Pełny tekst orzeczenia

614/6/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 18 grudnia 2014 r.
Sygn. akt Ts 125/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński – przewodniczący
Leon Kieres – sprawozdawca
Marek Kotlinowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 września 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej A.S.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 17 maja 2014 r. (data nadania) A.S. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 79 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 672, ze zm.; dalej: u.s.d.g.) z art. 22 w zw. z art. 2, art. 42 ust. 3 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także art. 77 ust. 6 u.s.d.g. z art. 22 w zw. z art. 2 Konstytucji.
Postanowieniem z 29 września 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania złożonej skardze dalszego biegu na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), stwierdziwszy, że sformułowane w niej zarzuty są oczywiście bezzasadne. W ocenie Trybunału skarżący nie uprawdopodobnił naruszenia art. 20 i art. 22 w zw. z art. 2 Konstytucji, nie przedstawił bowiem przekonujących argumentów za tym, że niezawiadomienie o planowanej wobec przedsiębiorcy kontroli działalności gospodarczej ogranicza konstytucyjnie gwarantowaną wolność tej działalności. Jak ustalił Trybunał, ani organy podatkowe, ani sądy administracyjne nie orzekały (ostatecznie) o popełnieniu przez skarżącego przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, lecz jedynie o wysokości jego zobowiązań podatkowych za 2006 r. Trybunał zauważył też, że postawiony w skardze zarzut dotyczący art. 77 ust. 6 u.s.d.g. nie był powiązany ze stanem faktycznym, który przyczynił się do zainicjowania przez skarżącego postępowania skargowego. W sprawie skarżącego nie doszło – co podkreślił Trybunał – do naruszenia art. 79 ust. 1 u.s.d.g., a tylko wtedy, gdyby tak się stało i zabezpieczone dowody zostałyby wykorzystane w postępowaniu podatkowym, skarżący mógłby sformułować wobec art. 77 ust. 6 u.s.d.g. zarzut, który postawił we wniesionej skardze.
W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżący podnosi, że „zamiarem ustawodawcy było, aby (…) art. 79 ust. 1 (…) [u.s.d.g.], ustanawiający jako zasadę zawiadamianie z odpowiednim wyprzedzeniem o zamiarze wszczęcia kontroli (w tym podatkowej), dawał większy zakres swobody podatnikom w związku z tą kontrolą, bo w istocie pozwala on im na przygotowanie się do tej kontroli, w tym na usunięcie nieprawidłowości w dokumentacji podatkowej, (…) skorygowanie błędnych deklaracji podatkowych (…)”. Zdaniem skarżącego błędna jest więc wykładnia art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g. zaproponowana przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu. Skarżący uważa przy tym, że „zamieszczony w (…) [tym przepisie] zwrot »przeciwdziałanie popełnieniu przestępstwa skarbowego« stanowi oczywistą pomyłkę, gdyż jest bez sensu w kontekście treści całego [przepisu] (…)”. W przekonaniu skarżącego art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g. narusza więc art. 22 w zw. z art. 2 Konstytucji wtedy, gdy w dniu wszczęcia kontroli organ podatkowy nie ma żadnych danych czy informacji dotyczących popełnienia przez podatnika przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego. Ponadto skarżący wyjaśnia, że „art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g. wyposażył organy kontrolne, w tym podatkowe, w wyjątkową dozę arbitralności, nie wymagającą od organu jakiegokolwiek uzasadnienia w momencie podejmowania kontroli, a tym samym jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji”. Skarżący podkreśla też, że skoro „wszczęcie kontroli podatkowej bez zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia i bez jednoczesnego podania okoliczności i faktów istniejących i uzasadniających jej wszczęcie (…), jeżeli (…) [kontrola ta] ma na celu zabezpieczenie dowodów popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, stanowi naruszenie (…) art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g. (…), [to] (…) stanowi także naruszenie (…) art. 79 ust. 1 u.s.d.g., w związku z czym ma także zastosowanie (…) art. 77 ust. 6 u.s.d.g.”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a argumenty przytoczone w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.
W zażaleniu skarżący powtarza swoje stanowisko wyrażone we wniesionej skardze, zgodnie z którym „organ podatkowy nie jest uprawniony do wszczęcia kontroli podatkowej na podstawie (…) art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g. (…) bez powiadomienia podatnika o zamiarze jej wszczęcia, [a] jeśli już ją wszczyna, to takie stosownie tego przepisu stanowi naruszenie wolności gospodarczej podatnika zagwarantowanej (…) [w] art. 22 Konstytucji (…) w związku z art. 2 (…) Konstytucji”.
Trybunał ponownie zaznacza, że ochrona wolności działalności gospodarczej statuowana jest w art. 20 Konstytucji, a art. 22 Konstytucji stanowi o dopuszczalnych ograniczeniach tej wolności. Jak już Trybunał wyjaśnił w zaskarżonym postanowieniu (co nie zostało podważone w zażaleniu na to postanowienie), skarżący nie wykazał, że z wolności działalności gospodarczej da się wyprowadzić prawo przedsiębiorcy do informowania go o przeprowadzanej kontroli jego działalności gospodarczej. Tylko zaś wtedy mógłby twierdzić, że doszło do naruszenia przysługującej mu wolności, o której mowa w art. 20 Konstytucji, i że naruszenie to miało charakter niedopuszczalnego ograniczenia w rozumieniu art. 22 Konstytucji. W ocenie Trybunału takich argumentów nie zawiera ani skarga konstytucyjna, ani rozpatrywane zażalenie na postanowienie o odmowie nadania jej dalszego biegu.
Trzeba dodać, że skarżący skupia się na regule wyrażonej w art. 79 ust. 1 u.s.d.g., zgodnie z którym „[o]rgany kontroli zawiadamiają przedsiębiorcę o zamiarze wszczęcia kontroli”. Pomija przy tym jednak wyjątki ustanowione w art. 79 ust. 2 (pkt 16) u.s.d.g. Tym samym – jak zauważa Trybunał – skarżący powinien rozważyć art. 79 ust. 1 u.s.d.g. także w kontekście art. 79 ust. 2 (pkt 2 ) u.s.d.g.
Trybunał ponownie podkreśla, że preferowana przez skarżącego wykładnia redukcyjna art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g., wykluczająca pojęcie „przeciwdziałanie popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałanie popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego”, jest nieuprawniona. Skarżący nadal bowiem nie dostrzega tego, że zgodnie z art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g. zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli nie dokonuje się ani wtedy, gdy jej celem jest zabezpieczenie dowodów popełnienia przestępstwa (skarbowego) lub wykroczenia (skarbowego), ani wtedy, gdy jest ona niezbędna dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa (skarbowego) lub wykroczenia (skarbowego). Nie można więc wymagać od organu, by w tej drugiej sytuacji miał (przed wszczęciem kontroli) „dane czy informacje (które powinny zostać wykazane) dotyczące popełnienia przez podatnika wykroczenia lub przestępstwa skarbowego”, skoro działanie organu ma „przeciwdziałać” popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia Nadanie art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g. takiego znaczenia, jakie chce skarżący, rzeczywiście podważa sens tego przepisu, dlatego stanowiska skarżącego nie można uznać za przekonujące. Więcej, podważa to właśnie – przywołaną przez niego – zasadę ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 Konstytucji).
W związku z powyższym Trybunał powtórnie stwierdza oczywistą bezzasadność postawionego w skardze zarzutu niezgodności art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g. z art. 22 w zw. z art. 2 Konstytucji. Z powodu braku stosownej argumentacji w zażaleniu aktualne pozostają również przyczyny odmowy nadania skardze dalszego biegu w części dotyczącej zarzutu niezgodności art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g. z art. 42 ust. 3 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarżący uważa, że przeprowadzenie kontroli bez zawiadomienia na podstawie art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g. powoduje naruszenie art. 79 ust. 1 u.s.d.g. i w konsekwencji musi prowadzić do ingerencji w art. 77 ust. 6 u.s.d.g. Jeśli więc dowody uzyskane w wyniku kontroli bez zawiadomienia nie są traktowane jako te przeprowadzone w toku kontroli przez organ kontroli z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, to zdaniem skarżącego art. 77 ust. 6 u.s.d.g. narusza art. 22 w zw. z art. 2 Konstytucji.
Warto raz jeszcze przytoczyć treść art. 77 ust. 6 u.s.d.g. Zgodnie z tym przepisem „[d]owody przeprowadzone w toku kontroli przez organ kontroli z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, jeżeli miały istotny wpływ na wyniki kontroli, nie mogą stanowić dowodu w żadnym postępowaniu administracyjnym, podatkowym, karnym lub karno-skarbowym dotyczącym kontrolowanego przedsiębiorcy”.
Jak już podkreślił Trybunał w postanowieniu odmawiającym nadania skardze dalszego biegu, skarżący nienależycie połączył sformułowany przez siebie zarzut ze swoją sprawą. Skoro art. 79 ust. 1 u.s.d.g. nie został naruszony, ponieważ były spełnione przesłanki określone w art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g., to sprawa skarżącego nie dała podstaw do tego, aby postawić zarzut naruszenia art. 77 ust. 6 u.s.d.g. Podjęta zaś przez skarżącego próba odniesienia skutków uznania art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g. za niezgodny z Konstytucją do art. 77 ust. 6 u.s.d.g. nie mogła się udać, skoro chybiony okazał się już zarzut dotyczący art. 79 ust. 2 pkt 2 u.s.d.g.
Dodatkowo wyjaśnienia wymaga też to, że w świetle ustaleń Naczelnego Sądu Administracyjnego organ kontroli naruszył przepisy prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, nie dopełnił bowiem obowiązku uzasadnienia przyczyny niezawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli, określonego w art. 79 ust. 7 u.s.d.g. Jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny, „[d]owody przeprowadzone w toku tej kontroli, stosownie do art. 77 ust. 6 u.s.d.g., będą mogły być wykorzystane w postępowaniu podatkowym pod warunkiem, że (…) uchybienie [to] nie miało istotnego wpływu na wynik kontroli”. Trybunał zaznacza zatem, że choć art. 77 ust. 6 u.s.d.g. był w sprawie skarżącego stosowany, to jednak w kontekście naruszenia nie art. 79 ust. 1, lecz art. 79 ust. 7 u.s.d.g. Słusznie więc zarzut skarżącego został uznany za nieadekwatny w jego sprawie i wskutek tego niedopuszczalny na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji.
Wobec powyższego zarzut dotyczący art. 77 ust. 6 u.s.d.g. także należało ocenić jako oczywiście bezzasadny, co uzasadniało odmowę nadania skardze dalszego biegu.

Z tych przyczyn Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.