Pełny tekst orzeczenia

180/3/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 8 maja 2013 r.

Sygn. akt Tw 51/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Rzepliński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Zarządu Głównego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Policjantów o zbadanie zgodności:

1) art. 13a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.) z art. 51 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 13a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.) w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145) z art. 2 i art. 45 Konstytucji;

3) art. 15b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.) z art. 18 i art. 71 ust. 1 zdanie pierwsze oraz art. 64 ust. 1 i 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji;

4) art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145) z art. 78 i art. 31 ust. 3 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu.



UZASADNIENIE



W dniu 24 września 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Zarządu Głównego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Policjantów (dalej: Zarząd Główny lub wnioskodawca) o zbadanie zgodności: art. 13a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.; dalej: ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy) z art. 51 ust. 4 Konstytucji; art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145; dalej: ustawa zmieniająca) z art. 2 i art. 45 Konstytucji; art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy z art. 18 i art. 71 ust. 1 zdanie pierwsze oraz art. 64 ust. 1 i 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji; art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej z art. 78 i art. 31 ust. 3 Konstytucji.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioski przedstawiane przez ogólnokrajowe organy związków zawodowych podlegają wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji).



2. W rozpatrywanej sprawie przedmiot kontroli stanowi, po pierwsze, art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w brzmieniu: „na wniosek organu emerytalnego (…) Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu sporządza na podstawie posiadanych akt osobowych i, w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku, przekazuje organowi emerytalnemu informację o przebiegu służby wskazanych funkcjonariuszy w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów [ust. 1]. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera dane osobowe funkcjonariusza, w tym imiona, nazwisko, nazwisko rodowe, imię ojca oraz datę urodzenia. Wniosek zawiera również określenie ostatniego stanowiska oraz formacji lub jednostki organizacyjnej, w której funkcjonariusz pełnił służbę w dniu zwolnienia ze służby [ust. 2]. Wniosek organu emerytalnego, o którym mowa w ust. 2, może być przekazany w formie zbiorczej oraz w postaci elektronicznej [ust. 3]. Informacja o przebiegu służby, o której mowa w ust. 1, zawiera: dane osobowe funkcjonariusza, o których mowa w ust. 2; wskazanie okresów służby w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów; informację, czy z dokumentów zgromadzonych w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wynika, że funkcjonariusz w tym okresie, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego [ust. 4]. Informacja o przebiegu służby, o której mowa w ust. 1, jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb (…) [ust. 5]. Do informacji, o której mowa w ust. 1, nie stosuje się przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego [ust. 6]”.

Zarząd Główny kwestionuje także art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej w brzmieniu: „w przypadku osób, w stosunku do których z informacji (…) wynika, że pełniły służbę w latach 1944-1990 w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, i które w dniu wejścia w życie ustawy otrzymują świadczenia przyznane na podstawie ustawy, o której mowa w art. 2 [tj. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy], organ emerytalny (…) wszczyna z urzędu postępowanie w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczeń i wysokości świadczeń, przy czym złożenie do sądu odwołania od decyzji organu emerytalnego nie wstrzymuje wykonania decyzji”.



3. Zdaniem wnioskodawcy art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy jest niezgodny z art. 51 ust. 4 Konstytucji.



3.1. Wnioskodawca twierdzi, że „funkcjonariusze byłych służb bezpieczeństwa objęci skutkami ustawy zmieniającej, zostali zmuszeni do uznania treści Informacji IPN o przebiegu ich służby oraz pozbawieni jakiegokolwiek wpływu na ich treść. Zgodnie z art. 13a ust. 1 informacja IPN sporządzana jest tylko na wniosek organu rentowego. W konsekwencji funkcjonariusz nie ma możliwości złożenia analogicznego wniosku, do wniosku o którym mowa w art. 13a ust. 2. Jest on pozbawiony legitymacji do złożenia do IPN tego typu wniosku i podjęcia próby sprostowania, usunięcia błędów, nieścisłości itp. zawartych w informacji IPN o przebiegu jego służby. Ustawodawca w art. 13a ust. 6 wyraźnie wyłączył przewidziane w k.p.a. procedury umożliwiające weryfikację poprawności merytorycznej informacji IPN. (…) Konstrukcja art. 13a uniemożliwia funkcjonariuszom byłych służb jakiekolwiek oddziaływanie na treść sporządzanej przez IPN na temat przebiegu ich służby”.



3.2. Odnosząc się do przytoczonej argumentacji, Trybunał Konstytucyjny przypomina, że informacja, na której koncentruje się wnioskodawca, dotyczy przebiegu służby (art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy). Informacja ma znaczenie dla ponownego ustalenia prawa do świadczeń i wysokości świadczeń. Postępowanie w tym zakresie jest wszczynane z urzędu przez organ emerytalny (art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej), stąd posiada on kompetencję do złożenia wniosku do Instytutu Pamięci Narodowej (art. 13a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy).

W ocenie Trybunału nie można się zgodzić z wnioskodawcą, który zarzuca „brak jakiejkolwiek możliwości podważenia treści informacji o przebiegu służby sporządzonej przez IPN”. Trybunał przypomina, że organ emerytalny, zgodnie art. 34 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, w celu ustalenia okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy, przeprowadza postępowanie dowodowe i ocenia tym samym także urzędowe poświadczenie określonych faktów zawarte w informacji IPN. Treść informacji IPN, stanowiącej dokument urzędowy, może zatem ulec weryfikacji w postępowaniu dowodowym. W myśl art. 76 § 3 k.p.a. dopuszczalne jest bowiem nawet obalenie domniemania zgodności z prawdą dokumentu urzędowego w drodze przeprowadzenia dowodu przeciwko treści takiego dokumentu. Decyzja organu emerytalnego zapada więc po przeprowadzeniu stosownego postępowania dowodowego i podlega następnie zaskarżeniu do sądu powszechnego. Wymaga podkreślenia, że w toku postępowania sądowego, z zastosowaniem wszelkich środków dowodowych, może nastąpić także weryfikacja informacji, o której mowa w art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (zob. wyrok TK z 11 stycznia 2012 r., K 36/09, OTK ZU nr 1/A/2012, poz. 3). Trybunał Konstytucyjny zwraca ponadto uwagę na możliwości, jakie daje art. 252 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.); zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 23 lutego 2001 r., sygn.. akt II CKN 392/00, LEX nr 746170).



3.3. Powyższe ustalenia dowodzą, że art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy nie przekreśla „możliwości podważenia treści informacji o przebiegu służby sporządzonej przez IPN”. Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zarzut naruszenia przez art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy art. 51 ust. 4 Konstytucji cechuje oczywista bezzasadność. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie.



4. Zarząd Główny zarzuca art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej niezgodność z art. 2 i art. 45 Konstytucji.



4.1. Zarząd Główny wychodzi z założenia, że „z art. 2 oraz art. 45 Konstytucji RP można zrekonstruować prawo do sprawiedliwego procesu (postępowania sądowego)”. Wnioskodawca przyznaje, że „ustawa zmieniająca umożliwia formalny dostęp do sądu”, przekonuje jednak, że „uniemożliwia ona skuteczną obronę”. Zdaniem wnioskodawcy „w praktyce możliwość odwołania się do sądu staje się fikcją prawną. (…) Brak możliwości podważenia w toku postępowań dokumentu sporządzonego przez IPN faktycznie uniemożliwia sądową ochronę interesów”. Zarząd Główny koncentruje się na dowodzeniu, że „w rzeczywistości wnoszenie środków odwoławczych od orzeczeń organów rentowych jest bezskuteczne, albowiem sądy w praktyce nie dokonują zmian decyzji emerytalnych opartych na informacjach IPN. Wynikające z art. 45 Konstytucji RP prawo do sprawiedliwego sądu ma w rzeczywistości fikcyjny charakter”. Zarząd Główny twierdzi, że „w praktyce organy rentowe oraz sądy nie przeprowadzają żadnego dodatkowego postępowania dowodowego. Ich działania ograniczają się do badania informacji IPN. Twierdzenia stron i ich zeznania w powyższej materii, choć zgodnie z przepisami prawa mogą być traktowane jako dowód, są pomijane. Gwarancje procesowe dla prawidłowości postępowania dowodowego wynikające z art. 34 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym są niewystarczające”. W ocenie wnioskodawcy „przeprowadzenie dowodu ponad osnowę informacji IPN pod względem formalnym jest (…) bardzo utrudnione”.



4.2. W odniesieniu do przytoczonej argumentacji trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę, że art. 34 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy nie został wskazany jako przedmiot kontroli w uchwale nr 262/V/2012 Zarządu Głównego z 9 sierpnia 2012 r. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że ani art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, ani art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej nie regulują kwestii postępowania dowodowego, w szczególności nie zawierają katalogu środków dowodowych dopuszczalnych w postępowaniu w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczeń ani w odwoławczym postępowaniu sądowym. Trybunał stwierdza, że skoro zaskarżone przepisy nie nakazują ograniczenia postępowania dowodowego do badania informacji ani nie zakazują uwzględniania innych środków dowodowych, to tym samym zarzut naruszenia przez art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej art. 2 i art. 45 Konstytucji jest oczywiście bezzasadny. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie.



4.3. Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że przedstawiona we wniosku argumentacja świadczy o tym, że Zarząd Główny domaga się stwierdzenia niezgodności z art. 2 i art. 45 Konstytucji nie tyle art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej, ile stosowania przepisów regulujących postępowanie dowodowe „w sprawach dotyczących zmiany wysokości świadczeń funkcjonariuszy objętych treścią ustawy zmieniającej”, w szczególności art. 34 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Co oczywiste, rozpatrzenie zarzutów dotyczących płaszczyzny stosowania prawa wykracza poza kompetencje Trybunału Konstytucyjnego, który jest „sądem prawa”, a nie „sądem faktu”.

Powyższa okoliczność uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu w odniesieniu do zbadania zgodności art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej z art. 2 i art. 45 Konstytucji (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).



5. Zarząd Główny twierdzi, że art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej jest niezgodny z art. 78 i art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Trybunał przypomina, że z art. 78 Konstytucji wynika prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji. Trzeba zaznaczyć, że kwestionowany art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej wprost przewiduje możliwość odwołania do sądu od decyzji organu emerytalnego. Sam wnioskodawca przyznaje, że „kwestionowana regulacja nie narusza istoty prawa do odwołania”.

Trybunał podkreśla, że ustrojodawca posłużył się w art. 78 Konstytucji ogólnym sformułowaniem „zaskarżenie”, nie precyzując charakteru i właściwości środków prawnych służących urzeczywistnieniu tego prawa (zob. wyrok z 16 listopada 1999 r., SK 11/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 157). Skoro art. 78 Konstytucji nie nakazuje zawieszenia wykonania rozstrzygnięcia organu pierwszej instancji, to tym samym suspensywność nie jest elementem prawa wywodzonego z tego przepisu ustawy zasadniczej. W konsekwencji niesuspensywny charakter środka odwoławczego nie może być postrzegany jako ograniczenie (art. 31 ust. 3 Konstytucji) prawa do zaskarżenia.

Z tej racji Trybunał stwierdza oczywistą bezzasadność zarzutu naruszenia przez art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej art. 78 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie.



6. Zarząd Główny kwestionuje zgodność art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy z art. 18 i art. 71 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji.



6.1. Wnioskodawca zarzuca, że „kwestionowany przepis art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym został ukształtowany w taki sposób, że faktycznie osłabia on sytuację finansową rodzin, których członkami są funkcjonariusze byłych służb. W konsekwencji stosowanie tego ustawowego przepisu prowadzi do rozpadu więzi ekonomicznych (gospodarczych) łączących rodzinę i wywołuje dokładnie odwrotne skutki prawne i społeczne niż przewidziane w art. 18 i art. 71 Konstytucji”. Zarząd Główny przekonuje, że „art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, poprzez rażące obniżenie statusu ekonomicznego emerytowanego funkcjonariusza, prowadzi do pogorszenia sytuacji gospodarczej całej rodziny funkcjonariusza, która traci bardzo dużą część swoich dochodów. W konsekwencji należy uznać, iż zmiana wysokości świadczeń emerytalnych wynikająca z art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy jest przejawem realizacji polityki państwa, która godzi w dobro i bezpieczeństwo rodziny”.



6.2. Trybunał przypomina, że o tym, czy wnioskodawca występuje do Trybunału z pozycji związku zawodowego, przesądzają powołane przez niego wzorce kontroli. Muszą one świadczyć o tym, że podmiot domagający się hierarchicznej kontroli zgodności norm wszczyna postępowanie sądowokonstytucyjne w celu bezpośredniej ochrony określonych uprawnień, których wiązka świadczy o posiadaniu przez członka związku zawodowego statusu pracownika (ewentualnie emeryta).



6.3. Warunkiem sine qua non przynależności do związku zawodowego jest bycie pracownikiem (fakultatywnie byłym pracownikiem, emerytem), nie zaś pozostawanie w związku małżeńskim czy – szerzej – posiadanie rodziny. Dwie ostatnie okoliczności są indyferentne prawnie z punktu widzenia prawa koalicji związkowej. Wymaga nadto podkreślenia, że małżonkowie, wstępni ani zstępni osoby zrzeszonej w związku zawodowym nie uzyskują automatycznie członkostwa tego związku. Trzeba pamiętać, że związek zawodowy reprezentuje swoich członków w aspekcie przysługujących ich uprawnień pracowniczych, ewentualnie uprawnień stanowiących bezpośrednią konsekwencję pozostawania w stosunku pracy, np. emerytalnych. Co oczywiste, rolą ustrojową związku zawodowego nie jest obrona wszelkich praw przysługujących jednostce, w szczególności tych, związanych z jego życiem rodzinnym.



6.4. Gdyby ustrojodawca chciał objąć interesy rodzin szczególną ochroną, wyrażającą się w możliwości kierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego, przyznałby takie uprawnienie organizacjom powołanym do reprezentowania właśnie takich interesów swoich członków. Zdolność wnioskowa związków zawodowych dotyczy zatem tylko interesów ich członków jako osób fizycznych z perspektywy ich uprawnień pracowniczych (emerytalnych), tym bardziej że istnieją pracownicy (emeryci), którzy nie muszą posiadać własnych rodzin.



6.5. Biorąc to pod uwagę, Trybunał stwierdza, że ani art. 18, ani art. 71 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji nie mogą być skutecznie powołane jako wzorce kontroli art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w postępowaniu inicjowanym przez związek zawodowy. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).



6.6. Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że skoro kwestionowany przepis nie reguluje stosunków małżeńskich ani kwestii pokrewieństwa (relacji wstępny – zstępny), to tym samym ani art. 18, ani art. 71 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji nie są adekwatnymi wzorcami kontroli art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.



6.7. Normatywna regulacja sfery socjalnej rzutuje naturalnie na sytuację ekonomiczną całego społeczeństwa, w szczególności zaś – gospodarstw domowych. Uznanie przez Trybunał uprawnienia związków zawodowych uprawnienia do wnioskowania o zbadanie oddziaływania kwestionowanych przepisów na funkcjonowanie gospodarstw domowych prowadzonych przez emerytów czy członków ich rodzin, prowadziłoby do poszerzenia ograniczonej zdolności wnioskowej związków zawodowych o możność reprezentowania bliżej nieokreślonych kategorii interesów.

Żądanie wnioskodawcy, by Trybunał rozstrzygał co do art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy zakłada w istocie nie tyle przeprowadzenie kontroli norm i zbadanie, czy kwestionowany przepis narusza art. 18 i art. 71 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji, ile ocenę faktycznego wpływu stosowania art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy na sytuację finansową gospodarstw domowych i „status ekonomiczny ich [funkcjonariuszy] rodzin”.

Tak sformułowane zarzuty prowadzą do konkluzji, że Zarząd Główny domaga się, aby Trybunał dokonał oceny zaskarżonych przepisów w aspekcie celowości. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Należy bowiem pamiętać, że ustawa zasadnicza przyznała Trybunałowi Konstytucyjnemu status „sądu prawa”, nie zaś „sądu faktu” (zob. postanowienie TK z 25 stycznia 2008 r., Tw 43/07, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 131).



7. Zarząd Główny twierdzi, że art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji.



7.1. W ocenie wnioskodawcy „charakter prawa do emerytury jako prawa majątkowego nie budzi wątpliwości”. Zarząd Główny przekonuje, że „art. 64 ust. 1 [Konstytucji] stanowi (…) ochronę możliwości nieskrępowanego i niezależnego korzystania z niej [emerytury] przez emerytowanego funkcjonariusza”. Zdaniem wnioskodawcy art. 64 ust. 2 Konstytucji „obejmuje (…) swoją dyspozycją ochronę prawa do zabezpieczenia emerytalnego”. Zarząd Główny zarzuca, że „artykuł 15b ustawy o zabezpieczeniu [emerytalnym funkcjonariuszy] nie dość, że nie stanowi ochrony prawa do emerytury, to jeszcze jest przejawem jego naruszenia”. Wnioskodawca twierdzi, że „ograniczenia praw majątkowych wynikające ze zmian systemu emerytalnego funkcjonariuszy nie spełniają przesłanek z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Skutkuje to obrazą art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji”. Zarząd Główny koncentruje się na dowodzeniu, że „nowelizacja ustawy o zabezpieczeniu emerytalnym (art. 15b) doprowadziła do niekorzystnej zmiany wysokości świadczeń emerytalnych w stosunku do przepisów określających wysokość świadczeń, które obowiązywały przed wejściem w życie ustawy zmieniającej”.



7.2. Trybunał zwraca uwagę, że ustrojodawca dokonał wyraźnego rozróżnienia pomiędzy prawem majątkowym (art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji) a prawem do zabezpieczenia społecznego (art. 67 zdanie pierwsze Konstytucji). Trybunał przypomina, że art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy dotyczy emerytury, która jest formą zabezpieczenia społecznego w rozumieniu art. 67 ust. 1 Konstytucji (prawo socjalne), nie zaś prawem majątkowym w rozumieniu art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji (prawo ekonomiczne). Skoro tak, to kwestionowany przepis nie może podlegać ocenie z punktu widzenia jego zgodności z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji. Oznacza to, że art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji nie stanowią w rozpatrywanej sprawie adekwatnych wzorców kontroli art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.

Okoliczności powyższe uzasadniają odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu w odniesieniu do badania zgodności art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).



7.3. Wnioskodawca twierdzi, że „działania ustawodawcy wywołały niekorzystne skutki o charakterze (…) ekonomicznym dla funkcjonariuszy byłych służb”.

Żądanie wnioskodawcy, by Trybunał rozstrzygał co do art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, zakłada w istocie nie tyle przeprowadzenie kontroli norm i zbadanie, czy kwestionowany przepis narusza art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji, ile ocenę faktycznego wpływu stosowania art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy na sytuację finansową gospodarstw domowych funkcjonariuszy.

Tak sformułowane zarzuty prowadzą do konkluzji, że Zarząd Główny domaga się, aby Trybunał dokonał oceny zaskarżonych przepisów w aspekcie celowości. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.