Pełny tekst orzeczenia

23/1/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 15 stycznia 2014 r.
Sygn. akt Ts 79/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat – przewodniczący
Stanisław Rymar – sprawozdawca
Leon Kieres,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lipca 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej R.P.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 21 marca 2012 r. (data nadania) R.P. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 90 pkt 3 w zw. z art. 131 § 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.; dalej: k.k.w.) z art. 22, art. 70 ust. 1 i 4 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną wniesiono na podstawie następującego stanu faktycznego i prawnego. Skarżący od 23 maja 2002 r. odbywa karę 25 lat pozbawienia wolności. Od grudnia 2008 r. jest doktorantem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Pisze rozprawę doktorską na temat: „Problem prawomocności empirycznej i statusu ontologicznego psychiatrii sądowej w orzecznictwie polskim”. Pismem z 30 marca 2011 r. skarżący złożył wniosek o zezwolenie na udział w konsultacjach poza zakładem karnym, związanych z przygotowywaniem pracy doktorskiej. Skarżący wskazał, że nie posiada warunków do pracy nad doktoratem, np. sprzętu komputerowego, a kontynuowanie pracy nad drugim rozdziałem rozprawy doktorskiej wymaga konsultacji i badań naukowych. Dyrektor Zakładu Karnego nr 1 we Wrocławiu decyzją z 12 kwietnia 2011 r. (znak: D/P-0511/102/11/P) nie uwzględnił wniosku skarżącego. W uzasadnieniu decyzji wskazał na treść art. 90 pkt 3 k.k.w., który stanowi, że zajęcia kulturalno-oświatowe oraz nauczanie w zamkniętym zakładzie karnym organizuje się w obrębie zakładu karnego. Sąd Okręgowy we Wrocławiu – V Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad wykonywaniem Orzeczeń Karnych postanowieniem z 7 czerwca 2011 r. (sygn. akt V Pen 828/11) nie uwzględnił odwołania skarżącego i utrzymał w mocy decyzję Dyrektora Zakładu Karnego. Orzeczenie to zostało doręczne skarżącemu 19 lipca 2011 r. Postanowieniem z 29 września 2011 r. (sygn. akt XIV Co 1698/11) Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu – Wydział XIV Cywilny ustanowił dla skarżącego pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Decyzją z 28 października 2011 r. (nr 865 UC/11) Okręgowa Rada Adwokacka we Wrocławiu (dalej: ORA) wyznaczyła skarżącemu pełnomocnika. Pismo zawierające powyższą decyzję zostało doręczone pełnomocnikowi 4 listopada 2011 r. Do pisma tego nie załączono postanowienia sądu rejonowego, ani też nie podano informacji o przedmiocie sprawy, do której pełnomocnik został ustanowiony. Pełnomocnik dowiedział się o treści postanowienia sądu rejonowego 8 lutego 2012 r.
Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie swoich praw podmiotowych określonych w art. 70 ust. 1 i 4 Konstytucji, tj. prawa do nauki, prowadzenia badań naukowych i konsultacji, do którego doszło przez uniemożliwienie mu prowadzenia badań naukowych i konsultacji poza zakładem karnym, co – w jego ocenie – jest konieczne do właściwego przygotowania rozprawy doktorskiej.
Skarżący wskazuje również na regulacje zawarte w aktach prawa międzynarodowego, a także na poglądy doktryny, w których podkreśla się znaczenie edukacji dla resocjalizacji skazanego. Zwraca także uwagę na używanie w przepisach prawa różnych sformułowań: „uczyć się” (w art. 131 § 1 k.k.w.), „nauczanie” (w art. 91 k.k.w.) i „nauczanie i szkolenie” (w art. 92 k.k.w.), co powoduje problemy w określeniu relacji pomiędzy tymi jednostkami tekstu prawnego.
Skarżący podkreśla, że brzmienie przepisu art. 90 ust. 3 k.k.w. oraz jego wadliwa redakcja prowadzą do nieuzasadnionego wyłączenia stosowania względem niego art. 131 § 2 k.k.w. Z jednej strony, na podstawie art. 131 § 1 k.k.w. udzielono mu zgody na uczenie się w szkole poza zakładem karnym, z drugiej jednak – odmówiono zgody na udział w konsultacjach poza zakładem karnym i zdawanie egzaminów w tejże szkole. Taki stan rzeczy w istocie uniemożliwia podjęcie i kontynuowanie nauki, a decyzję o udzieleniu zgody na uczenie się czyni niewykonalną i bezprzedmiotową.
Postanowieniem z 25 lipca 2013 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze dalszego biegu. Skarżący nie wykazał, iż odmowa zezwolenia na udział w konsultacjach naukowych poza terenem zakładu karnego narusza przysługujące mu prawo do nauki. Ponadto Trybunał ustalił, że skarga została wniesiona z przekroczeniem trzymiesięcznego terminu.

W złożonym na powyższe postanowienie zażaleniu skarżący wniósł o skierowanie sprawy na rozprawę. W uzasadnieniu skarżący kwestionuje zawarte w postanowieniu Trybunału stwierdzenie, zgodnie z którym „skarżącemu nie odmówiono prawa do uzyskania konsultacji naukowych i prowadzenia badań naukowych tylko do przeprowadzenia tych czynności poza zakładem karnym”. Zdaniem skarżącego konstrukcja art. 90 § 3 k.k.w. prowadzi do nieuzasadnionego wyłączenia w stosunku do skarżącego stosowania przepisów art. 131 § 2 k.k.w., a tym samym narusza jego podmiotowe prawo do nauki. Zgodnie z zaskarżonym przepisem, skarżący, jako osoba odbywająca karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym typu zamkniętego, nie może uczyć się poza terenem zakładu karnego. W ocenie skarżącego wykładnia językowa art. 131 § 1 i 2 k.k.w. wskazuje, że decyzja o zezwoleniu na udział w konsultacjach powinna być udzielona co do zasady w każdym przypadku uzyskania zgody na uczenie się poza terenem zakładu karnego. Jej wydanie opiera się – jak twierdzi – na tych samych przesłankach ustawowych. Skarżącego pozbawiono zatem faktycznej możliwości realizowania konstytucyjnego prawa do nauki, ponieważ bez konsultacji odbywających się poza zakładem oraz badań, jakie musi przeprowadzić, nie ma możliwości kontynuowania prac nad rozprawą doktorską. Tym samym nie ma możliwości skorzystania ze swojego konstytucyjnego prawa opisanego w art. 70 ust. 1 i 4 Konstytucji, jedynie z powodu odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym typu zamkniętego.
Ponadto pełnomocnik skarżącego podnosi, że nie został skutecznie poinformowany o wyznaczeniu go do prowadzenia konkretnej sprawy, to jest do wniesienia skargi konstytucyjnej. Nie poinformowano go bowiem o przedmiocie i stanie sprawy, w której został ustanowiony pełnomocnikiem. Zdaniem skarżącego dopiero uwzględnienie wszystkich okoliczności pozwoli ocenić, czy pełnomocnik złożył skargę w terminie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, argumenty przedstawione w zażaleniu nie podważają zaś zasadności ustaleń dokonanych w tym postanowieniu.
Skarżący, odbywający karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym typu zamkniętego, wiąże naruszenie przysługującego mu prawa do nauki z odmową udzielenia mu zezwolenia na przeprowadzenie konsultacji naukowych oraz badań, jakie musi przeprowadzić, poza terenem zakładu karnego. Zdaniem skarżącego został on w ten sposób pozbawiony faktycznej możliwości realizowania konstytucyjnego prawa do nauki. Bez konsultacji odbywających się poza zakładem nie może on bowiem kontynuować pisania rozprawy doktorskiej. Dochodzi w ten sposób do ograniczenia w korzystaniu z konstytucyjnego prawa skarżącego opisanego w art. 70 ust. 1 i 4 Konstytucji i to jedynie z powodu odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym typu zamkniętego.
Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego treścią prawa do nauki jest możliwość zdobywania wiedzy, kształcenia prowadzonego w zorganizowanych formach, w sposób regularny i ciągły, obejmującego najpierw pewien kanon podstawowych wiadomości ogólnych, a następnie umożliwiającego uzyskiwanie pogłębionej wiedzy specjalistycznej, kończonego uzyskaniem dokumentów, jednolicie w skali kraju dających szanse kontynuowania nauki lub wykonywania określonego zawodu. Konstytucja przesądza o podstawowych elementach prawa do nauki. Pozostałe treści pozostają w gestii ustawodawcy (zob. np. wyrok TK z 24 września 2013 r., K 35/12, OTK ZU nr 7/A/2013, poz. 94).
Nawet jednak przy przyjęciu tak szerokiego rozumienia prawa do nauki, jak czyni to skarżący we wniesionej skardze konstytucyjnej, sformułowany w skardze zarzut należy uznać za oczywiście bezzasadny. Skarżącemu nie odmówiono realizacji prawa do nauki, lecz wykonywania uprawnienia związanego z przygotowaniem pracy doktorskiej poza terenem zakładu karnego, co – w wypadku odbywania kary 25 lat pozbawienia wolności w zakładzie karnym typu zamkniętego – może być uznane za uzasadnione. Tym bardziej, że do przeprowadzenia konsultacji naukowych – ze względu na możliwości, jakie daje dzisiejsza technika – nie jest konieczne opuszczanie zakładu karnego. Skarżący we wniesionym zażaleniu nie wykazał istnienia takiej zależności w jego sprawie.
W przekonaniu skarżącego wykładnia językowa art. 131 § 1 i 2 k.k.w. wskazuje, że decyzja o zezwoleniu na udział w konsultacjach powinna być udzielona co do zasady w każdym przypadku uzyskania zgody na uczenie się poza terenem zakładu karnego, gdyż jej wydanie opiera się na tych samych przesłankach ustawowych. Zarzut ten dotyczy płaszczyzny stosowania prawa. Jego zasadność jest zatem irrelewantna z perspektywy naruszenia przez zaskarżony przepis prawa konstytucyjnego, o którym mowa w art. 70 Konstytucji.
We wniesionym zażaleniu skarżący zakwestionował stanowisko Trybunału, zgodnie z którym skarga konstytucyjna została wniesiona po upływie trzymiesięcznego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W odniesieniu do wysuniętych w tym zakresie zarzutów należy stwierdzić, że nawet uwzględnienie wszystkich okoliczności, czego domaga się skarżący, nie pozwala przyjąć, że skarga została wniesiona w terminie. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego o zastępstwie procesowym nie uzależniają skuteczności nawiązania stosunku pełnomocnictwa od poinformowania pełnomocnika o przedmiocie i stanie sprawy. Ponadto, w piśmie informującym adwokata o wyznaczeniu go pełnomocnikiem z urzędu skarżącego – doręczonym mu 4 listopada 2011 r. – została podana sygnatura postanowienia sądu cywilnego ustanawiającego skarżącemu pełnomocnika z urzędu. Ustalenie dokładnej treści postanowienia sądu zajęło pełnomocnikowi ponad 3 miesiące, a wniesienie skargi kolejne 1,5 miesiąca. Trudno zatem przyjąć, że zostały dochowane standardy, na które powołano się we wniesionym zażaleniu. Należy także podkreślić, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej ma charakter materialnoprawny i nie podlega przywróceniu, nawet w przypadku jego niezawinionego niedochowania.

Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny uznał za w pełni uzasadnione postanowienie z 25 lipca 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie.






4