Pełny tekst orzeczenia

248/3/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 6 maja 2014 r.

Sygn. akt Ts 65/14



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Wróbel,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej A.P. w sprawie zgodności:

art. 9 ust. 3 oraz art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1222) z art. 21 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 4 marca 2014 r. A.P. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 9 ust. 3 oraz art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1222; dalej: ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych) z art. 21 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Skarżący był uczestnikiem postępowania mającego ustalić komu przysługuje roszczenie o przyjęcie do spółdzielni mieszkaniowej i przydział lokalu po zmarłym członku spółdzielni (ojcu skarżącego).

Postanowieniem z 15 kwietnia 2013 r. (sygn. akt I Ns 292/12) Sąd Okręgowy w Kraśniku przyznał E.K. (tj. osobie pozostającej w nieformalnym związku z ojcem skarżącego) roszczenie o przyjęcie do spółdzielni mieszkaniowej „Dom” w Kraśniku i o zawarcie umowy ustanowienia spółdzielczego lokatorskiego prawa po byłym członku tej spółdzielni. W uzasadnieniu sąd wskazał, że zarówno wnioskodawczyni, jak i skarżący spełniają kryteria uprawniające ich do ubiegania się o przyjęcie do spółdzielni mieszkaniowej i zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu. Sąd przyznał roszczenie wnioskodawczyni, ponieważ uznał, że tylko ona spełnia kryterium określone w art. 15 ust. 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (zamieszkiwała wraz z byłym członkiem spółdzielni w lokalu, którego dotyczył wniosek). Od powyższego postanowienia skarżący wniósł apelację, którą oddalił Sąd Okręgowy w Lublinie – II Wydział Cywilny Odwoławczy postanowieniem z 23 października 2013 r. (sygn. akt II Ca 583/13). Rozstrzygnięcie to, wraz z uzasadnieniem, doręczono skarżącemu 4 grudnia 2013 r.

Skarżący twierdzi, że zakwestionowane w skardze przepisy naruszają zasadę zapewnienia przez Rzeczpospolitą Polską ochrony własności i prawa dziedziczenia (art. 21 ust. 1 Konstytucji). Ingeruje w nią, zdaniem skarżącego, „sama istota spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu” określona w art. 9 ust. 3 prawa o spółdzielniach mieszkaniowych. Przepis ten określa bowiem to prawo jako niezbywalne, nieprzechodzące na spadkobierców i niepodlegające egzekucji. Jak twierdzi skarżący, spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nie powinno wygasnąć, ale być częścią masy spadkowej. Wyrazem naruszenia art. 21 ust. 1 Konstytucji jest – według niego – także „przyjęcie za podstawę orzeczenia” art. 15 ust. 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz pominięcie przez ustawodawcę rzeczywistych spadkobierców zmarłego członka spółdzielni.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie jest uzależnione od spełnienia warunków wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z art. 46-47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skargom konstytucyjnym niespełniającym tych warunków oraz skargom oczywiście bezzasadnym Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania dalszego biegu.

Skarżący zakwestionował art. 9 ust. 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w brzmieniu: „Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego jest niezbywalne, nie przechodzi na spadkobierców i nie podlega egzekucji”, oraz art. 15 ust. 4 tej ustawy, który stanowi, że „[d]o zachowania roszczeń, o których mowa w ust. 1-3 [tzn. roszczenia o przyjęcie do spółdzielni i zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego], konieczne jest złożenie w terminie jednego roku deklaracji członkowskiej wraz z pisemnym zapewnieniem o gotowości do zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. W wypadku zgłoszenia się kilku uprawnionych, rozstrzyga sąd w postępowaniu nieprocesowym, biorąc pod uwagę w szczególności okoliczność, czy osoba uprawniona na podstawie ust. 1 albo 2 zamieszkiwała odpowiednio razem z byłymi małżonkami lub jednym z nich albo z byłym członkiem. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego przez spółdzielnię terminu wystąpienia do sądu, wyboru dokonuje spółdzielnia”. Przepis ten jest – zdaniem skarżącego – niekonstytucyjny w zakresie, w jakim uzależnia przyjęcie do spółdzielni od spełnienia przesłanki wspólnego zamieszkiwania.

Jako podstawę skargi skarżący wskazał określoną w art. 21 ust. 1 Konstytucji zasadę zapewnienia przez Rzeczpospolitą Polską ochrony własności i prawa dziedziczenia.

Trybunał zwraca uwagę na to, że w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji jednym z warunków złożenia skargi jest naruszenie tych norm konstytucyjnych, które regulują wolności lub prawa człowieka i obywatela. W skardze konstytucyjnej trzeba zatem wskazać zarówno konkretną osobę, której wolności lub prawa naruszono, jak i określone (poręczone, zapewnione, gwarantowane, chronione) w Konstytucji wolności lub prawa, które zostały naruszone, a także określić sposób tego naruszenia (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).

W swoim orzecznictwie Trybunał wyraził pogląd, zgodnie z którym „art. 21 ust. 1 Konstytucji należy do kręgu unormowań programowych Konstytucji, wyznaczających kierunek i treść działania państwa. Regulacja ta nie stanowi samoistnej podstawy konstytucyjnego prawa czy wolności jednostki” (zob. wyrok TK z 10 maja 2005 r., SK 40/02, OTK ZU nr 5/A/2005, poz. 48). Regulacja ta zobowiązuje państwo do niepodejmowania działań, które prowadziłyby do naruszenia prawa własności. Konstytucyjna ochrona prawa własności i innych praw majątkowych pojmowanych podmiotowo gwarantowana jest natomiast w art. 64 Konstytucji.

W skardze konstytucyjnej skarżący zarzucił niezgodność zaskarżonych przepisów wyłącznie z zasadą zapewnienia ochrony przez Rzeczpospolitą Polską własności i prawa dziedziczenia (art. 21 ust. 1 Konstytucji). Trybunał stwierdza zatem, że nie wskazał on naruszonych praw, a w konsekwencji nie określił sposobu ich naruszenia. Okoliczność ta jest – w myśl art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Niezależnie od powyższego Trybunał przytacza także pozostałe argumenty uzasadniające odmowę przekazania skargi do merytorycznej oceny.

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Przedmiotem skargi może być zatem tylko ten przepis, który był normatywną podstawą ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego.

W sprawie, w związku z którą skarżący wniósł skargę do Trybunału, kwestionowany przez niego art. 9 ust. 3 nie był podstawą postanowienia Sądu Okręgowego w Lublinie z 23 października 2013 r., tj. orzeczenia, z którym łączy on naruszenie swych konstytucyjnych praw. Należy bowiem zauważyć, że orzeczenie to zostało wydane w postępowaniu w sprawie wniosku „o rozstrzygnięcie co do przysługiwania roszczenia o przyjęcie do spółdzielni mieszkaniowej i o przydział lokalu”. Sąd badał zatem, komu – w sytuacji, w której z roszczeniem o przyjęcie do spółdzielni i zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego wystąpiło kilka uprawnionych osób – przypada lokatorskie prawo do lokalu. Podstawą orzeczenia był art. 15 ust. 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, który w takich przypadkach nakazuje sądowi wziąć pod uwagę szczególnie to, czy osoba uprawniona zamieszkiwała w tym lokalu. Dla ustalenia in concreto, komu w świetle art. 15 ust. 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych przysługiwało roszczenie o przyjęcie do spółdzielni i zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, nie miał znaczenia określony w art. 9 ust. 3 tej ustawy charakter tego prawa.

Wniesiona skarga, w zakresie, w jakim jej przedmiotem jest art. 9 ust. 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, nie spełnia podstawowej przesłanki określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji, co – w myśl art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 1 – uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu.

Skarżący twierdzi, że „wyrazem naruszenia art. 21 ust. 1 Konstytucji (…) jest przyjęcie za podstawę orzeczenia art. 15 ust. 4 ustawy [o spółdzielniach mieszkaniowych]”. Ten zarzut dowodzi, że skarżący nie kwestionuje normatywnej treści przepisu zaskarżonego w skardze, ale jego zastosowanie przez sąd in concreto. W tym zakresie jest to w istocie skarga na stosowanie prawa, a stosowanie prawa przez sądy nie podlega kognicji Trybunału Konstytucyjnego (zob. wyrok TK z 21 grudnia 2004 r., SK 19/03, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 118). Sformułowanie w skardze zarzutów dotyczących sfery stosowania prawa powoduje, że wydanie merytorycznego orzeczenia jest niedopuszczalne, a w myśl art. 49 w związku z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – jest podstawą odmowy nadania skardze dalszego biegu.

Skarżący twierdzi, że art. 15 ust. 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych pomija „rzeczywistych spadkobierców” zmarłego. Trzeba jednak zauważyć, że podmioty, którym ustawodawca przyznał roszczenie o przyjęcie do spółdzielni i zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, wskazuje art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Oba ustępy tego przepisu przyznają to roszczenie także dzieciom zmarłego. Zakwestionowany w skardze art. 15 ust. 4 wspomnianej ustawy – co już wyżej podkreślono – określa wyłącznie zasady postępowania w sytuacji, w której z roszczeniem tym wystąpiło kilka osób uprawnionych. Stanowi on, że roszczenie podlega ograniczeniu i może być zrealizowane tylko przez jedną z osób, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.

W tym zakresie analizowana skarga nie spełnia przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.



W związku z tym Trybunał postanowił jak na wstępie.