności: 1) art. 19 § 1 w zw. z art. 25 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 78 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji; 2) art. 394 § 1 i art. 357 § 1 i 2 w zw. z art. 25 § 1 k.p.c. z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 78 oraz art. 77 ust. 2 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji, a także 3) art. 102 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.; dalej: u.k.s.s.c.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 78 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Skargę sformułowano na podstawie następującego stanu faktycznego. Skarżący wniósł powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wartość przedmiotu sporu określił na 400 zł. Postanowieniem z dnia 29 lutego 2012 r. (sygn. akt I C 198/11) Sąd Rejonowy w Jarosławiu – I Wydział Cywilny (dalej: Sąd Rejonowy w Jarosławiu) ustalił wartość przedmiotu sporu na 75000 zł. Zarządzeniem z dnia 10 maja 2012 r. Sąd Rejonowy w Jarosławiu wezwał skarżącego do uzupełnienia – w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania – opłaty od pozwu w wysokości 3000 zł. Zarządzenie to pełnomocnik skarżącego odebrał 11 maja 2012 r. W dniu 18 maja 2012 r. pełnomocnik złożył wniosek o zwolnienie skarżącego od kosztów sądowych, a 25 maja 2012 r. – oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Zarządzeniem z dnia 29 maja 2012 r. Sąd Rejonowy w Jarosławiu zwrócił pozew, stwierdziwszy, że zarządzenie z dnia 10 maja 2012 r. nie zostało wykonane w terminie. Na to zarządzenie skarżący wniósł zażalenie. Sąd Okręgowy w Przemyślu – I Wydział Cywilny (dalej: Sąd Okręgowy w Przemyślu) oddalił zażalenie postanowieniem z dnia 10 grudnia 2012 r. (sygn. akt I Cz 319/12).
Skarżący nie zgadza się ze stanowiskiem sądu, który w jego sprawie ustalił wartość przedmiotu sporu na 75000 zł. Sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem jest – jak zauważa skarżący – sprawą o prawo majątkowe, ale w jego przypadku chodziło o ustalenie, że przysługuje mu udział we współwłasności nieruchomości większy o 1/6 od udziału ujawnionego w księdze wieczystej. Tymczasem na podstawie zaskarżonych przepisów sąd arbitralnie ustalił wartość całej nieruchomości i swojego rozstrzygnięcia nie uzasadnił. Od postanowienia ustalającego wartość przedmiotu sporu skarżącemu nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, co w związku z ustaleniem obowiązku uzupełniania opłaty o kwotę 3000 zł naruszyło jego prawo do sądu, prawo do zaskarżania orzeczeń sądowych, a także zasadę dwuinstancyjności postępowania. Skarżący podkreśla, że wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych i oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania zostały złożone, zanim sąd wydał zarządzenie o zwrocie pozwu. Zgodnie jednak z kwestionowaną przez niego regulacją wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych – złożony przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika – do którego nie dołączono oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, jest zwracany bez wzywania do uzupełnienia braków. Strona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika jest zatem pozbawiona możliwości uzupełnienia braków pism wnoszonych przez swojego pełnomocnika. Narusza to prawo do sprawiedliwego procesu oraz „prawo do drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności i praw”. Skarżący zauważa, że oświadczenie, o którym mowa, strona może złożyć tylko osobiście, a pełnomocnik nie jest w stanie, z przyczyn od siebie niezależnych, dochować terminu do uzupełnienia braków, jeśli w tym czasie nie może nawiązać kontaktu ze stroną z powodu jej nieobecności. Mimo, że skarżący złożył oświadczenie po upływie siedmiodniowego terminu, trafiło ono do akt i sąd powinien był – zdaniem skarżącego – rozpoznać wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Zaniechanie tego i w konsekwencji zwrot pozwu doprowadziły do naruszenia wskazanych praw i wolności konstytucyjnych skarżącego.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
W myśl art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy spełnia ona warunki określone przez prawo. Zasadniczo warunki te zostały uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowane w art. 46-48 ustawy o TK. Gdy skarga nie spełnia choćby jednej z przesłanek określonych w art. 46-48 ustawy o TK, a także wtedy, gdy jest oczywiście bezzasadna lub jej braki nie zostały usunięte w określonym terminie, lub też zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 39 ust. 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK przedmiotem skargi konstytucyjnej może być przepis, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego. Ponadto w świetle 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK zarzuty skargi muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych zawierających prawa podmiotowe przysługujące osobom fizycznym lub prawnym i – przez porównanie treści obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej niezgodności. Należy podkreślić, że jeżeli w sprawie nie doszło do naruszenia praw skarżącego lub skarżący nie potrafi go uprawdopodobnić, merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest niedopuszczalne (zob. postanowienie TK z dnia 13 lutego 2008 r., SK 5/07, OTK ZU nr 1/A/2008 poz. 19).
Trybunał zauważa, że art. 19 § 1 w zw. z art. 25 § 1 k.p.c. nie były podstawą orzeczenia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie swoich praw i wolności konstytucyjnych (tj. postanowienia Sądu Okręgowego w Przemyślu). Przepisy te skarżący zaskarżył w zakresie, w jakim przewidują arbitralne ustalanie wartości przedmiotu sporu przez sąd, zawsze w odniesieniu do całej nieruchomości, bez względu na to, że powód domaga się dokonania zmian w księdze wieczystej tylko w zakresie ułamkowej części wspólnego prawa do nieruchomości. Tymczasem w postanowieniu z dnia 10 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Przemyślu zweryfikował jedynie to, „czy powód w terminie otwartym do uzupełnienia opłaty sądowej od pozwu złożył wniosek o zwolnienie w tym zakresie od uiszczenia kosztów sądowych”. Sąd stwierdził, że wniosek podlegał zwrotowi, ponieważ profesjonalny pełnomocnik nie dołączył do niego wymaganego przez prawo oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Artykuł 19 § 1 w zw. z art. 25 § 1 k.p.c. nie były zatem podstawą tego rozstrzygnięcia.
Ponadto, skarżący nie przedstawił orzeczenia wydanego na podstawie art. 394 § 1 k.p.c. oraz art. 357 § 1 i 2 w zw. z art. 25 § 1 k.p.c. W postanowieniu z dnia 10 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Przemyślu stwierdził, że z uwagi na treść art. 26 k.p.c. w sprawie skarżącego nie znajdą zastosowania art. 359 ani art. 380 k.p.c., i w konsekwencji odmówił skontrolowania postanowienia w sprawie ustalenia wartości przedmiotu sporu. Zarówno art. 394 § 1 k.p.c., jak i art. 25 § 1 k.p.c. zostały przez ten sąd przywoływane tylko posiłkowo – na marginesie rozważań dotyczących art. 26 w zw. z art. 359 i art. 380 k.p.c. Rozpoznając zażalenie na zarządzenie o zwrocie pozwu, Sąd Okręgowy w Przemyślu zweryfikował jedynie to, czy skarżący w terminie złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Zaskarżone przepisy (tj. art. 394 § 1 k.p.c. i art. 357 § 1 i 2 w zw. z art. 25 § 1 k.p.c.) były podstawą rozstrzygnięcia wydanego na skutek złożenia przez skarżącego wniosku o sporządzenie uzasadnienia postanowienia Sądu Rejonowego w Jarosławiu z dnia 29 lutego 2012 r. o ustaleniu wartości przedmiotu sporu. W rozpatrywanej sprawie skarżący nie przedstawił jednak tego rozstrzygnięcia. Dołączył je do drugiej skargi konstytucyjnej (Ts 96/13), która znajduje się na etapie wstępnej kontroli.
W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że spośród zaskarżonych przepisów tylko art. 102 ust. 2 i 4 u.k.s.s.c. były podstawą orzeczenia, z którym skarżący wiąże naruszenie swoich praw i wolności konstytucyjnych w rozpatrywanej skardze. Skarżący jednak nie uprawdopodobnił, że przepisy te naruszyły jego prawo do sądu. Zaskarżone przepisy są jasne i nieskomplikowane. W myśl art. 102 ust. 2 u.k.s.s.c. do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych powinno być dołączone oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od tych kosztów. Zgodnie z art. 102 ust. 4 u.k.s.s.c. wniosek o zwolnienie od kosztów strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego złożony bez dołączenia oświadczenia przewodniczący zwraca bez wzywania o uzupełnienie braków formalnych. W swoim orzecznictwie Trybunał potwierdził dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych mających braki formalne, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami (zob. m.in. wyroki TK z dnia: 12 września 2006 r., SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103; 17 listopada 2008 r., SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154 oraz 14 września 2009 r., SK 47/07, OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 122). Jeśli pełnomocnik nie złożył w terminie oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, ponieważ nie mógł nawiązać kontaktu ze stroną, to możliwe było przywrócenie terminu na podstawie art. 168 i n. k.p.c. Zależało to jednak od złożenia stosownego wniosku przez stronę, która uchybiła terminowi.
Trybunał zauważa także, że zwrot pozwu nie wyklucza jego ponownego wniesienia, a zatem nie wpływa na możliwość dochodzenia roszczenia, o ile, oczywiście, nie nastąpiło jego przedawnienie (zob. wyrok TK z dnia 12 marca 2002 r., P 9/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 14). W przypadku powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym ryzyko związane z upływem terminu przedawnienia roszczenia w ogóle nie występuje. Z tego względu zarzut dotyczący zamknięcia drogi sądowej (art. 77 ust. 2 Konstytucji) przez art. 102 ust. 2 i 4 u.k.s.s.c. jest w sprawie skarżącego oczywiście bezzasadny. Tak samo należy ocenić zarzut naruszenia przez art. 102 ust. 2 i 4 u.k.s.s.c. prawa do zaskarżenia orzeczeń wydanych w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji). Postępowanie o uzgodnienie treści księgi wieczystej nie zakończyło się wydaniem merytorycznego rozstrzygnięcia przez sąd pierwszej instancji, ponieważ sąd zwrócił pozew. Z kolei na zarządzenie o zwrocie pozwu przysługuje zażalenie, które skarżący wniósł. Trybunał zwraca również uwagę, że wskazany przez skarżącego art. 7 Konstytucji nie może stanowić wzorca kontroli w postępowaniu skargowym, ponieważ nie wyraża konkretnej wolności ani prawa konstytucyjnego.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 5 lutego 2014 r.
Sygn. akt Ts 95/13
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Piotr Tuleja,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej S.A. w sprawie zgodności:
1) art. 19 § 1 w zw. z art. 25 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 78 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 394 § 1 i art. 357 § 1 i 2 w zw. z art. 25 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 78 oraz art. 77 ust. 2 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji;
3) art. 102 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 78 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 13 marca 2013 r. S.A. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności: 1) art. 19 § 1 w zw. z art. 25 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 78 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji; 2) art. 394 § 1 i art. 357 § 1 i 2 w zw. z art. 25 § 1 k.p.c. z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 78 oraz art. 77 ust. 2 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji, a także 3) art. 102 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.; dalej: u.k.s.s.c.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 7 w zw. z art. 78 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Skargę sformułowano na podstawie następującego stanu faktycznego. Skarżący wniósł powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wartość przedmiotu sporu określił na 400 zł. Postanowieniem z dnia 29 lutego 2012 r. (sygn. akt I C 198/11) Sąd Rejonowy w Jarosławiu – I Wydział Cywilny (dalej: Sąd Rejonowy w Jarosławiu) ustalił wartość przedmiotu sporu na 75000 zł. Zarządzeniem z dnia 10 maja 2012 r. Sąd Rejonowy w Jarosławiu wezwał skarżącego do uzupełnienia – w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania – opłaty od pozwu w wysokości 3000 zł. Zarządzenie to pełnomocnik skarżącego odebrał 11 maja 2012 r. W dniu 18 maja 2012 r. pełnomocnik złożył wniosek o zwolnienie skarżącego od kosztów sądowych, a 25 maja 2012 r. – oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Zarządzeniem z dnia 29 maja 2012 r. Sąd Rejonowy w Jarosławiu zwrócił pozew, stwierdziwszy, że zarządzenie z dnia 10 maja 2012 r. nie zostało wykonane w terminie. Na to zarządzenie skarżący wniósł zażalenie. Sąd Okręgowy w Przemyślu – I Wydział Cywilny (dalej: Sąd Okręgowy w Przemyślu) oddalił zażalenie postanowieniem z dnia 10 grudnia 2012 r. (sygn. akt I Cz 319/12).
Skarżący nie zgadza się ze stanowiskiem sądu, który w jego sprawie ustalił wartość przedmiotu sporu na 75000 zł. Sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem jest – jak zauważa skarżący – sprawą o prawo majątkowe, ale w jego przypadku chodziło o ustalenie, że przysługuje mu udział we współwłasności nieruchomości większy o 1/6 od udziału ujawnionego w księdze wieczystej. Tymczasem na podstawie zaskarżonych przepisów sąd arbitralnie ustalił wartość całej nieruchomości i swojego rozstrzygnięcia nie uzasadnił. Od postanowienia ustalającego wartość przedmiotu sporu skarżącemu nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, co w związku z ustaleniem obowiązku uzupełniania opłaty o kwotę 3000 zł naruszyło jego prawo do sądu, prawo do zaskarżania orzeczeń sądowych, a także zasadę dwuinstancyjności postępowania. Skarżący podkreśla, że wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych i oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania zostały złożone, zanim sąd wydał zarządzenie o zwrocie pozwu. Zgodnie jednak z kwestionowaną przez niego regulacją wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych – złożony przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika – do którego nie dołączono oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, jest zwracany bez wzywania do uzupełnienia braków. Strona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika jest zatem pozbawiona możliwości uzupełnienia braków pism wnoszonych przez swojego pełnomocnika. Narusza to prawo do sprawiedliwego procesu oraz „prawo do drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności i praw”. Skarżący zauważa, że oświadczenie, o którym mowa, strona może złożyć tylko osobiście, a pełnomocnik nie jest w stanie, z przyczyn od siebie niezależnych, dochować terminu do uzupełnienia braków, jeśli w tym czasie nie może nawiązać kontaktu ze stroną z powodu jej nieobecności. Mimo, że skarżący złożył oświadczenie po upływie siedmiodniowego terminu, trafiło ono do akt i sąd powinien był – zdaniem skarżącego – rozpoznać wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Zaniechanie tego i w konsekwencji zwrot pozwu doprowadziły do naruszenia wskazanych praw i wolności konstytucyjnych skarżącego.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
W myśl art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy spełnia ona warunki określone przez prawo. Zasadniczo warunki te zostały uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowane w art. 46-48 ustawy o TK. Gdy skarga nie spełnia choćby jednej z przesłanek określonych w art. 46-48 ustawy o TK, a także wtedy, gdy jest oczywiście bezzasadna lub jej braki nie zostały usunięte w określonym terminie, lub też zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 39 ust. 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK przedmiotem skargi konstytucyjnej może być przepis, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego. Ponadto w świetle 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK zarzuty skargi muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych zawierających prawa podmiotowe przysługujące osobom fizycznym lub prawnym i – przez porównanie treści obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej niezgodności. Należy podkreślić, że jeżeli w sprawie nie doszło do naruszenia praw skarżącego lub skarżący nie potrafi go uprawdopodobnić, merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest niedopuszczalne (zob. postanowienie TK z dnia 13 lutego 2008 r., SK 5/07, OTK ZU nr 1/A/2008 poz. 19).
Trybunał zauważa, że art. 19 § 1 w zw. z art. 25 § 1 k.p.c. nie były podstawą orzeczenia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie swoich praw i wolności konstytucyjnych (tj. postanowienia Sądu Okręgowego w Przemyślu). Przepisy te skarżący zaskarżył w zakresie, w jakim przewidują arbitralne ustalanie wartości przedmiotu sporu przez sąd, zawsze w odniesieniu do całej nieruchomości, bez względu na to, że powód domaga się dokonania zmian w księdze wieczystej tylko w zakresie ułamkowej części wspólnego prawa do nieruchomości. Tymczasem w postanowieniu z dnia 10 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Przemyślu zweryfikował jedynie to, „czy powód w terminie otwartym do uzupełnienia opłaty sądowej od pozwu złożył wniosek o zwolnienie w tym zakresie od uiszczenia kosztów sądowych”. Sąd stwierdził, że wniosek podlegał zwrotowi, ponieważ profesjonalny pełnomocnik nie dołączył do niego wymaganego przez prawo oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Artykuł 19 § 1 w zw. z art. 25 § 1 k.p.c. nie były zatem podstawą tego rozstrzygnięcia.
Ponadto, skarżący nie przedstawił orzeczenia wydanego na podstawie art. 394 § 1 k.p.c. oraz art. 357 § 1 i 2 w zw. z art. 25 § 1 k.p.c. W postanowieniu z dnia 10 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Przemyślu stwierdził, że z uwagi na treść art. 26 k.p.c. w sprawie skarżącego nie znajdą zastosowania art. 359 ani art. 380 k.p.c., i w konsekwencji odmówił skontrolowania postanowienia w sprawie ustalenia wartości przedmiotu sporu. Zarówno art. 394 § 1 k.p.c., jak i art. 25 § 1 k.p.c. zostały przez ten sąd przywoływane tylko posiłkowo – na marginesie rozważań dotyczących art. 26 w zw. z art. 359 i art. 380 k.p.c. Rozpoznając zażalenie na zarządzenie o zwrocie pozwu, Sąd Okręgowy w Przemyślu zweryfikował jedynie to, czy skarżący w terminie złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Zaskarżone przepisy (tj. art. 394 § 1 k.p.c. i art. 357 § 1 i 2 w zw. z art. 25 § 1 k.p.c.) były podstawą rozstrzygnięcia wydanego na skutek złożenia przez skarżącego wniosku o sporządzenie uzasadnienia postanowienia Sądu Rejonowego w Jarosławiu z dnia 29 lutego 2012 r. o ustaleniu wartości przedmiotu sporu. W rozpatrywanej sprawie skarżący nie przedstawił jednak tego rozstrzygnięcia. Dołączył je do drugiej skargi konstytucyjnej (Ts 96/13), która znajduje się na etapie wstępnej kontroli.
W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że spośród zaskarżonych przepisów tylko art. 102 ust. 2 i 4 u.k.s.s.c. były podstawą orzeczenia, z którym skarżący wiąże naruszenie swoich praw i wolności konstytucyjnych w rozpatrywanej skardze. Skarżący jednak nie uprawdopodobnił, że przepisy te naruszyły jego prawo do sądu. Zaskarżone przepisy są jasne i nieskomplikowane. W myśl art. 102 ust. 2 u.k.s.s.c. do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych powinno być dołączone oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od tych kosztów. Zgodnie z art. 102 ust. 4 u.k.s.s.c. wniosek o zwolnienie od kosztów strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego złożony bez dołączenia oświadczenia przewodniczący zwraca bez wzywania o uzupełnienie braków formalnych. W swoim orzecznictwie Trybunał potwierdził dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych mających braki formalne, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami (zob. m.in. wyroki TK z dnia: 12 września 2006 r., SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103; 17 listopada 2008 r., SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154 oraz 14 września 2009 r., SK 47/07, OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 122). Jeśli pełnomocnik nie złożył w terminie oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, ponieważ nie mógł nawiązać kontaktu ze stroną, to możliwe było przywrócenie terminu na podstawie art. 168 i n. k.p.c. Zależało to jednak od złożenia stosownego wniosku przez stronę, która uchybiła terminowi.
Trybunał zauważa także, że zwrot pozwu nie wyklucza jego ponownego wniesienia, a zatem nie wpływa na możliwość dochodzenia roszczenia, o ile, oczywiście, nie nastąpiło jego przedawnienie (zob. wyrok TK z dnia 12 marca 2002 r., P 9/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 14). W przypadku powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym ryzyko związane z upływem terminu przedawnienia roszczenia w ogóle nie występuje. Z tego względu zarzut dotyczący zamknięcia drogi sądowej (art. 77 ust. 2 Konstytucji) przez art. 102 ust. 2 i 4 u.k.s.s.c. jest w sprawie skarżącego oczywiście bezzasadny. Tak samo należy ocenić zarzut naruszenia przez art. 102 ust. 2 i 4 u.k.s.s.c. prawa do zaskarżenia orzeczeń wydanych w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji). Postępowanie o uzgodnienie treści księgi wieczystej nie zakończyło się wydaniem merytorycznego rozstrzygnięcia przez sąd pierwszej instancji, ponieważ sąd zwrócił pozew. Z kolei na zarządzenie o zwrocie pozwu przysługuje zażalenie, które skarżący wniósł. Trybunał zwraca również uwagę, że wskazany przez skarżącego art. 7 Konstytucji nie może stanowić wzorca kontroli w postępowaniu skargowym, ponieważ nie wyraża konkretnej wolności ani prawa konstytucyjnego.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.