Pełny tekst orzeczenia

39/1/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 9 kwietnia 2013 r.
Sygn. akt Ts 6/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Małgorzata Pyziak-Szafnicka,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej A.O. w sprawie zgodności:
art. 139 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 7 stycznia 2013 r. (data nadania) A.O. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 139 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującym stanem faktycznym. W dniu 28 sierpnia 2007 r. Sąd Rejonowy w Jędrzejowie – Wydział I Cywilny wydał wobec skarżącej (w sprawie o sygn. I Nc 38/07) nakaz zapłaty, który uprawomocnił się, ponieważ skarżąca nie wniosła sprzeciwu. Sąd, powoławszy się na art. 139 § 1 k.p.c., uznał, że nakaz skarżącej skutecznie doręczono. W dniu 15 listopada 2010 r. skarżąca złożyła skargę o wznowienie postępowania w sprawie I Nc 38/07, którą jednak Sąd Rejonowy w Jędrzejowie – Wydział I Cywilny odrzucił postanowieniem z 19 stycznia 2010 r. (sygn. akt I Nc 576/10). Sąd stwierdził, że skargę wniesiono po terminie, który upłynął 29 lutego 2008 r. Skarżąca złożyła zażalenie na postanowienie sądu rejonowego, które Sąd Okręgowy w Kielcach – Wydział II Cywilny Odwoławczy oddalił postanowieniem z 7 listopada 2011 r. (sygn. akt II Cz 1232/11), doręczonym skarżącej 2 grudnia 2011 r.
Skarżąca uważa, że zaskarżony przepis narusza przysługujące jej prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), a w szczególności – prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy. Podkreśla przy tym, że istota tego naruszenia polega na „domniemaniu doręczenia pisma” i w konsekwencji – na uprawomocnieniu się orzeczenia wydanego wobec pozwanego, bez umożliwieniu mu wzięcia udziału w postępowaniu.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 6 lutego 2013 r. skarżącą wezwano do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, tj. do: oświadczenia, czy złożoną skargę sporządził i parafował prawidłowo umocowany pełnomocnik skarżącej, a jeśli tak, to do nadesłania skargi konstytucyjnej opatrzonej podpisem (zamiast parafą) pełnomocnika skarżącej; doręczenia pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi i reprezentowania skarżącej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, określającego dokładnie sprawę, w której go udzielono (przedmiot skargi); a także wyjaśnienia, czy przedmiotem skargi jest uchylony art. 139 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) czy art. 139 § 1 k.p.c. Ponadto skarżącą wezwano do: wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa przysługujące skarżącej, wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji, zostały naruszone i w jaki sposób; doręczenia odpisu postanowienia Sądu Rejonowego w Jędrzejowie z 19 stycznia 2010 r. (sygn. akt I Nc 576/10) wraz z uzasadnieniem a także wskazania daty doręczenia postanowienia Sądu Okręgowego w Kielcach z 7 listopada 2011 r.
W piśmie nadesłanym 15 lutego 2013 r. skarżąca odniosła się do zarządzenia. Dosłała brakujące załączniki i sprecyzowała przedmiot skargi. Ponadto wyjaśniła, że art. 139 § 1 k.p.c. skutkuje wyłączeniem jawności postępowania sądowego, gwarantowanej w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącej domniemanie doręczenia pisma stronie powoduje, że nie może ona (nie ze swojej winy) uczestniczyć w rozprawie. Zgodnie z informacją podaną przez skarżącą postanowienie sądu okręgowego doręczono jej 2 grudnia 2011 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, które naruszono przez wydanie w sprawie skarżącego rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonej normie. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga spełnia wymagania formalne określone w art. 46–48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) i czy zarzuty w niej zawarte nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
Skarżąca łączy naruszenie swojego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) przez art. 139 § 1 k.p.c. z postanowieniem Sądu Rejonowego w Jędrzejowie z 19 stycznia 2010 r. oraz postanowieniem Sądu Okręgowego w Kielcach z 7 listopada 2011 r.
Odnosząc się do zarzutu skarżącej, Trybunał przypomina, że w świetle art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.
Postanowienie sądu okręgowego z 7 listopada 2011 r. doręczono skarżącej 2 grudnia 2011 r. Niepodlegający przywróceniu termin do wniesienia skargi konstytucyjnej upłynął 2 marca 2012 r. Rozpatrywaną skargę złożono tymczasem 7 stycznia 2013 r., czyli po upływie terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu skardze (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
Trybunał zwraca nadto uwagę, że w myśl art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w skardze konstytucyjnej skarżący powinien wskazać ostateczne orzeczenie wydane na podstawie przepisu, z którym wiąże naruszenie swoich konstytucyjnych praw.
Trybunał stwierdza, że ani postanowienie sądu rejonowego z 19 stycznia 2010 r., ani postanowienie sądu okręgowego z 7 listopada 2011 r. nie zostały oparte na zaskarżonym przepisie. Oba sądy poprzestały na ustaleniu, że skargę w sprawie wznowienia wniesiono po terminie określonym w art. 407 § 1 k.p.c., co było – w świetle art. 410 § 1 k.p.c. – podstawą do jej odrzucenia. Tym samym złożona skarga konstytucyjna nie spełnia warunku wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Niezależnie od powyższego należy podkreślić, że w wyroku z 15 października 2002 r. (SK 6/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 65) Trybunał Konstytucyjny orzekł już o zgodności art. 139 § 1 k.p.c. z art. 45 i art. 77 Konstytucji. Trybunał zaznaczył przy tym, że instytucja doręczenia zastępczego nie może być traktowana, w takim kształcie, jaki nadaje jej art. 139 k.p.c., jako naruszenie rzetelnej i jawnej procedury.
Zdaniem Trybunału skarżąca nie uprawdopodobniła należycie naruszenia przysługującego jej prawa do sądu, a jedynie zdawkowo odniosła się do okoliczności towarzyszących uprawomocnieniu się w jej sprawie nakazu zapłaty. Z tej przyczyny przywołany wyrok TK za aktualny należy uznać w sprawie skarżącej, co ze względu na pragmatyczną przesłankę ne bis in idem również uniemożliwia nadanie wniesionej skardze dalszego biegu (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.