Pełny tekst orzeczenia

538/6/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 18 grudnia 2014 r.
Sygn. akt Ts 11/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Biernat – przewodniczący
Wojciech Hermeliński – sprawozdawca
Piotr Tuleja,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 października 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej K.B.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 16 stycznia 2012 r. K.B. (dalej: skarżący, podatnik) zakwestionował zgodność art. 86 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 lit. a oraz art. 99 ust. 12 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, ze zm.; dalej: ustawa) i § 14 ust. 2 pkt 4 lit. a rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 97, poz. 970, ze zm.; dalej: rozporządzenie) z art. 20 i art. 22, z art. 64 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 oraz z art. 84 w związku z art. 2 i art. 217 Konstytucji; jak również art. 21 § 3 w związku z art. 181 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm.; dalej: ordynacja podatkowa) z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Zdaniem skarżącego zakwestionowane przepisy ustawy i rozporządzenia, w brzmieniu obowiązującym od 1 maja 2004 r. do 31 maja 2005 r., naruszają po pierwsze, art. 20 i art. 22 Konstytucji; po drugie, art. 64 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji; po trzecie, art. 84 w związku z art. 2 i art. 217 Konstytucji – w zakresie, w jakim prowadzą do niezgodnego z Konstytucją przeniesienia prawnopodatkowych konsekwencji sprzecznych z prawem działań wystawcy faktury i osób z nim związanych na działającego w dobrej wierze podatnika, mimo że żaden przepis nie nakłada na podatnika obowiązku sprawdzenia kontrahenta i źródła dostawy towaru będącego przedmiotem transakcji. Z kolei zaskarżone przepisy ordynacji podatkowej – w zakresie, w jakim powierzają organowi podatkowemu kwalifikację prawną czynności stwierdzonej fakturą i ocenę postępowania podatnika bez gwarancji ich zweryfikowania w oparciu o ustalenia sądu dokonane w postępowaniu prowadzonym z udziałem tego podatnika i respektującym zasadę bezpośredniości – naruszają konstytucyjne prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji).
Postanowieniem z 16 października 2013 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał stwierdził, że skarga jest oczywiście bezzasadna, a w odniesieniu do wzorców kontroli wynikających z art. 20 i art. 22, art. 45 ust. 1 oraz art. 84 w związku z art. 2 i art. 217 Konstytucji nie spełnia warunków dopuszczalności w zakresie określenia jej podstawy.
Na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżącego wniósł w ustawowym terminie zażalenie. W złożonym środku odwoławczym skarżący podniósł, że postanowienie z 16 października 2013 r. nie uwzględnia prounijnej wykładni kwestionowanych przepisów ustawy i rozporządzenia oraz wzorców kontroli konstytucyjności przywołanych w niniejszej sprawie. Jednocześnie, skarżący nie zgodził się ze stanowiskiem Trybunału co do niesamodzielnego (art. 84 w związku z art. 2 i art. 217 Konstytucji) i nieadekwatnego (art. 20 i art. 22 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji) charakteru wzorców kontroli wskazanych przez niego w postępowaniu skargowym.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że postanowienie o odmowie nadania analizowanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.
W rozpatrywanym środku odwoławczym skarżący zarzuca, że Trybunał nie dokonał prounijnej wykładni kwestionowanych w skardze przepisów ustawy i rozporządzenia, a w szczególności uznał wykładnię tych przepisów ustaloną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE) za irrelewantną w jego sprawie. W zażaleniu skarżący powołuje się także na orzecznictwo TSUE i domaga się zastosowania wynikającej z niego wykładni zaskarżonych przepisów w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.
W tym kontekście Trybunał przypomina, że podział kompetencji między sądy państw członkowskich a TSUE w zakresie wykładni i stosowania prawa unijnego jest następujący: wykładnia należy do TSUE, a stosowanie prawa – rozumiane jako zastosowanie normy prawa unijnego do ustalonego przez sąd stanu faktycznego – należy do sądu państwa członkowskiego. Problem rozwiązywania kolizji prawa unijnego z ustawami krajowymi pozostaje więc w zasadzie poza kognicją Trybunału Konstytucyjnego. O tym, czy ustawa koliduje z prawem unijnym, rozstrzygać będą bowiem sądy, a o tym, co znaczą normy prawa unijnego, rozstrzygać będzie ostatecznie TSUE, wydając orzeczenia prejudycjalne (zob. postanowienie TK z 19 grudnia 2006 r., P 37/05, OTK ZU nr 11/A/2006, poz. 177).
Trybunał podkreśla także, że ani zastosowana w sprawie skarżącego wykładnia zaskarżonych przepisów, ani przywoływana przez skarżącego linia orzecznicza TSUE dotycząca stwierdzenia dobrej wiary podatnika jako przesłanki wystarczającej do przyznania mu prawa do odliczenia podatku naliczonego od należnego (także w przypadku sprzecznych z prawem działań wystawcy faktury lub faktur wystawionych przez podmiot nieistniejący) nie mają charakteru jednolitego i ostatecznie ustalonego. Świadczy o tym pogląd prezentowany przez Naczelny Sąd Administracyjny (NSA), który na tle orzeczeń TSUE wydanych w omawianym zakresie skierował do TSUE pytanie prejudycjalne w celu ustalenia, czy jeżeli skarżący dokonał udokumentowanego fakturą VAT nabycia towarów od podmiotu nieistniejącego, a ustalenie tożsamości rzeczywistego dostawcy towarów nie jest możliwe ani przez organy podatkowe, ani przez samego podatnika, to mamy w ogóle do czynienia z dostawą towarów, a więc w konsekwencji, czy powstaje prawo do odliczenia VAT. W ocenie NSA sama koncepcja dobrej wiary miała wspierać funkcjonowanie wspólnego systemu VAT, nie zaś doprowadzać do wykładni, w której niektóre przepisy Szóstej Dyrektywy Rady 77/388/EWG z 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (Dz. Urz. UE L 145 z 13.06.1977, s. 1, ze zm.) jawią się jako zbędne (zob. postanowienie NSA z 6 marca 2014 r., sygn. akt I FSK 516/13, sygn. sprawy przed TSUE: C-277/14 PPUH Stehcemp). Do dnia wydania niniejszego postanowienia Trybunału Konstytucyjnego w tej sprawie nie zapadł jeszcze wyrok TSUE.
Wobec powyższego Trybunał w obecnym składzie stwierdza, że postanowienie z 16 października 2013 r. jest prawidłowe, a zatem – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – wniesione zażalenie nie może zostać uwzględnione.
Trybunał przypomina również, że skarżącemu przysługuje możliwość dochodzenia ochrony swych praw w innym postępowaniu. Zgodnie z art. 240 § 1 pkt 11 ordynacji podatkowej istnieje możliwość wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną, jeżeli orzeczenie TSUE ma wpływ na treść wydanej decyzji. Prawo wznowienia postępowania – jak wskazuje orzecznictwo sądów administracyjnych – nie dotyczy przy tym tylko sprawy, w której sąd wystąpił z pytaniem prejudycjalnym, ale także sytuacji, gdy orzeczenie TSUE zapadło w innej sprawie, a ma wpływ na treść decyzji ostatecznej, jeśli podstawa rozstrzygnięcia w obu tych sprawach jest tożsama (zob. wyrok NSA z 4 grudnia 2008 r., sygn. akt I FSK 1655/07). Chociaż ustawodawca zakreślił termin do wniesienia żądania w tym zakresie (por. art. 241 § 2 pkt 2 ordynacji podatkowej), to z uwagi na pytanie prejudycjalne NSA z 6 marca 2014 r., o którym mowa wyżej, uprawnienie skarżącego w powyższym zakresie zaktualizuje się wraz z wydaniem przez TSUE wyroku w tej sprawie.

Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał postanowił jak w sentencji.