Pełny tekst orzeczenia

223/3/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 4 marca 2014 r.
Sygn. akt Ts 178/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Małgorzata Pyziak-Szafnicka,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej D.D. w sprawie zgodności:
art. 7674 § 1 w zw. z art. 394 § 1 w zw. z art. 13 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 13 czerwca 2013 r. (data nadania) D.D. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 7674 § 1 w zw. z art. 394 § 1 w zw. z art. 13 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującą sprawą. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieścia prowadził postępowanie egzekucyjne wobec skarżącego jako dłużnika (sygn. akt Km 3326/11). Ponieważ skarżący nie został zawiadomiony o tym, że komornik wydał postanowienie z 21 listopada 2011 r. o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, wniósł skargę na bezczynność komornika. Postanowieniem z 11 czerwca 2012 r. (sygn. akt I Co 325/12) Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia – Wydział I Cywilny oddalił tę skargę. Na to orzeczenie skarżący złożył zażalenie, które postanowieniem z 13 lipca 2012 r. (sygn. akt I Co 325/12) odrzucił sąd rejonowy. Postanowieniem z 21 grudnia 2012 r. (sygn. akt II Cz 1836/12) Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział II Cywilny Odwoławczy oddalił zażalenie, które skarżący wniósł na postanowienie sądu rejonowego z 13 lipca 2012 r.
Z art. 7674 § 1 i z art. 394 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. skarżący wywodzi normę prawną, która narusza przysługujące mu prawa wynikające z art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości wniesienia zażalenia na każde postanowienie sądu w sprawie skargi na czynności komornika. Jak podkreśla, regulacja wynikająca z zaskarżonych przepisów pozbawia go prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz „prawa do środka zaskarżenia” (art. 78 Konstytucji), a poza tym jest sprzeczna z art. 176 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym „postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne”. Skarżący zaznacza, że „postępowanie ze skargi na czynności komornika jest postępowaniem sądowym mającym na celu kontrolę prawidłowości działań organów egzekucyjnych. Jest to w istocie odrębny i specyficzny rodzaj sprawy sądowej”. Co więcej, w jego przekonaniu „procedura jest w tym zakresie ukształtowana niewłaściwie, albowiem w obecnym kształcie często ogranicza stronom postępowania egzekucyjnego prawo dostępu do sądu poprzez możliwość rozpoznania sprawy tylko w jednej instancji”. Skarżący twierdzi przy tym, że „ograniczenie możliwości kontroli instancyjnej orzeczeń sądu pierwszej instancji przez sąd wyższego rzędu narusza zasadę dwuinstancyjności, wynikającą z art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji”. Dodaje też, że „strona nie ma (…) możliwości dowiedzenia się, jakimi przesłankami kierował się sąd wydając takie, a nie inne postanowienie rozstrzygające skargę na czynności komornika”, ponieważ sąd nie ma obowiązku sporządzania pisemnego uzasadnienia wydanego orzeczenia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga spełnia warunki formalne określone w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) i czy zarzuty w niej zawarte nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
Przedmiotem skargi skarżący uczynił łącznie art. 7674 § 1 w zw. z art. 394 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Zgodnie z kwestionowanym art. 7674 § 1 k.p.c. zażalenie na postanowienie sądu, wydane w toku postępowania egzekucyjnego, przysługuje w wypadkach wskazanych w ustawie. Oprócz przepisów dotyczących bezpośrednio postępowania egzekucyjnego, zawartych w części trzeciej k.p.c. i regulujących sytuacje, w których dopuszczalne jest zażalenie, przypadki takie enumeratywnie określa zaskarżony art. 394 § 1 k.p.c., który w świetle art. 13 § 2 k.p.c. ma odpowiednie zastosowanie również do postępowania egzekucyjnego.
Zdaniem skarżącego kwestionowane przepisy naruszają przysługujące mu prawa, które wywodzi on z art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji, w zakresie, w jakim „nie przewidują możliwości wniesienia zażalenia od każdego postanowienia sądu w przedmiocie skargi na czynności komornika”.
Trybunał zwraca uwagę na to, że art. 7674 § 1 k.p.c. ustanawia regułę, która została doprecyzowana w innych przepisach, właśnie m.in. w art. 394 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Trzeba jednak podkreślić, że art. 394 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. nie dotyczą bezpośrednio „postanowień w przedmiocie skargi na czynności komornika”, lecz w szczególności postanowień sądu pierwszej instancji kończących postępowanie w sprawie. Jeżeli więc np. postanowienie oddalające skargę na czynności komornika jest postanowieniem sądu pierwszej instancji kończącym postępowanie w sprawie, to przysługuje na nie zażalenie do sądu drugiej instancji (np. w ten sposób można zaskarżyć postanowienie sądu oddalające skargę na postanowienie komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, co trafnie zaznaczył sąd okręgowy w sprawie skarżącego). Z art. 394 § 1 k.p.c. (nawet odpowiednio stosowanego do postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 13 § 2 k.p.c.) nie wynika zatem norma odnosząca się w ogólności do postanowień w sprawie skargi na czynności komornika. Innymi słowy, art. 7674 § 1, art. 394 § 1 i art. 13 § 2 k.p.c. nie konstytuują łącznie kwestionowanej przez skarżącego reguły, zgodnie z którą nie na każde postanowienie sądu w sprawie skargi na czynności komornika zażalenie jest dopuszczalne.

Trybunał podkreśla też, że skarga konstytucyjna nie może opierać się na zarzutach niezwiązanych ze sprawą skarżącego, a ten w postępowaniu zażaleniowym domagał się kontroli postanowienia sądu oddalającego skargę na czynność komornika polegającą na niezawiadomieniu go o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Skarżący powinien więc, w ocenie Trybunału, ograniczyć sformułowany przez siebie zarzut wyłącznie do tej kwestii. Tymczasem wskazuje, że jego prawa konstytucyjne narusza to, iż ustawodawca nie przewidział zażalenia na każde postanowienie sądu w sprawie skargi na czynności komornika. Trybunał stwierdza zatem, że tak sformułowany zarzut nie jest oparty na normie, która była podstawą ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego, a zgodnie z którą zażalenie nie przysługuje na postanowienie sądu oddalające skargę na czynność komornika polegającą na niezawiadomieniu skarżącego o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Oznacza to, że skarga nie spełnia przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co przemawia za odmową nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że argumenty mające wykazać naruszenie praw skarżącego należało ocenić jako oczywiście bezzasadne, co również uzasadniało odmowę nadania dalszego biegu skardze (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Przede wszystkim chybiony jest zarzut co do naruszenia przysługującego skarżącemu prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Trybunał zauważa, że skarżący miał prawo złożyć skargę na (bez)czynność komornika, co skutecznie uczynił. Skarga ta została jednak rozstrzygnięta na jego niekorzyść. Z art. 45 ust. 1 Konstytucji nie wynika zaś, wbrew twierdzeniom skarżącego, że w prawie do odpowiedniego ukształtowania procedury zawiera się prawo do rozpoznania sprawy w więcej niż w jednej instancji. Nieprzekonujące są przy tym argumenty skarżącego porównujące postępowanie nadzorcze sądu wobec komornika do postępowania przed sądami administracyjnymi. Skarżący nieprawidłowo wiąże nadto „rozpatrzenie sprawy” z „kontrolą prawidłowości działań komornika” bez uwzględnienia charakteru postępowania egzekucyjnego. Należy dodać, że brak obowiązku sporządzenia pisemnego uzasadnienia postanowienia wydanego w sprawie skarżącego wynikał nie z zaskarżonych przepisów, lecz z art. 357 § 2 k.p.c. Przepisu tego skarżący nie wskazał jednak jako przedmiotu kontroli w analizowanej skardze.
Podobnie jako chybiony należy ocenić zarzut naruszenia „prawa do środka zaskarżenia”, które skarżący upatruje w art. 78 Konstytucji. Postanowienie sądu, na które złożył zażalenie, nie było bowiem postanowieniem wydanym w toku instancji, w postępowaniu rozpoznawczym, lecz wpadkowym postanowieniem wydanym w ramach postępowania egzekucyjnego. Co więcej, skarżący prezentuje pogląd, zgodnie z którym z art. 78 Konstytucji wynika prawo do zaskarżenia każdego orzeczenia (niezależnie od tego, czy zostało ono wydane w toku instancji). Takiego stanowiska nie można jednak zaakceptować, jest ono bowiem sprzeczne choćby z literalnym brzmieniem przywołanego wzorca.
Skarżący odnosi zasadę dwuinstancyjnego postępowania sądowego do postępowania egzekucyjnego, jednakże art. 176 ust. 1 Konstytucji należy rozpatrywać łącznie z przepisami statuującymi konstytucyjne prawa lub wolności albo obowiązki skarżącego. Skoro skarżący nie uprawdopodobnił, że zaskarżone przepisy naruszyły art. 45 ust. 1 lub art. 78 Konstytucji, to nie można przyjąć, że doszło do naruszenia zasady określonej w art. 176 ust. 1 Konstytucji. Trybunał ponownie podkreśla też, że zasadę tę należy odnosić w szczególności do postępowania, w którym sąd pierwszej instancji rozpatruje sprawę w rozumieniu Konstytucji (zob. wyrok TK z 31 marca 2009 r., SK 19/08, OTK ZU nr 3/A/2009, poz. 29).

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.