Pełny tekst orzeczenia

119/2/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 10 października 2013 r.
Sygn. akt Ts 165/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Piotr Tuleja,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej J.O. w sprawie zgodności:
art. 222 ust. 1 w zw. z art. 213 ust. 1 w zw. z art. 323 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2012 r. poz. 1112, ze zm.) z art. 2, art. 78, art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1-3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 16 lipca 2012 r. J.O. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 222 ust. 1 w zw. z art. 213 ust. 1 w zw. z art. 323 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2012 r. poz. 1112, ze zm.; dalej: prawo upadłościowe) z art. 2, art. 78, art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1-3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji w zakresie, w jakim zakwestionowane przepisy pozbawiają upadłego prawa wniesienia zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza zezwalające na sprzedaż składników majątkowych upadłego z wolnej ręki po cenie nie mniejszej niż określona cena minimalna.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującą sprawą. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi – Sąd Gospodarczy, Wydział XIV Gospodarczy dla spraw upadłościowych i naprawczych ogłosił upadłość skarżącego, obejmującą likwidację jego majątku (postanowienie z 17 grudnia 2007 r., sygn. akt XIV GU 82/07). Zażalenie skarżącego na to postanowienie oddalił Sąd Okręgowy w Łodzi – Wydział X Gospodarczy postanowieniem z 26 marca 2008 r. (sygn. akt X Gz 82/08). Skarżący kilkakrotnie bezskutecznie występował z wnioskiem o zmianę postanowienia o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację jego majątku na postanowienie o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu.
W dniu 4 kwietnia 2012 r. syndyk masy upadłości złożył do wyznaczonego w postanowieniu z 17 grudnia 2007 r. sędziego-komisarza wniosek o wyrażenie zgody na sprzedaż z wolnej ręki nieruchomości wchodzących w skład masy upadłości. Sędzia-komisarz wyraził zgodę na sprzedaż z wolnej ręki wskazanych we wniosku nieruchomości, zastrzegając, że sprzedaż powinna nastąpić do 30 kwietnia 2012 r. (postanowienie z dnia 10 kwietnia 2012 r., sygn. akt XIV GUp 11/07). Wcześniej syndyk kilkakrotnie podejmował próby sprzedaży z wolnej ręki nieruchomości skarżącego, za każdym razem obniżając cenę minimalną. Skarżący wniósł zażalenie na postanowienie z dnia 10 kwietnia 2012 r., które Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia – Sąd Gospodarczy, Wydział XIV Gospodarczy dla spraw upadłościowych i naprawczych odrzucił postanowieniem z dnia 28 maja 2012 r. (sygn. akt XIV GUz 10/12, doręczonym 14 czerwca 2012 r.). Z uwagi na brak zainteresowanych oferentów we wskazanym w postanowieniu terminie, 19 czerwca 2012 r. syndyk wystąpił z kolejnym wnioskiem o sprzedaż z wolnej ręki nieruchomości skarżącego, na którą wyraził zgodę sędzia-komisarz w postanowieniu z dnia 20 czerwca 2012 r. (sygn. akt XIV GUp 11/07). Sprzedaż miała nastąpić do 31 lipca 2012 r. Z pisma skarżącego z 6 sierpnia 2012 r. wynika, że podobnie jak w poprzednich przypadkach konkurs na sprzedaż nieruchomości wchodzących w skład masy upadłości skarżącego został unieważniony.
Do wniesionej skargi konstytucyjnej został dołączony wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego o wstrzymanie wykonania postanowienia sędziego-komisarza – sędziego Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi – Sąd Gospodarczy, Wydział XIV Gospodarczy dla spraw upadłościowych i naprawczych z dnia 10 kwietnia 2012 r. o wyrażeniu zgody na sprzedaż z wolnej ręki nieruchomości wchodzących do masy upadłości (sygn. akt XIV GUp 11/07) oraz „wszelkich kolejnych postanowień sędziego komisarza zezwalających na sprzedaż nieruchomości i praw majątkowych upadłego określonych w tym postanowieniu”. Wniosek ten skarżący podtrzymuje w piśmie wysłanym 6 sierpnia 2012 r.
Skarżący uważa, że z zaskarżonych przepisów wynika norma prawna, która pozbawia go w ramach postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku upadłego prawa wniesienia zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza zezwalające syndykowi masy upadłości na sprzedaż składników majątkowych upadłego z wolnej ręki po cenie nie mniejszej niż określona cena minimalna, a tym samym prawa do instancyjnej weryfikacji orzeczenia wydanego przez sędziego komisarza (art. 78 w zw. z art. 2 Konstytucji). Zdaniem skarżącego zaskarżone przepisy pozbawiają tym samym skarżącego przysługującego mu środka ochrony własności i innych praw majątkowych (art. 21 ust. 1, art. 64 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, które zostały naruszone przez wydanie w sprawie skarżącego orzeczenia opartego na zaskarżonej normie. Powołany przepis Konstytucji wyznacza zatem przesłanki dopuszczalności skargi konstytucyjnej, z kolei art. 46–48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wskazują jej wymogi formalne, które muszą zostać zachowane, aby skarga podlegała rozpoznaniu. Na etapie wstępnej kontroli skargi Trybunał Konstytucyjny bada również, czy zawarte w niej zarzuty nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK) oraz czy nie zachodzą okoliczności skutkujące niedopuszczalnością orzekania o skardze (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego złożona skarga nie spełnia powyższych warunków, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu.
Zgodnie z art. 222 ust. 1 prawa upadłościowego na postanowienia sądu upadłościowego i sędziego-komisarza zażalenie przysługuje w przypadkach wskazanych w ustawie. Zażalenia na postanowienia sędziego-komisarza rozpoznaje sąd upadłościowy jako sąd drugiej instancji. W świetle art. 323 w zw. z art. 213 ust. 1 prawa upadłościowego sędzia-komisarz może wyrazić zgodę na sprzedaż z wolnej ręki mienia, do którego mają zastosowanie przepisy działu II tytułu VII prawa upadłościowego, z jednoczesnym określeniem warunków zbycia.
Jak twierdzi skarżący, z przepisów tych łącznie wynika norma, w świetle której na postanowienie sędziego-komisarza o wyrażeniu zgody na sprzedaż z wolnej ręki mienia wchodzącego w skład masy upadłości upadłemu nie przysługuje zażalenie, co w przekonaniu skarżącego narusza art. 78 w zw. z art. 2 Konstytucji.
Skarżący z brakiem zaskarżalności postanowienia sędziego-komisarza zezwalającego syndykowi na sprzedaż z wolnej ręki nieruchomości wchodzących w skład masy upadłości wiąże nadto naruszenie swoich praw majątkowych, których ochronę zagwarantowano w art. 64 w zw. z art. 21 Konstytucji.
Trybunał przypomina, że z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego (art. 61 prawa upadłościowego). W razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, jak w sprawie skarżącego, upadły traci na rzecz syndyka prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości (art. 75 ust. 1 prawa upadłościowego). Decyzja o tym, jak zaspokajać wierzycieli, jest więc pozostawiona syndykowi, nad którego czynnościami sprawuje nadzór sędzia-komisarz (art. 152 ust. 1 prawa upadłościowego). Należy zatem podkreślić, że choć upadłemu formalnie przysługują prawa majątkowe wchodzące w skład masy upadłości (przykładowo to on, a nie syndyk, jest właścicielem nieruchomości będącej składnikiem masy upadłości), to jest on co do zasady pozbawiony możliwości ich wykonywania, a zatem również dochodzenia ich ochrony. Wszelkie uprawnienia (także procesowe) i obowiązki odnoszące się do upadłego wykonuje bowiem syndyk (we własnym imieniu i na rachunek upadłego). Zdaniem Trybunału określanie zasad zbywania majątku nie dotyka tym samym praw upadłego, gdyż zostały mu już one materialnie odjęte postanowieniem o ogłoszeniu upadłości, lecz sposobu wykonywania tych praw przez syndyka.

Konkludując, Trybunał podkreśla, że zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK rozpoznanie zarzutów zawartych w skardze konstytucyjnej jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy skarżący przedstawi ostateczne orzeczenie sądu, z którym – ze względu na zastosowanie w sprawie zaskarżonego przepisu – wiąże naruszenie swoich konstytucyjnych wolności lub praw. Takim orzeczeniem z pewnością nie jest postanowienie sędziego-komisarza – sędziego Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 10 kwietnia 2012 r. (sygn. akt XIV GUp 11/07), gdyż – jak wskazano wyżej – nie dotyczy ono bezpośrednio przysługujących skarżącemu wolności i praw.
Gdyby nawet uznać, że skarżący jako upadły może samodzielnie dochodzić ochrony praw majątkowych tworzących masę upadłości, to zdaniem Trybunału zaskarżona norma w żaden sposób nie rozstrzyga o jego prawach majątkowych. W szczególności – nie istnieje bezpośredni związek pomiędzy brakiem możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza, a pozbawieniem ochrony określonych w Konstytucji majątkowych praw podmiotowych skarżącego. Związku tego nie wykazał też skarżący, w którego przekonaniu z samej tylko zgody na sprzedaż nieruchomości po określonej cenie minimalnej wynika już naruszenie prawa własności lub innych praw majątkowych skarżącego. Tak ujęty zarzut należy uznać za oczywiście bezzasadny, a więc uniemożliwiający nadanie dalszego biegu wniesionej skardze (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Wobec powyższego Trybunał stwierdza, że postanowienie o udzieleniu zgody na sprzedaż z wolnej ręki nie może być traktowane jako postanowienie wydane w sprawie, które jest objęte zakresem art. 78 Konstytucji, gdyż jest postanowieniem wpadkowym, określającym jedynie tryb postępowania w toku likwidacji majątku upadłego (zob. wyrok z dnia 12 kwietnia 2012 r., SK 21/11, OTK ZU nr 4/A/2012, poz. 38). W ocenie Trybunału skarżący nie uprawdopodobnił zatem naruszenia art. 78 Konstytucji, co również w tym zakresie uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej (art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu i w związku z tym pozostawił bez rozpoznania wniosek o wstrzymanie wykonania postanowienia sędziego-komisarza – sędziego Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi – Sąd Gospodarczy, Wydział XIV Gospodarczy dla spraw upadłościowych i naprawczych z dnia 10 kwietnia 2012 r. (sygn. akt XIV GUp 11/07).