Pełny tekst orzeczenia

598/6/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 13 sierpnia 2014 r.
Sygn. akt Ts 62/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Komunikacyjno-Spedycyjnego Tychy Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
§ 13 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 4 marca 2013 r. Przedsiębiorstwo Komunikacyjno-Spedycyjnego Tychy Sp. z o.o. (dalej: skarżąca, spółka) zakwestionowała zgodność § 13 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461; dalej: rozporządzenie) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 79 ust. 1 Konstytucji. Alternatywnie spółka zakwestionowała zgodność § 13 ust. 6 rozporządzenia z art. 79 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została złożona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 7 marca 2013 r. (SK 30/09) Trybunał Konstytucyjny zasądził od Skarbu Państwa na rzecz spółki zwrot kosztów zastępstwa procesowego przed Trybunałem Konstytucyjnym w kwocie 120 zł.
Do naruszonych praw podmiotowych skarżąca zaliczyła prawo do sądu oraz prawo do wniesienia skargi konstytucyjnej. W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej wyjaśniła, że Trybunał Konstytucyjny zasądził kwotę nieadekwatną do wysiłku i nakładu pracy „skarżącego”. Według niej kwota ta „nie oddaje faktycznych kosztów przeprowadzenia postępowania sądowego, co w konsekwencji w znacznym stopniu utrudnia dochodzenie (…) praw w oparciu o instytucję skargi konstytucyjnej, wynikające z art. 79 ust. 1 Konstytucji”. W dalszej części uzasadnienia spółka podniosła, że „prawo do skargi konstytucyjnej, należy postrzegać jako szczególny rodzaj uprawnienia determinującego prawo do sądu”. Zdaniem skarżącej skarga konstytucyjna jest „szczególnym środkiem prawnym pozwalającym jednostce na zwrócenie się do sądu konstytucyjnego o zweryfikowanie ostatecznych rozstrzygnięć władz publicznych”.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 16 maja 2014 r. skarżąca została wezwana do uzupełnienia braków formalnych skargi m.in. przez wskazanie naruszonych konstytucyjnych wolności lub praw wynikających z art. 45 ust. 1 Konstytucji i określenie sposobu ich naruszenia.
Pismem z 6 czerwca 2014 r. skarżąca ustosunkowała się do tego zarządzenia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz precyzujących go art. 46 i 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi konstytucyjnej jest każdy, czyje wolności lub prawa zostały naruszone na skutek wydania przez sąd lub organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia, którego podstawą prawną jest kwestionowany przepis aktu normatywnego. Skargę konstytucyjną można więc wnieść po spełnieniu łącznie następujących warunków. Po pierwsze, zaskarżony przepis powinien być podstawą prawną ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego w indywidualnej sprawie skarżącego. Po drugie, źródłem naruszenia ma być normatywna treść kwestionowanych przepisów, na podstawie których sąd bądź organ władzy publicznej orzekły o prawach i wolnościach skarżącego. Po trzecie, sposób naruszenia tych praw i wolności musi wskazać sam skarżący w uzasadnieniu wnoszonej skargi (art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK).

2. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna nie spełnia powyższych warunków.

3. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie zwracał uwagę na to, że zgodnie z przyjętą w prawie polskim koncepcją postępowania skargowego przed Trybunałem Konstytucyjnym kontrola przepisów zakwestionowanych przez skarżącego jest dokonywana wyłącznie w odniesieniu do wskazanego przez skarżącego wzorca konstytucyjnego, którym może być tylko ten przepis Konstytucji, który normuje określoną wolność lub określone prawo (podmiotowe). Z tego względu wskazanie wzorca konstytucyjnego w skardze ma istotne materialnoprawne i procesowe znaczenie. Brzmienie końcowej części art. 79 ust. 1 Konstytucji uzasadnia tezę, że wzorcem konstytucyjnym może być przepis będący podstawą tych wolności lub praw, które były przedmiotem ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego w sprawie skarżącego przez sąd lub organ administracji publicznej. W świetle przyjętej w prawie polskim regulacji skargi konstytucyjnej konieczne jest więc – po pierwsze – wyraźne wskazanie w skardze naruszonych wolności lub praw oraz określenie sposobu ich naruszenia, po drugie – wykazanie, że osoba wnosząca skargę jest podmiotem danej wolności lub danego prawa, po trzecie – udowodnienie, że ta wolność lub to prawo mają rangę konstytucyjną, tzn. ich podstawą jest przepis konstytucyjny (zob. postanowienie TK z 24 stycznia 2006 r., SK 44/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 12).

4. Każdy z zarzutów sformułowanych w skardze konstytucyjnej dotyczy prawa do sądu, przy czym stawiając zarzut alternatywny, skarżąca wskazała art. 45 ust. 1 Konstytucji jako przepis związkowy.

4.1. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że prawo do sądu obejmuje trzy uprawnienia, a mianowicie: 1) prawo dostępu do sądu (prawo do uruchomienia odpowiedniej procedury sądowej), 2) prawo do korzystania z rzetelnej procedury sądowej (zgodnej z wymogami sprawiedliwości, jawności i dwuinstancyjności) oraz 3) prawo do wyroku sądowego (prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia) – zob. A. Zieliński, Prawo do sądu i organizacja władzy sądowniczej, [w:] Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2006; zob. wyrok TK z 7 września 2004 r., P 4/04, OTK ZU nr 8/A/2004, poz. 81. Tę linię orzeczniczą, Trybunał rozwinął w wyroku z 24 października 2007 r. (SK 7/06, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 108), w którym stwierdził, że konstytucyjne prawo do sądu obejmuje również czwarty element – prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów rozpoznających sprawy.

4.2. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że w orzeczeniu, wskazanym przez skarżącą jako ostateczne, Trybunał nie rozstrzygał o prawach wynikających z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Treścią postanowienia była kwestia zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed sądem konstytucyjnym w sprawie o sygn. SK 30/09. Mając na względzie to, że Trybunał Konstytucyjny nie jest sądem (zob. tytuł VIII rozdziału Konstytucji oraz art. 173 ustawy zasadniczej), oraz to, że postępowanie w trybie skargi konstytucyjnej nie jest częścią procedury sądowej, zarzut naruszenia dostępności do sądu należy uznać za oczywiście bezzasadny. W rozpatrywanej skardze konstytucyjnej spółka powołała się na przepis Konstytucji, który nie jest źródłem praw lub wolności, o których rozstrzygano w ostatecznym orzeczeniu.

4.3. Ponieważ skarżąca wskazała nieadekwatny treściowo wzorzec kontroli, więc należało uznać, że skarga jest oczywiście bezzasadna, i odmówić nadania jej dalszego biegu (art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).

5. Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżąca nie wyjaśniła, w jaki sposób § 13 ust. 6 rozporządzenia z Konstytucją prowadzi do naruszenia jej praw podmiotowych (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).

5.1. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że w sprawie o sygn. SK 30/09 skarżąca złożyła wniosek o zwrot kosztów postępowania, a następnie pismem z 26 lutego 2013 r. zażądała zwrotu 6000 zł tytułem kosztów postępowania. Skarżąca (a tym bardziej jej pełnomocnik) nie przedstawiła żadnej dokumentacji uprawdopodobniającej wysokość poniesionych kosztów. W związku z tym Trybunał Konstytucyjny przyznał skarżącej zwrot kosztów według stawek określonych w § 13 ust. 6 rozporządzenia.

5.2. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że skarga konstytucyjna, będąca w istocie zarzutem wobec prawa, jest ultima ratio – ostatnią szansą dochodzenia praw i wolności naruszonych przez zastosowanie przepisu kwestionowanego w skardze. Poza oceną Trybunału Konstytucyjnego muszą zatem z konieczności pozostawać sytuacje, w których utrata prawa do rozpoznania skargi konstytucyjnej następuje w rezultacie uchybień popełnionych przez skarżącą na wcześniejszych etapach postępowania (zob. postanowienie TK z 3 lipca 2007 r., SK 4/07, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 83). W ocenie Trybunału Konstytucyjnego skarżąca nie może powoływać się na naruszenie praw podmiotowych w sytuacji, w której własnym działaniem doprowadziła do niekorzystnego – jej zdaniem – ukształtowania własnej pozycji prawnej. Skarga konstytucyjna „nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań popełnionych w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie” (postanowienia TK z 16 października 2002 r., SK 43/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77 oraz 17 marca 1998 r., Ts 27/97, OTK ZU nr 2/1998, poz. 20).

6. Wziąwszy pod uwagę powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.