Pełny tekst orzeczenia

61/1/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 23 lipca 2013 r.
Sygn. akt Ts 115/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Biernat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej A.S. w sprawie zgodności:
art. 263 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2012 r. poz. 1112) z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 8 kwietnia 2013 r. (data nadania) A.S. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 263 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2012 r. poz. 1112; dalej: prawo upadłościowe) z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującym stanem faktycznym. W dniu 21 stycznia 2010 r. skarżący wniósł przeciwko swojemu dłużnikowi powództwo o odszkodowanie. Postanowieniem z 18 października 2011 r. (sygn. akt IX GU 169/11) Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku – Wydział IX Gospodarczy ds. Upadłościowych i Naprawczych ogłosił upadłość pozwanego (dłużnika skarżącego), obejmującą likwidację jego majątku. W związku z powyższym postanowieniem z 9 listopada 2011 r. (sygn. akt VIII GC 854/11) Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku – Wydział VIII Gospodarczy, przed którym toczyło się postępowanie o zapłatę odszkodowania, umorzył postępowanie na podstawie obowiązującego wtedy art. 1821 § 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.). Pismem z 22 grudnia 2011 r. skarżący zgłosił swoją wierzytelność sędziemu komisarzowi, jednak nie została ona uwzględniona na liście wierzytelności (sygn. akt IX GUp 119/11). W dniu 1 sierpnia 2012 r. skarżący ponownie wystąpił z powództwem o to samo roszczenie, tym razem oznaczając jako stronę pozwaną syndyka masy upadłości dłużnika. Postanowieniem z 20 września 2012 r. (sygn. akt VIII GC 1683/12) Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku – Wydział VIII Gospodarczy odrzucił pozew skarżącego i powoławszy się na art. 263 prawa upadłościowego, stwierdził, że droga sądowa w sprawie skarżącego jest czasowo niedopuszczalna. Zażalenie na to postanowienie oddalił Sąd Okręgowy w Lublinie – Wydział IX Gospodarczy postanowieniem z 28 grudnia 2012 r. (sygn. akt IX Gz 458/12), doręczonym 8 stycznia 2013 r.
Zdaniem skarżącego art. 263 prawa upadłościowego narusza przysługujące mu prawo do sądu (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2 Konstytucji) w zakresie, w jakim w przypadku odmowy uznania wierzytelności według przepisów prawa upadłościowego w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego czyni dochodzenie wierzytelności, której odmówiono uznania, możliwym dopiero po umorzeniu lub zakończeniu postępowania upadłościowego. Jak podnosi skarżący, kwestionowany przepis zamknął mu drogę dochodzenia wymagalnej wierzytelności przed sądem powszechnym, a tym samym pozbawił go ochrony przysługującego mu prawa majątkowego (art. 64 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga spełnia warunki formalne określone w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) i czy zarzuty w niej zawarte nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
Skarżący uważa, że art. 263 prawa upadłościowego ogranicza przysługujące mu prawo dostępu do sądu, które wywodzi łącznie z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, a tym samym czyni możliwość ochrony praw majątkowych pozorną.
W myśl art. 263 prawa upadłościowego odmowa uznania wierzytelności według przepisów działu II tytułu V tej ustawy nie jest przeszkodą w jej dochodzeniu we właściwym trybie. Jeżeli jednak odmowa uznania wierzytelności nastąpiła w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego, to dochodzenie wierzytelności, której odmówiono uznania, jest możliwe dopiero po umorzeniu lub zakończeniu postępowania upadłościowego.
Trybunał przypomina, że w świetle art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna powinna zawierać dokładne wskazanie aktu normatywnego, na podstawie którego sąd orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach określonych w Konstytucji i co do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją. Innymi słowy, musi istnieć związek między kwestionowanym w skardze przepisem, wydanym na jego podstawie orzeczeniem a naruszeniem praw podmiotowych skarżącego wskazanych w skardze. Jeżeli uzasadnienie skargi konstytucyjnej nie wykazuje istnienia tego związku, to nie można nadać jej dalszego biegu.
Trybunał zaznacza, że postępowanie, w którym skarżący dochodził odszkodowania, zostało umorzone na podstawie art. 1821 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. Przepis ten, tak jak pozostałe przepisy art. 1821 k.p.c., został uchylony 3 maja 2012 r. ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381; dalej: ustawa zmieniająca z 2011 r.). Zgodnie z nim jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku pozwanego, a postępowanie dotyczyło masy upadłości, to sąd wydawał postanowienie o umorzeniu postępowania. Co istotne, w świetle uchylonego art. 1821 § 2 zdanie pierwsze k.p.c. w przypadku ponownego wniesienia powództwa w terminie trzech miesięcy po wydaniu prawomocnej odmowy uznania wierzytelności zachowane były skutki, które ustawa wiązała z poprzednio wytoczonym powództwem. W art. 9 ust. 1 w zw. z ust. 4 ustawy zmieniającej z 2011 r. ustawodawca przesądził, że przepisów uchylonego art. 1821 k.p.c. nie stosuje się od dnia wejścia w życie tej ustawy, tj. od 3 maja 2012 r., niezależnie od tego, kiedy wszczęto postępowanie. Zmienił przy tym przepisy dotyczące zawieszenia postępowania, w szczególności zmieniono art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. W myśl tego przepisu od 3 maja 2012 r. sąd zawiesza postępowanie z urzędu, jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku strony. Ustawodawca nie przewidział zatem, by po 2 maja 2012 r. do postępowań wszczętych i umorzonych przed 3 maja 2012 r. miał zastosowanie uchylony art. 1821 § 2 k.p.c. Tym samym osoby, których postępowanie zostało umorzone na podstawie art. 1821 § 1 k.p.c. i którym prawomocnie odmówiono uznania wierzytelności zostały czasowo pozbawione drogi sądowej. Wynika to jednak nie z art. 263 prawa upadłościowego, lecz z art. 9 ust. 1 w zw. z ust. 4 ustawy zmieniającej z 2011 r. To przepisy międzyczasowe uniemożliwiły bowiem skarżącemu ponowne wniesienie powództwa i były podstawą orzeczeń wydanych w jego sprawie, choć nie zostały wprost przywołane przez orzekające sądy.
Trybunał podkreśla też, że zarzut skarżącego nie może być rozpatrywany z pominięciem stanu faktycznego, który był podstawą złożonej skargi konstytucyjnej. Trybunał Konstytucyjny nie może więc badać zarzutu niekonstytucyjności art. 263 prawa upadłościowego w zakresie zgłoszonym w skardze. Sytuacja skarżącego nie jest bowiem równa sytuacji osoby dochodzącej po raz pierwszy przeciwko syndykowi masy upadłości wierzytelności, której odmówiono uznania. Kontrola art. 263 prawa upadłościowego, której domaga się skarżący, ma więc charakter abstrakcyjny, co ze względu na jednoznaczne brzmienie art. 79 ust. 1 Konstytucji musi skutkować odmową nadania dalszego biegu skardze.

W związku z powyższym Trybunał uznaje, że w skardze nie wykazano związku między naruszonym prawem dostępu do sądu, wydanym w sprawie skarżącego ostatecznym rozstrzygnięciem a zaskarżonym przepisem. Tym samym nie została spełniona jedna z przesłanek skargi konstytucyjnej, określona w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).