Pełny tekst orzeczenia

559/6/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 1 grudnia 2014 r.
Sygn. akt Ts 185/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Wróbel,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Kościańskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
art. 361 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z art. 22, art. 2 w związku z art. 22, art. 77 ust. 1 oraz art. 2 w związku z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

1) podjąć zawieszone postępowanie,

2) odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

1. W sporządzonej przez radcę prawnego skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 21 czerwca 2013 r. (data nadania), skarżąca – Kościańskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. – zarzuciła niezgodność art. 361 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) z art. 22, art. 2 w związku z art. 22, art. 77 ust. 1 oraz art. 2 w związku z art. 77 ust. 1 Konstytucji.

2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku następującą sprawą:
Skarżąca wystąpiła z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa – Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego w Kościanie oraz Powiatowi Kościańskiemu o zasądzenie in solidum na jej rzecz 85 000,00 zł, na którą to kwotę składały się: 75 000,00 zł (tytułem odszkodowania na podstawie art. 417 § 1 i art. 4171 § 2 k.c. za „wydanie szeregu decyzji niezgodnych z prawem” przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Kościanie oraz Starostę Kościańskiego) oraz 10 000,00 zł (tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 24 § 1 i art. 448 w związku z art. 43 k.c. za „krzywdę wyrządzoną przez pozwanych dobremu imieniu i wiarygodności” skarżącej).
Wyrokiem z 27 kwietnia 2012 r. (sygn. akt XIII C 270/10) Sąd Okręgowy w Poznaniu – XIII Wydział Cywilny – Ośrodek Zamiejscowy w Lesznie oddalił powództwo skarżącej. Orzeczenie to zostało podtrzymane wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z 20 grudnia 2012 r. (sygn. akt I ACa 938/12), w którym oddalono apelację skarżącej. W ocenie sądów obu instancji powództwo skarżącej w zakresie dotyczącym odszkodowania podlegało oddaleniu ze względu na niewskazanie prejudykatu świadczącego o bezprawności decyzji wskazanych wyżej organów, a w zakresie dotyczącym zadośćuczynienia – z powodu nieudowodnienia naruszenia przez pozwanych dóbr osobistych skarżącej.

3. Zdaniem skarżącej art. 361 § 1 k.c. jest niezgodny z zasadą wolności gospodarczej (art. 22 Konstytucji), prawem do odszkodowania za bezprawne działania organów władzy publicznej (art. 77 ust. 1 Konstytucji) oraz zasadami demokratycznego państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji).

4. Zważywszy, że skarżąca wniosła od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu równolegle skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego oraz skargę konstytucyjną, Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 16 października 2013 r., na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), zawiesił postępowanie do czasu zakończenia postępowania kasacyjnego przed Sądem Najwyższym.

5. W dniu 17 czerwca 2014 r. wpłynęło do Trybunału Konstytucyjnego pismo Kierownika Sekretariatu II Wydziału Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2014 r., w którym poinformowano Trybunał, że postanowieniem z 7 lutego 2014 r. (sygn. akt II CSK 414/13) Sąd Najwyższy – Izba Cywilna odrzucił skargę kasacyjną skarżącej w części dotyczącej wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu oddalającego apelację skarżącej od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu oddalającego powództwo o zasądzenie zadośćuczynienia, a w pozostałym zakresie Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 180 § 1 pkt 4 k.p.c., który ma odpowiednie zastosowanie do postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym na zasadzie art. 20 ustawy o TK, zawieszone postępowanie podejmuje się, gdy toczące się równolegle inne postępowanie sądowe (które może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy) zostanie prawomocnie zakończone.
Postanowieniem z 7 lutego 2014 r. (sygn. akt II CSK 414/13) Sąd Najwyższy odrzucił w części oraz odmówił w pozostałym zakresie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej skarżącej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 20 grudnia 2012 r. (sygn. akt I ACa 938/12). Tym samym wskazane orzeczenie sądu apelacyjnego utrzymało walor prawomocności i stanowi w dalszym ciągu ostateczne rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 w związku z art. 47 ust. 2 ustawy o TK, co przekładało się na podjęcie przez Trybunał zawieszonego postępowania.

2. Przechodząc do wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej (art. 36 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy o TK), Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że nie spełnia ona konstytucyjnych i ustawowych kryteriów jej merytorycznego rozpoznania.

3. Trybunał przypomina, że zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK przedmiotem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej może być wyłącznie przepis aktu normatywnego, który stanowił podstawę wydanego – i wskazywanego przez skarżącego stosownie do art. 47 ust. 2 ustawy o TK – ostatecznego orzeczenia, decyzji lub innego rozstrzygnięcia. W niniejszej sprawie skarżąca jako przedmiot kontroli wskazała art. 361 § 1 k.c., który stanowi, że „[z]obowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła”. Tymczasem z analizy wydanych w sprawie skarżącej orzeczeń Sądu Okręgowego w Poznaniu oraz Sądu Apelacyjnego w Poznaniu bezsprzecznie wynika, że przepis ten nie stanowił podstawy zapadłych rozstrzygnięć; oddalenie powództwa skarżącej nastąpiło bowiem: w odniesieniu do roszczenia o odszkodowanie – w związku z niewskazaniem przez nią stosownego prejudykatu stwierdzającego bezprawność wydanych w sprawie skarżącej rozstrzygnięć administracyjnych, odnośnie zaś do roszczenia o zadośćuczynienie – z powodu nieudowodnienia (art. 6 k.c.) naruszenia dóbr osobistych skarżącej przez pozwanych.
Powyższa okoliczność stanowi samoistną negatywną przesłankę procesową skutkującą odmową nadania dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej ze względu na niedopuszczalność orzekania (art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 6 w związku z art. 49 ustawy o TK).

4. Niezależnie od powyższego Trybunał wskazuje także na inne uchybienia formalne analizowanej skargi.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, służącym usuwaniu z systemu prawnego przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej. Zasady korzystania z tego środka prawnego precyzuje ustawa o TK. Stosownie do art. 47 ust. 1 pkt 2 i 3 tej ustawy obowiązkiem podmiotu występującego ze skargą konstytucyjną jest wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez zakwestionowane unormowanie. Prawidłowe wypełnienie powyższego obowiązku umożliwia bowiem zweryfikowanie legitymacji skarżącego do kierowania skargi konstytucyjnej. Skarżący winien przy tym nie tylko wskazać rodzaj naruszonego prawa lub wolności o randze konstytucyjnej, ale również sformułować argumenty, które mogłyby uprawdopodobnić postawiony zarzut niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w przypadku analizowanej skargi konstytucyjnej – abstrahując od ustaleń poczynionych w punkcie 3 niniejszego uzasadnienia – nie doszło do należytego wypełnienia przez skarżącą opisanego wyżej obowiązku. Sformułowane w skardze konstytucyjnej zarzuty nie spełniają wymogu wskazania sposobu, w jaki zaskarżona regulacja ustawowa narusza konstytucyjne wolności lub prawa skarżącej. Zdaniem Trybunału przedstawiona w skardze argumentacja, mająca potwierdzać tezę o naruszeniu konstytucyjnych praw skarżącej, nie spełnia wymagań określonych w art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK. U podstaw formułowanych zarzutów leży bowiem nie tyle stwierdzenie wadliwości (niekonstytucyjności) art. 361 § 1 k.c., ile raczej krytyczna ocena podjętych w sprawie skarżącej rozstrzygnięć sądowych. Wydane w sprawie wyroki nie doprowadziły do uwzględnienia roszczeń zgłaszanych przez skarżącą wobec pozwanych. Ich krytyka prowadzi skarżącą do konkluzji, że w obowiązującym stanie prawnym brak jest unormowania, które – jako wyjątek od zasady wyrażonej w kwestionowanym przepisie – dawałoby podstawę prawną do wydania przez sąd orzeczenia uwzględniającego całość roszczeń skarżącej. Tak sformułowane argumenty nie mogą być jednakże uznane za wystarczające uprawdopodobnienie zarzutu niezgodności art. 361 § 1 k.c. ze wskazanymi w skardze przepisami konstytucyjnymi. Uzasadnienie skargi konstytucyjnej sprowadza się właściwie do wykazania braku regulacji pozytywnej, przyjmującej treść postulowaną przez skarżącą. W swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że jako organ kontroli konstytucyjności i legalności prawa nie posiada jakichkolwiek kompetencji prawotwórczych, których wykorzystanie umożliwiłoby samodzielne uzupełnienie obowiązującego systemu prawnego o „brakującą” normę prawną, wyrażającą oczekiwaną przez skarżącą treść. Jako tzw. negatywny prawodawca Trybunał ogranicza się jedynie do oceny, czy w kontrolowanym wypadku ustawodawca przekroczył konstytucyjne granice przysługującego mu władztwa do stanowienia prawa (zob. orzeczenie TK z 3 grudnia 1996 r., K 25/96, OTK ZU nr 6/1996, poz. 52). Ponadto Trybunał Konstytucyjny podkreślał: „zarzuty nie mogą polegać na wskazaniu, że przepis nie zawiera konkretnej regulacji, której istnienie zadowalałoby wnioskodawcę. Gdyby istniała możliwość zaskarżenia przepisu pod zarzutem, iż nie zawiera on regulacji, które w przekonaniu wnioskodawcy winny się w nim znaleźć, każdą ustawę lub dowolny jej przepis można byłoby zaskarżyć w oparciu o tego rodzaju przesłankę negatywną” (wyrok TK z 19 listopada 2001 r., K 3/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 251). Argumentacja przedstawiona w analizowanej skardze konstytucyjnej dotyczy zaś w istocie wykazania braku unormowań, które uzupełniałyby treść art. 361 § 1 k.c. o postulowane przez skarżącą wyjątki od wyrażonej w tym przepisie zasady. Ze wskazanych wyżej względów takie uzasadnienie stawianego zarzutu nie spełnia wymogów dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej.
Powyższe przekładało się również na odmowę nadania dalszego biegu skardze z powodu niedopuszczalności orzekania (art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK).

W tym stanie rzeczy należało postanowić jak w sentencji.