Pełny tekst orzeczenia

91/2/B/2014



POSTANOWIENIE

z dnia 8 maja 2013 r.

Sygn. akt Tw 50/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Rzepliński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Zarządu Głównego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Policjantów o zbadanie zgodności:

1) art. 13a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.) w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145) z art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.), oraz art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167);

2) art. 13 ust. 1 pkt 1b, art. 13a, art. 15b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.) oraz art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145) z art. 6 ust. 2 i 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.);

3) art. 15b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.) z art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.), częścią I pkt 12 oraz art. 12 Europejskiej Karty Społecznej, sporządzonej w Turynie dnia 18 października 1961 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.), częścią I pkt 30 oraz art. 30 Europejskiej Karty Społecznej (zrewidowanej), sporządzonej w Strasburgu 3 maja 1996 r., art. 2 ust. 2 w zw. z art. 9, art. 9 i art. 10 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169), art. 23 ust. 1 oraz art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167),



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu.



UZASADNIENIE



W dniu 24 września 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Zarządu Głównego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Policjantów (dalej: Zarząd Główny lub wnioskodawca) o zbadanie zgodności: art. 13a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.; dalej: ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy) w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145; dalej: ustawa zmieniająca) z art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja), oraz art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167; dalej: MPPOiP); art. 13 ust. 1 pkt 1b, art. 13a, art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej z art. 6 ust. 2 i 3 Konwencji; art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy z art. 8, częścią I pkt 12 i art. 12 Europejskiej Karty Społecznej, sporządzonej w Turynie dnia 18 października 1961 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.; dalej: EKS) oraz częścią I pkt 30 oraz art. 30 Europejskiej Karty Społecznej (zrewidowanej), sporządzonej w Strasburgu 3 maja 1996 r. (dalej: ZEKS); art. 2 ust. 2 w zw. z art. 9, art. 9 i art. 10 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169; dalej: MPPGSiK), art. 23 ust. 1 oraz art. 26 MPPOiP.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioski przedstawiane przez ogólnokrajowe organy związków zawodowych podlegają wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji).



2. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że standardy demokratycznego państwa prawnego, takie jak: prawo do rzetelnego procesu sądowego, zasada równości, zakaz dyskryminacji, są chronione nie tylko na poziomie konstytucyjnym, lecz także międzynarodowym. Chociaż gwarancje te wynikają z odrębnych aktów normatywnych (konstytucja, umowa międzynarodowa), to wyrażone w nich wartości są tożsame. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że istotą badania hierarchicznej zgodności norm jest ocena, czy dane uregulowanie prawne narusza określoną wartość, zasadę lub prawo (aspekt materialny), ujęte w przepisie Konstytucji lub postanowieniu umowy międzynarodowej (aspekt formalny). Aspekt materialny abstrakcyjnej kontroli norm nabiera szczególnego znaczenia w przypadku, gdy ochrona określonego prawa dubluje się na obu wskazanych poziomach. Taka sytuacja ma miejsce w rozpatrywanej sprawie.



3. Na wstępie wymaga przypomnienia, że przepisy ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy były już przedmiotem rozpoznania w postępowaniu sądowokonstytucyjnym. W sprawie o sygn. K 6/09 Trybunał Konstytucyjny kontrolował zgodność art. 13 ust. 1 pkt 1 i 1b oraz art. 15b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, a także z art. 32 Konstytucji. Trybunał stwierdził, że kwestionowane przepisy ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym nie naruszają istoty prawa do zabezpieczenia społecznego, zasady równości, ani zakazu dyskryminacji (zob. wyrok z 24 lutego 2010 r., OTK ZU nr 2/A/2010, poz. 15). Z kolei w sprawie o sygn. K 36/09 z wniosku Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Policjantów Trybunał orzekł, że art. 13a ust. 6 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy jest zgodny z art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji (zob. wyrok TK z 11 stycznia 2012 r., OTK ZU nr 1/A/2012, poz. 3). Nie sposób pominąć znaczenia, jakie powołane wyroki Trybunału mają dla rozpatrywanej sprawy.



4. Co znamienne, w rozpoznawanym wniosku Zarząd Główny czyni wzorcami kontroli gwarancje materialnie tożsame z tymi wskazanymi w sprawie o sygn. K 6/09, choć formalnie wynikające z umów międzynarodowych (nie zaś z Konstytucji), tj. prawo do zabezpieczenia społecznego (art. 9 MPPGS i K), zasadę równości (art. 26 zdanie pierwsze MPPO i P), zakaz dyskryminacji (art. 2 ust. 2 MPPGSiK). Wnioskodawca domaga się zbadania zaskarżonych przepisów z prawem do rzetelnego procesu sądowego (art. 6 ust. 1 Konwencji, art. 14 ust. 1 MPPOiP), którego korelatem są zasady powołane jako wzorce kontroli w sprawie o sygn. K 36/09.



5. W rozpatrywanej sprawie przedmiotem kontroli jest m.in. art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w brzmieniu: „na wniosek organu emerytalnego (…) Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu sporządza na podstawie posiadanych akt osobowych i, w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku, przekazuje organowi emerytalnemu informację o przebiegu służby wskazanych funkcjonariuszy w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów [ust. 1]. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera dane osobowe funkcjonariusza, w tym imiona, nazwisko, nazwisko rodowe, imię ojca oraz datę urodzenia. Wniosek zawiera również określenie ostatniego stanowiska oraz formacji lub jednostki organizacyjnej, w której funkcjonariusz pełnił służbę w dniu zwolnienia ze służby [ust. 2]. Wniosek organu emerytalnego, o którym mowa w ust. 2, może być przekazany w formie zbiorczej oraz w postaci elektronicznej [ust. 3]. Informacja o przebiegu służby, o której mowa w ust. 1, zawiera: dane osobowe funkcjonariusza, o których mowa w ust. 2; wskazanie okresów służby w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów; informację, czy z dokumentów zgromadzonych w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wynika, że funkcjonariusz w tym okresie, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego [ust. 4]. Informacja o przebiegu służby, o której mowa w ust. 1, jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb (…) [ust. 5]. Do informacji, o której mowa w ust. 1, nie stosuje się przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego [ust. 6]”, w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej w brzmieniu: „w przypadku osób, w stosunku do których z informacji (…) wynika, że pełniły służbę w latach 1944-1990 w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, i które w dniu wejścia w życie ustawy otrzymują świadczenia przyznane na podstawie ustawy, o której mowa w art. 2 [tj. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy], organ emerytalny (…) wszczyna z urzędu postępowanie w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczeń i wysokości świadczeń, przy czym złożenie do sądu odwołania od decyzji organu emerytalnego nie wstrzymuje wykonania decyzji”.

Co istotne, choć Zarząd Główny jako przedmiot zaskarżenia wskazuje art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, to zasadniczo koncentruje się na art. 13a ust. 6 tej ustawy, który był badany przez Trybunał w sprawie o sygn. K 36/09. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że jako wzorce kontroli kwestionowanych przepisów Zarząd Główny powołuje art. 6 ust. 1 Konwencji oraz art. 14 ust. 1 MPPOiP (prawo do rzetelnego procesu sądowego).



5.1. Zdaniem Zarządu Głównego „w konsekwencji braku prawa do podważenia Informacji IPN funkcjonariusz pozbawiony jest możliwości ochrony procesowej swoich praw emerytalnych. Oparcie orzeczeń we wszystkich postępowaniach na dokumencie, którego strony nie mają możliwości kontroli, weryfikacji i skorygowania, godzi w istotę prawa do sądu (sprawiedliwego procesu). Organy orzekające są związane treścią informacji. Nie istnieje bowiem formalna możliwość podważenia samej informacji”.

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że organ emerytalny, zgodnie art. 34 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, w celu ustalenia okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy, przeprowadza postępowanie dowodowe i ocenia tym samym także urzędowe poświadczenie określonych faktów zawarte w informacji IPN. Treść informacji IPN, stanowiącej dokument urzędowy, może zatem ulec weryfikacji w postępowaniu dowodowym. W myśl art. 76 § 3 k.p.a. dopuszczalne jest bowiem nawet obalenie domniemania zgodności z prawdą dokumentu urzędowego w drodze przeprowadzenia dowodu przeciwko treści takiego dokumentu. Decyzja organu emerytalnego zapada więc po przeprowadzeniu stosownego postępowania dowodowego i podlega następnie zaskarżeniu do sądu powszechnego. Wymaga podkreślenia, że w toku postępowania sądowego, z zastosowaniem wszelkich środków dowodowych, może nastąpić także weryfikacja informacji, o której mowa w art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Dla oceny przez sąd zasadności obniżenia świadczenia emerytalnego byłego funkcjonariusza organów bezpieczeństwa PRL nieodzowne jest ustalenie stanu faktycznego mającego bezpośredni wpływ na ponowne ustalenie przez organ emerytalny świadczeń w tym zakresie. Sąd powszechny ma zatem obowiązek oceny całego materiału dowodowego łącznie z treścią informacji IPN (zob. powołany wyrok TK z 11 stycznia 2012 r., K 36/09). Trybunał Konstytucyjny zwraca ponadto uwagę na możliwości, jakie daje art. 252 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.); zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 23 lutego 2001 r., sygn. akt II CKN 392/00, LEX nr 746170.



5.2. Wnioskodawca zarzuca, że „w praktyce organy rentowe oraz sądy nie przeprowadzają żadnego dodatkowego postępowania dowodowego. Ich działania ograniczają się do badania informacji IPN. Twierdzenia stron i zeznania w powyższej materii, choć zgodnie z przepisami prawa mogą być traktowane jako dowód, są pomijane. Gwarancje procesowe dla prawidłowości postępowania dowodowego wynikające z art. 34 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym są niewystarczające”. Zdaniem wnioskodawcy „mimo, że ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy przewiduje inne środki dowodowe, niż tylko informacja IPN, to w praktyce nie są one wykorzystywane w tego typu postępowaniach”. Zarząd Główny koncentruje się na dowodzeniu, że „w praktyce możliwość odwołania się do sądu staje się fikcją prawną”, a „brak możliwości podważenia w toku postępowań dokumentu sporządzonego przez IPN faktycznie uniemożliwia sądową ochronę interesów”.

Takie ujęcie zarzutu prowadzi do konkluzji, że Zarząd Główny domaga się stwierdzenia niezgodności z art. 6 ust. 1 Konwencji oraz art. 14 ust. 1 MPPOiP nie tyle art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej, co stosowania (nie zaś treści normatywnej) art. 34 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym w sposób ograniczający „w praktyce postępowanie dowodowe (…) do analizy Informacji IPN”.

Wymaga podkreślenia, że rozpatrzenie dotyczących płaszczyzny stosowania prawa zarzutów postawionych „postępowaniu dowodowemu w sprawach o przeliczenie świadczenia” wykracza z oczywistych względów poza kompetencje Trybunału Konstytucyjnego, który jest sądem prawa, a nie faktu.

Powyższa okoliczność stanowi przesłankę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu w odniesieniu do zbadania zgodności art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej z art. 6 ust. 1 Konwencji oraz art. 14 ust. 1 MPPOiP (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

Na marginesie należy zasygnalizować, że art. 34 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, przeciwko któremu w szczególności wnioskodawca kieruje postawione zarzuty, nie został wskazany jako przedmiot zaskarżenia w uchwale nr 263/2012 „w sprawie złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego”.



5.3. Zarząd Główny zarzuca, że „ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy łączy sam fakt pełnienia służby w organach bezpieczeństwa ze skutkiem w postaci obniżenia wysokości świadczeń emerytalnych niezależnie od rzeczywistego przebiegu i charakteru służby. (…) Ustawa zmieniająca wychodzi z założenia, iż praca w organach bezpieczeństwa miała charakter zbrodniczy, co skutkuje obniżeniem świadczeń emerytalnych. (…) Prawo do rzetelnego i sprawiedliwego procesu ze swojej istoty zakłada posiadanie prawa przez uczestnika postępowania sądowego do dowodowego podważenia okoliczności z których wyciąga się dla niego niekorzystne konsekwencje prawne. Polski ustawodawca uniemożliwił wykazanie, że służba w organach bezpieczeństwa nie miała zbrodniczego charakteru i wywiedzenie z tego faktu korzystnych dla funkcjonariusza skutków prawnych, polegających na wyłączeniu w stosunku do tych okresów służby w organach bezpieczeństwa stosowania art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym”.

Przytoczona argumentacja świadczy o tym, że wnioskodawca domaga się nie tyle zbadania zgodności z art. 6 ust. 1 Konwencji oraz art. 14 ust. 1 MPPOiP art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej, ile trafności „rozwiązań wynikających z art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej”, w świetle których doniosła prawnie powinna być, zdaniem wnioskodawcy, nie okoliczność „pełnienia służby w organach bezpieczeństwa”, lecz „jej faktyczny przebieg i charakter”. Wymaga nadto podkreślenia, że analiza przedstawionego przez wnioskodawcę zarzutu powala stwierdzić, że Zarząd Główny występuje o stwierdzenie niezgodności z powołanymi wzorcami kontroli zaniechania prawodawczego, polegającego na braku uregulowania wyłączającego stosowanie art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy do okresów służby, co do których funkcjonariusz dowiedzie, że „jego służba nie spełniała znamion opisanych w preambule ustawy zmieniającej”. Przywołane zarzuty nie mogą być rozpatrywane przez Trybunał z uwagi na brak kognicji w tym zakresie. Należy bowiem pamiętać, że Trybunał Konstytucyjny pełni rolę jedynie „ustawodawcy negatywnego”, eliminując z systemu prawnego normy naruszające wzorce kontroli. Nie ma natomiast kompetencji do stanowienia norm, a taki charakter miałoby orzekanie w sprawie zaniechań ustawodawczych (por. wyrok TK z 2 lipca 2002 r., U 7/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 48).



6. Zarząd Główny występuje o zbadanie zgodności art. 13 ust. 1 pkt 1b, art. 13a i art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej z art. 6 ust. 2 i 3 Konwencji.

Stosownie do art. 13 ust. 1 pkt 1b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy – jako równorzędne ze służbą w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i w Służbie Więziennej traktuje się okresy służby w charakterze funkcjonariusza w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425, ze zm.), na zasadach określonych w art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.

Wnioskodawca kwestionuje art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w brzmieniu: „w przypadku osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi: 0,7% podstawy wymiaru – za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990 [ust. 1 pkt 1]; 2,6% podstawy wymiaru – za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz pkt 2-4 [ust. 1 pkt 2]. Przepisy art. 14 i 15 stosuje się odpowiednio [ust. 2]. Do okresów, o których mowa w art. 13 ust. 1, na żądanie wnioskodawcy, mogą być doliczone w pełnym wymiarze okresy służby w latach 1944-1990 w organach bezpieczeństwa państwa, jeżeli funkcjonariusz udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego [ust. 3]. W przypadku, o którym mowa w ust. 3, środkiem dowodowym może być zarówno informacja, o której mowa w art. 13a ust. 1, jak i inne dowody, w szczególności wyrok skazujący, choćby nieprawomocny, za działalność polegającą na podjęciu, bez wiedzy przełożonych, czynnej współpracy z osobami lub organizacjami działającymi na rzecz niepodległości Państwa Polskiego w okresie służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990 [ust. 4]”.



6.1. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że art. 13 ust. 1 pkt 1b oraz art. 15b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy nie zawierają sankcji karnych, ani nawet sankcji o charakterze represyjnym. Kwestionowane przepisy wprowadzają nowe zasady ustalania wysokości świadczeń emerytalnych dla funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej (zob. powołany wyrok z 24 lutego 2010 r., K 6/09). Z kolei art. 13a i art. 15b ust. 2-4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy służą realizacji tychże zasad.



6.2. Zarząd Główny podkreśla, że „wnioskodawca ma świadomość, iż treść art. 6 ust. 2 i 3 Konwencji dotyczy przepisów o charakterze karnym (penalnych). Przepis ten zawiera gwarancje procesowe przewidziane dla postępowań penalnych, tj. domniemanie niewinności, in dubio pro reo, prawo do obrony itp. Wskazane przez wnioskodawcę przepisy stanowiące przedmiot kontroli nie są przepisami karnymi”.



6.3. Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że art. 6 ust. 2 i 3 Konwencji nie jest adekwatnym wzorcem kontroli art. 13 ust. 1 pkt 1b, art. 13a i art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).



7. Wzorcem kontroli art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Zarząd Główny czyni art. 9 MPPGSiK w brzmieniu: „Państwa Strony niniejszego Paktu uznają prawo każdego do zabezpieczenia społecznego, włączając w to ubezpieczenia społeczne”.



7.1. Wnioskodawca twierdzi, że art. 9 MPPGSiK „zawiera gwarancje o charakterze podmiotowym. Z jego treści jednostka ma możliwość rekonstruowania uprawnienia (…), które polega na żądaniu od państwa świadczeń z zakresu pomocy społecznej m.in. w przypadku osiągnięcia odpowiedniego wieku (emerytalnego). Przepis ten równocześnie stanowi dyrektywę skierowaną do państwa określającą jego obowiązki w stosunku do jednostki, która nie jest w stanie sama siebie utrzymać”.



7.2. W sprawie o sygn. K 6/09 Trybunał Konstytucyjny rozważył istotę prawa do zabezpieczenia społecznego z uwzględnieniem treści art. 9 MPPGSiK. Trybunał zwrócił uwagę, że wyznaczony w ustawie zakres prawa do zabezpieczenia społecznego nie może naruszyć istoty danego prawa określającej jego tożsamość. Trybunał podkreślił, że urzeczywistnienie wyrażonych gwarancji socjalnych w drodze stosownych regulacji normatywnych nie jest tożsame z maksymalną rozbudową systemu świadczeń. Trybunał przypomina, że istocie prawa do zabezpieczenia społecznego, który ustawodawca ma obowiązek zagwarantować, odpowiada minimalny zakres tego prawa.



7.3. Wnioskodawca przyznaje, że „z formalnego punktu widzenia ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy realizuje prawo to [do zabezpieczenia społecznego] w stosunku do funkcjonariuszy byłych służb. Ostatecznie po przeliczeniu wysokości emerytury w oparciu o art. 15b otrzymają oni »jakieś« świadczenie”.



7.4. Wymaga przypomnienia, że w sprawie o sygn. K 6/06 Trybunał, nie pomijając majątkowych rezultatów kwestionowanej regulacji prawnej, orzekł, że obniżenie świadczeń emerytalnych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej nie narusza istoty prawa do zabezpieczenia społecznego.



7.5. Trybunał Konstytucyjny zaznacza, że z art. 9 MPPGSiK nie da się wyprowadzić prawa do konkretnej postaci świadczenia społecznego. Trzeba nadto zaznaczyć, że państwa-strony MPPGSiK zobowiązują się do „stopniowego [nie zaś natychmiastowego i kategorycznego] osiągnięcia pełnej realizacji praw uznanych w (…) Pakcie” (art. 2 ust. 1).



7.6. Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zarzut niezgodności art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Zarząd Główny z art. 9 MPPGSiK cechuje oczywista bezzasadność. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie.



8. Wzorcami kontroli art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Zarząd Główny czyni część I pkt 12 EKS w brzmieniu: „Umawiające się Strony przyjmują za cel swej polityki, która będzie realizowana za pomocą wszelkich odpowiednich środków, zarówno o charakterze krajowym, jak i międzynarodowym, stworzenie warunków, w których następujące prawa i zasady będą mogły być skutecznie realizowane: Wszyscy pracownicy i osoby będące na ich utrzymaniu mają prawo do zabezpieczenia społecznego”, a także art. 12 EKS w brzmieniu: „w celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do zabezpieczenia społecznego, Umawiające się Strony zobowiązują się: ustanowić lub utrzymywać system zabezpieczenia społecznego [ust. 1]; utrzymywać system zabezpieczenia społecznego na zadowalającym poziomie, równym co najmniej poziomowi niezbędnemu dla ratyfikowania Konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy (nr 102) dotyczącej minimalnych norm zabezpieczenia społecznego [ust. 2]; zabiegać o stopniowe podnoszenie poziomu systemu zabezpieczenia społecznego [ust. 3]; podjąć kroki, poprzez zawarcie odpowiednich porozumień dwustronnych i wielostronnych lub za pomocą innych środków, i z zastrzeżeniem warunków ustanowionych w takich porozumieniach, w celu zapewnienia: równego traktowania własnych obywateli i obywateli innych Umawiających się Stron, jeżeli chodzi o uprawnienia z tytułu zabezpieczenia społecznego, w tym zachowanie korzyści wynikających z ustawodawstwa dotyczącego zabezpieczenia społecznego, bez względu na zmiany miejsca pobytu na terytoriach Umawiających się Stron, które mogłyby podjąć osoby chronione [ust. 4 lit. a]; przyznawania, zachowania i przywracania uprawnień z tytułu zabezpieczenia społecznego za pomocą takich środków, jak zliczanie okresów ubezpieczenia lub zatrudnienia, wypełnionych zgodnie z ustawodawstwem każdej z Umawiających się Stron [ust. 4 lit. b]”.



8.1. Zarząd Główny przyznaje, że „Europejska Karta Społeczna nie jest umową międzynarodową nakierowaną na konstytuowanie (ustanowienie, gwarantowanie) prawa o charakterze podmiotowym. Statuuje ona szereg obowiązków i celów polityki państw, które przystąpiły do tej umowy. Ma ona charakter programowy i wyznacza zadania w dziedzinie polityki społecznej. W konsekwencji adresatem jej norm są przede wszystkim organy władzy publicznej, które powinny prowadzić politykę społeczną z uwzględnieniem jej treści”. Wnioskodawca twierdzi, że „artykuł 15b ustawy o zaopatrzeniu funkcjonariuszy narusza zadania i cele postawione przed Rzeczpospolitą przez art. 12 Karty”.



8.2. Ustosunkowując się do przytoczonej argumentacji, Trybunał Konstytucyjny zwraca przede wszystkim uwagę, że nie podlega jego kognicji stwierdzanie należytego wykonywania przez podmiot prawa międzynarodowego, tj. Rzeczpospolitą Polską, jej zobowiązań prawnomiędzynarodowych ani ocena realizacji założonych przez umawiające się strony EKS celów politycznych, lecz kontrola hierarchicznej zgodności norm, polegająca na konfrontowaniu kwestionowanych przepisów z wyprowadzanymi z postanowień umów międzynarodowych praw o charakterze podmiotowym.



8.3. Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że art. 12 EKS nie może być wzorcem kontroli art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).



9. Zarząd Główny twierdzi, że „z części I pkt 30 EKS wynika, iż Rzeczpospolita Polska przyjmuje za cel swojej polityki stworzenie warunków, w których będzie realizowane prawo każdej jednostki do ochrony przed ubóstwem i marginalizacją społeczną. Art. 30 EKS rozwija obowiązki państwa związane z zapewnieniem powyższego prawa. W celu skutecznego wykonania prawa do ochrony przed ubóstwem i marginalizacją społeczną Strony Karty zobowiązały się w szczególności do podejmowania działań w celu umożliwienia rzeczywistego dostępu do pomocy społecznej dla osób oraz ich rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji lub ubóstwa”.

Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że w części I EKS brak jest wskazanego przez wnioskodawcę pkt 30, a art. 30 EKS nie odpowiada treści tego przepisu przytoczonej we wniosku. Trybunał ustalił, że treść przepisów powołanych we wniosku odpowiada postanowieniom ZEKS. Trybunał przypomina, że Rzeczpospolita Polska nie ratyfikowała ZEKS. Tym samym ZEKS nie mieści się w katalogu aktów normatywnych wymienionych w art. 188 pkt 1-3 Konstytucji. W konsekwencji badanie w rozpatrywanej sprawie zgodności art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy z powołanymi postanowieniami ZEKS wykracza poza kompetencje Trybunału. Okoliczność powyższa uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).



10. Trybunał Konstytucyjny odniósł się do zarzutu naruszenia zasady równości oraz zakazu dyskryminacji.



10.1. Zarząd Główny twierdzi, że art. 26 zdanie pierwsze MPPOiP „ustanawia zasadę równości wszystkich wobec prawa, natomiast artykuł 2 ust. 2 MPPGSiK stanowi, że Państwa Strony niniejszego Paktu zobowiązują się zagwarantować wykonywanie praw wymienionych w niniejszym Pakcie bez żadnej dyskryminacji. Jako naruszane w drodze dyskryminacji uprawnienie wynikające z tej umowy międzynarodowej wnioskodawcy wskazują prawo do zabezpieczenia społecznego (art. 9MPPGSiK)”.



10.2. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że wspólną cechą wszystkich funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej, którą wskazał ustawodawca, stanowiąc ustawę zmieniającą, jest ich służba w określonych w tej ustawie organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990. Ta cecha różni istotnie tych funkcjonariuszy od pozostałych funkcjonariuszy służb mundurowych przed 1990 r. Ustawodawca, przyjąwszy wspólną cechę istotną, w sposób jednakowy potraktował funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej, uwzględniając w szczególności okoliczność dobrowolności wstępowania do SB – tajnej policji politycznej Polski Ludowej.

Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zarzut naruszenia przez art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy zasady równości (art. 26 zdanie pierwsze MPPOiP) oraz zakazu dyskryminacji w odniesieniu do prawa zabezpieczenia społecznego (art. 2 ust. 2 w zw. z art. 9 MPPGSiK) cechuje oczywista bezzasadność (art. 36 ust. 3 ustawy o TK).



10.3. Zarząd Główny potwierdza, że „przed rokiem 1990 istniały grupy osób, które działały w sposób sprzeczny z prawem, naruszały prawa, wolności i godność człowieka, działały na rzecz utrzymania systemu totalitarnego” i przyznaje, że „ci funkcjonariusze nie zasługują na przywilej bycia objętymi tzw. mundurowymi regulacjami emerytalnymi”. Zdaniem wnioskodawcy „ujednolicenie ich statusu emerytalnego ze statusem pozostałym służb mundurowych godzi i godziło w zasadę równości oraz sprawiedliwości społecznej”. Tymczasem taki skutek prawny odniosłoby wyeliminowanie kwestionowanych przepisów z porządku prawnego. Wnioskodawca ma świadomość, że „ustawodawca chcąc zlikwidować ten niepożądany zarówno normatywnie jak i społecznie stan uchwalił ustawę zmieniającą i wprowadził do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym m.in. art. 15b”. Mając to na uwadze, Zarząd Główny, jak się wydaje, nie formułuje zarzutu bezpośrednio pod adresem art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, lecz zwraca uwagę na rozwiązania, które zadowalałyby wnioskodawcę.

Wnioskodawca koncentruje się na sytuacji prawnej dwóch grup funkcjonariuszy. Chodzi o „osoby, które nie poddały się weryfikacji, ale których przebieg służby nie budzi zastrzeżeń pod względem moralnym i prawnym” oraz „osoby, które zostały pozytywnie zweryfikowane przez komisje weryfikacyjne w 1990 r.”. Zdaniem wnioskodawcy „art. 15b ustawy (…) nie powinien w żaden sposób dotyczyć tych grup pracowniczych”. Wnioskodawca dodaje, że „konstrukcja procedury zawarta w ustawach nie daje im szansy wykazania, iż w żaden sposób osoby te nie przyczyniały się do utrwalenia systemu totalitarnego i bezprawnego zwalczania wolnościowych dążeń Narodu Polskiego”. Wnioskodawca podkreśla, że „dla przedmiotowej sprawy istotne znaczenie ma fakt, iż ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ustawa zmieniająca nie przewidują możliwości by osoby te w drodze postępowania administracyjnego, czy sądowego wykazały, iż rzeczywisty przebieg ich służby nie wypełniał znamion opisanych w preambule ustawy zmieniającej”.

Przedstawiona we wniosku argumentacja świadczy o tym, że wnioskodawca nie tyle kwestionuje art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (gdyż zasadniczo uważa przyjęte w nim rozwiązanie za pożądane), ile domaga się stwierdzenia niezgodności z powołanymi wzorcami kontroli zaniechania prawodawczego, polegającego na: po pierwsze, braku uregulowania wyłączającego stosowanie art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy do funkcjonariuszy, którzy wykażą, że ich „służba nie spełniała znamion opisanych w preambule ustawy zmieniającej”, lub uregulowania nakazującego odpowiednie stosowanie do tych funkcjonariuszy art. 15b ust. 3 i 4 tej ustawy, po drugie, braku uregulowań dających funkcjonariuszom możliwość przeprowadzenia stosownego postępowania dowodowego w przedmiotowym zakresie.

Przywołane zarzuty nie mogą być rozpatrywane przez Trybunał z uwagi na brak kognicji w tym zakresie. Należy bowiem pamiętać, że Trybunał Konstytucyjny pełni rolę jedynie „ustawodawcy negatywnego”, eliminując z systemu prawnego normy naruszające wzorce kontroli. Nie ma natomiast kompetencji do stanowienia norm, a taki charakter miałoby orzekanie w sprawie zaniechań ustawodawczych (por. wyrok TK z 2 lipca 2002 r., U 7/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 48).



10.4. Na marginesie Trybunał Konstytucyjny sygnalizuje, że dla tych funkcjonariuszy, którzy udowodnią, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęli współpracę i czynnie wspierali osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości państwa polskiego w okresie służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944–1990 (art. 15b ust. 3 i 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy) ustawodawca przewidział wyjątek. W obrębie funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej ustawodawca ustanowił zatem szczególne rozwiązanie dla określonej kategorii funkcjonariuszy, którzy w obrębie wyróżnionej podklasy są traktowani jednakowo.

Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że nawet gdyby założyć, iż z przedstawionej we wniosku argumentacji wynika zarzut naruszenia zasady równości i zakazu dyskryminacji w drodze pominięcia w art. 15b ust. 3 i 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy wskazanych przez wnioskodawcę grup funkcjonariuszy, to i tak Trybunał uznaje tak postawiony zarzut za oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK).

Rozwiązanie przyjęte w art. 15b ust. 3 i 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy stanowi konstytucyjnie uzasadnione odstępstwo od zasady wynikającej z art. 15b ust. 1 tej ustawy (zob. powołany wyrok z 24 lutego 2010 r., K 6/09). Jako wyjątek, nie podlega ono rozszerzeniu. Funkcjonariuszy, w interesie których wnioskodawca występuje (w jego ocenie, dyskryminowanych), nie sposób uznać za podobne do podmiotów określonych w art. 15b ust. 3 i 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.



11. Zarząd Główny twierdzi, że art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy narusza art. 8 Konwencji (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego), art. 10 ust. 1 MPPGSiK (ochrona i pomoc rodzinie) oraz art. 23 ust. 1 MPPOiP (ochrona rodziny).



11.1. Wnioskodawca przekonuje, że „zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka ochrona wynikająca z art. 8 Konwencji obejmuje również aspekt ekonomiczny życia prywatnego i rodzinnego, np. możliwość zarobkowania i uzyskiwania innego rodzaju dochodów”. Zarząd Główny koncentruje się na dowodzeniu, że „art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, poprzez rażące obniżenie statusu ekonomicznego emerytowanego funkcjonariusza, prowadzi do pogorszenia sytuacji gospodarczej jego rodziny, która traci bardzo dużą część swoich dochodów”.



11.2. Trybunał Konstytucyjny przypomina: o tym, że inicjator rozpoznania wstępnego występuje do Trybunału z pozycji związku zawodowego, przesądzają powołane przez wnioskodawcę wzorce kontroli. Muszą one potwierdzać, że podmiot domagający się hierarchicznej kontroli zgodności norm wszczyna postępowanie sądowokonstytucyjne w celu bezpośredniej ochrony określonych uprawnień, których wiązka świadczy o posiadaniu przez członka związku zawodowego statusu pracownika (ewentualnie emeryta).



11.3. Nie można zapominać, że warunkiem sine qua non przynależności do związku zawodowego jest bycie pracownikiem (fakultatywnie byłym pracownikiem-emerytem), nie zaś pozostawanie w związku małżeńskim czy – szerzej – posiadanie rodziny. Dwie ostatnie okoliczności są indyferentne prawnie z punktu widzenia prawa koalicji związkowej. Wymaga nadto podkreślenia, że osoby małżonkowie, wstępni ani zstępni osoby zrzeszonej w związku zawodowym nie uzyskują automatycznie członkostwa tego związku. Trzeba pamiętać, że związek zawodowy reprezentuje swoich członków w aspekcie przysługujących im uprawnień pracowniczych, ewentualnie uprawnień stanowiących bezpośrednią konsekwencję pozostawania w stosunku pracy, np. emerytalnych. Co oczywiste, rolą ustrojową związku zawodowego nie jest obrona wszelkich praw przysługujących jednostce, w szczególności tych, związanych z jego życiem rodzinnym czy – szerzej – sferą prywatności.



11.4. Nie ulega wątpliwości, że gdyby ustrojodawca chciał objąć interesy rodzin szczególną ochroną, wyrażającą się w możliwości kierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego, przyznałby takie uprawnienie organizacjom powołanym do reprezentowania właśnie takich interesów swoich członków. Skoro ustawodawca konstytucyjny nie przyjął powyższego rozwiązania, to zdolność wnioskowa związków zawodowych dotyczy tylko interesów ich członków jako osób fizycznych z perspektywy ich uprawnień pracowniczych (emerytalnych), tym bardziej że istnieją pracownicy (emeryci), którzy nie muszą posiadać własnych rodzin.



11.5. Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że art. 8 Konwencji nie jest adekwatnym – z perspektywy związku zawodowego – wzorcem kontroli art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie (art. 36 ust. 3 ustawy o TK).



12. Naturalnie, prawna regulacja sfery socjalnej rzutuje na sytuację ekonomiczną całego społeczeństwa, w szczególności zaś – gospodarstw domowych. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że uznanie istnienia po stronie związków zawodowych uprawnienia do występowania o zbadanie oddziaływania kwestionowanych przepisów na funkcjonowanie gospodarstw domowych prowadzonych przez emerytów czy członków ich rodzin, prowadziłoby do poszerzenia zdolności wnioskowej związków zawodowych o możność reprezentowania bliżej nieokreślonych kategorii interesów.

Żądanie wnioskodawcy, by Trybunał rozstrzygał o zgodności art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, zakłada w istocie nie tyle przeprowadzenie kontroli norm i zbadanie, czy kwestionowany przepis narusza wyrażone w art. 8 Konwencji prawo do życia rodzinnego (możność pozostawania w związku małżeńskim i posiadania potomstwa), ile ocenę faktycznego wpływu stosowania art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy na sytuację finansową gospodarstw domowych.

Tak sformułowane zarzuty prowadzą Trybunał do konkluzji, że Zarząd Główny domaga się oceny zaskarżonych przepisów w aspekcie celowości. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Należy bowiem pamiętać, że ustawa zasadnicza przyznała Trybunałowi Konstytucyjnemu status sądu prawa, nie zaś sądu faktu (por. postanowienie TK z 25 stycznia 2008 r., Tw 43/07, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 131).



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.