Pełny tekst orzeczenia

490/5/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 3 czerwca 2014 r.
Sygn. akt Ts 80/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.J. w sprawie zgodności:
art. 1262 § 1 oraz art. 7673 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 27 marca 2014 r. (data nadania) M.J. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 1262 § 1 oraz art. 7673 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm., dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 31 grudnia 2011 r. (sygn. akt KM 1205/11) Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Tychach umorzył postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi skarżącego. Dnia 12 stycznia 2012 r. skarżący wniósł skargę na tę czynność komornika, a 27 kwietnia 2012 r. złożył wniosek o zwolnienie z opłaty od skargi. Postanowieniem z 4 czerwca 2012 r. (sygn. akt I Co 4987/11) Sąd Rejonowy w Tychach – Wydział I Cywilny (dalej: Sąd Rejonowy w Tychach) oddalił wniosek skarżącego, stwierdziwszy, że miesięczny dochód skarżącego, przy wskazanych przez niego wydatkach, wystarczył na uiszczenie opłaty od skargi w pełnej wysokości (tj. 100 zł) bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego zarówno dla skarżącego, jak i dla jego małoletniego syna. W związku z tym zarządzeniem z 19 lipca 2012 r., doręczonym 2 sierpnia 2012 r., skarżący został wezwany do opłacenia skargi. Postanowieniem z 30 sierpnia 2012 r. (sygn. akt I Co 4987/11) Sąd Rejonowy w Tychach odrzucił skargę na czynności komornika. Na to orzeczenie skarżący złożył zażalenie, które Sąd Okręgowy w Katowicach – Wydział III Cywilny Odwoławczy oddalił postanowieniem z 13 lutego 2013 r. (sygn. akt III Cz 1356/12).
Skarżący podnosi, że zaskarżony art. 7673 k.p.c., na podstawie którego orzekały sądy w jego sprawie, jest „pochodną ogólnego rygoru przewidzianego w art. 1262 § 1 k.p.c.”, dlatego przedmiotem skargi uczynił oba przepisy. Zdaniem skarżącego instytucja zwolnienia od kosztów sądowych w obowiązującym kształcie normatywnym wbrew funkcji, jaką ma pełnić – nie jest dostateczną gwarancją realizacji prawa do sądu. Tym samym, jak przekonuje skarżący, zastosowany w jego sprawie art. 7673 k.p.c., przewidujący rygor odrzucenia nieopłaconej skargi na czynność komornika, a także art. 1262 § 1 k.p.c. stanowią nadmierne ograniczenie, którego skutkiem było zamknięcie mu prawa do sądu (art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 2 Konstytucji). „Skarżący nie kwestionuje przy tym samej zasady odpłatności postępowania sądowego, jednak ustawodawca nie powinien konsekwencją tej zasady uczynić skutku w postaci bezczynności sądu prowadzącego do zwrotu bądź odrzucenia pisma, a zatem zamknięcia stronie prawa do sądu”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga spełnia warunki formalne określone w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) i czy zarzuty w niej sformułowane nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
Skarżący kwestionuje zgodność art. 1262 § 1 oraz art. 7673 k.p.c. z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 2 Konstytucji. Wskazane przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, jak podkreśla, nadmiernie ograniczają przysługujące mu prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), a nawet zamykają drogę sądową dochodzenia naruszonych wolności i praw (art. 77 ust. 2 Konstytucji), co – w jego przekonaniu – jest sprzeczne z zasadami gwarantowanymi przez art. 2 Konstytucji.

Trybunał zauważa, że art. 1262 § 1 k.p.c., stanowiący, że sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata, nie był podstawą ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego. W jego sprawie zastosowanie miał przepis szczególny, tj. art. 7673 zdanie pierwsze k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do wejścia w życie ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 233, poz. 1381), tj. do 3 maja 2012 r. (zgodnie z art. 9 ust. 1 tej ustawy jej przepisy stosuje się do postępowań wszczętych po 2 maja 2012 r.). Zaznaczył to już wyraźnie Sąd Rejonowy w Tychach w postanowieniu z 30 sierpnia 2012 r.
Trybunał stwierdza też, że sformułowany w skardze zarzut dotyczy art. 7673 k.p.c. w obecnym brzmieniu (tj. obowiązującym po 2 maja 2012 r.). Tymczasem w sprawie skarżącego stosowany był art. 7673 zdanie pierwsze k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed 3 maja 2012 r. W świetle tego przepisu „jeżeli skargę wniesiono po terminie albo nie uzupełniono w terminie jej braków, sąd [ją] odrzuca[ł] (…), chyba że uzna[ł], iż zachodzi[ła] podstawa do podjęcia czynności na podstawie art. 759 § 2 [k.p.c.]”. Skarżący mógłby więc łączyć naruszenie swoich praw wyłącznie z cytowanym przepisem, a nie z przepisem, który w jego sprawie nie miał zastosowania, tj. z art. 7673 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym po 2 maja 2012 r.
Tym samym w ocenie Trybunału złożona skarga nie spełnia przesłanki określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Niezależnie od powyższego Trybunał uznaje zarzuty skarżącego za oczywiście bezzasadne, co również uniemożliwia nadanie jego skardze dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Sam skarżący podkreśla, że nie kwestionuje zasady odpłatności postępowania sądowego. Twierdzi jednak, że „uzależniając rozpoznanie sprawy od uiszczenia opłaty, sądy obu instancji pozbawiły (…) [go] konstytucyjnego prawa do sądu”. Zdaniem Trybunału tak sformułowany zarzut nie uwzględnia tego, że skarżący miał możliwość złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, z której skorzystał, choć bez oczekiwanego przez siebie rezultatu. Nie jest więc tak, jak najwyraźniej przyjmuje skarżący, że osoby, które nie są w stanie uiścić opłaty od pisma procesowego, są „pozbawione prawa do sądu”. Mogą one bowiem ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych, o ile rzeczywiście nie są w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (zob. art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych [Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.]). Postanowieniem z 4 czerwca 2012 r. Sąd Rejonowy w Tychach oddalił wniosek skarżącego o zwolnienie go od kosztów sądowych, ustaliwszy, że jego „miesięczny dochód (…), przy wskazanych [przez niego] wydatkach, jest wystarczający do pokrycia opłaty od skargi [na czynności komornika] w pełnej wysokości bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego tak skarżącego jak i jego małoletniego syna”. Skarżący powinien był zatem wnieść brakującą opłatę od skargi (100 zł), czego nie uczynił, a co skutkowało jej odrzuceniem (art. 7673 zdanie pierwsze k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed 3 maja 2012 r.). Trybunał stwierdza zatem, że przyczyną zamknięcia drogi sądowej skarżącemu nie był wskazany przez niego przepis, lecz jego własne zaniechanie – nieopłacenie pisma procesowego. Skoro ustawodawca gwarantuje osobom ubogim zwolnienie z kosztów sądowych, a do takich osób – jak ustalił Sąd Rejonowy w Tychach – nie zaliczał się skarżący, to przedstawione w skardze argumenty mające wykazać naruszenie praw skarżącego w wyniku pozbawienia go prawa do sądu, nie mogły być ocenione inaczej niż jako oczywiście bezzasadne. Trybunał dodaje, że nie mógł też uwzględnić krytycznych uwag skarżącego dotyczących instytucji zwolnienia od kosztów sądowych. Przedmiotem skargi skarżący uczynił bowiem nie przepisy regulujące tę instytucję, lecz przepisy procedury cywilnej dotyczące skutków nieopłacenia pisma procesowego, a w szczególności skargi na czynności komornika.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.