Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CK 84/02
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 października 2003 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSA Grzegorz Misiurek
Protokolant Anna Banasiuk
w sprawie z powództwa P. – L. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w W. jako następcy prawnemu PG. – L. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w
Ł.
przeciwko M. R. i W. P.
o zapłatę 20.850,58 zł ,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 1 października 2003 r.,
kasacji pozwanego W. P.
od wyroku Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 24 września 2001 r.,
oddala kasację.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 24 września 2001 r. oddalił apelację
pozwanego W. P. od wyroku Sądu Rejonowego w Ł. z dnia 1 lutego 2001 r., którym
tenże Sąd zasądził od tego pozwanego solidarnie z M. R. na rzecz P. – L. Spółki z
o.o. z siedzibą w W., jako następcy prawnego PG. – L. Spółki z o.o. w Ł., 19000,86
zł z odsetkami tytułem poręczonych przez niego nieuregulowanych rat
leasingowych. U podłoża tego rozstrzygnięcia legł pogląd, że zwłoka wierzyciela
w zawiadomieniu poręczyciela o opóźnieniu się dłużnika ze spełnieniem
świadczenia nie przekreśla obowiązku poręczyciela w spełnieniu tego świadczenia.
Kasacja pozwanego – oparta na podstawie pierwszej z art. 3931
k.p.c. –
zawiera zarzut naruszenia art. 876 § 1, 880 w zw. z art. 354 § 2 k.c., i zmierza do
zmiany zaskarżonego wyroku, a także wyroku sądu pierwszej instancji przez
oddalenie powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podnoszona przez skarżącego sporna w literaturze przedmiotu kwestia, czy
zawiadomienie z art. 880 k.c. jest oświadczeniem woli wierzyciela, a ponadto, czy
stanowi przesłankę wymagalności długu poręczyciela, czy też jest jedynie
oświadczeniem wiedzy, którego sens polega na przekazaniu informacji
o opóźnieniu dłużnika usuwa się spod oceny Sądu Najwyższego, jako że oba Sądy
przyjęły jednoznacznie, iż skarżący otrzymał wezwanie do zapłaty poręczonej
kwoty w drodze pozasądowej, a odsetki zasądzono dopiero z datą upływu terminu
zakreślonego w tym wezwaniu. Można tu jedynie zauważyć, że zawiadomienie
poręczyciela z art. 880 k.c. niewątpliwie dochodzi również do skutku, gdy wierzyciel
żąda zapłaty w postaci pozwu. W przypadku takim przyjąć należy, że poręczyciel
został zawiadomiony w chwili, gdy odpis pozwu został mu doręczony.
Podnoszoną w kasacji istotną kwestią wymagającą rozstrzygnięcia
w sprawie była ocena skutków zawiadomienia opóźnionego o stanie opóźnienia
3
dłużnika. Wbrew poglądowi skarżącego zwłoka wierzyciela w zawiadomieniu
poręczyciela o opóźnieniu się dłużnika ze spełnieniem świadczenia nie przekreśla,
w oparciu o art. 880 k.c., obowiązku poręczyciela w spełnieniu tego świadczenia.
Pogląd odmienny skarżącego nie znajduje po prostu uzasadnienia w treści owego
przepisu. Nieporozumieniem zaś jest wywiedzenie poglądu skarżącego ze
stwierdzenia, że art. 880 k.c. ma charakter bezwzględnie obowiązujący /ius
cogens/, już choćby z tej tylko przyczyny, że owo stwierdzenie jest oczywiście
błędne. Przepis art. 880 k.c. ma bowiem charakter względnie obowiązujący /ius
dispositivum/. W umowie poręczenia strony przecież mogą zwolnić wierzyciela od
obowiązku zawiadomienia, przerzucając na poręczyciela troskę o ustalenie, czy
dłużnik opóźnił się ze swoim świadczeniem. Mogą także zaostrzyć wymagania
w tym względzie wskazując np. na konieczność dokonania zawiadomienia
w określonej formie lub wraz z dołączeniem stosownych dokumentów, które
wskazywałyby na to, iż dłużnik rzeczywiście nie spełnił świadczenia w należnym
terminie.
Jest natomiast rzeczą niewątpliwą, że zgodnie z ogólnymi zasadami prawa
cywilnego wierzyciel odpowiada wobec poręczyciela za wszelką szkodę, jaką ten
poniósł w następstwie nienależytego wywiązania się przez wierzyciela
z obowiązków wynikających z umowy poręczyciela. Z umowy tej niewątpliwie
wynika obowiązek wierzyciela zawiadomienia poręczyciela o opóźnieniu dłużnika
głównego. Obowiązek ten wynika – z prócz wskazanego art. 880 k.c. - także
z ogólnego nakazu lojalności stron umowy poręczenia /por. np. art. 887 k.c./.
Ponadto, zgodnie z art. 354 k.c. wierzyciel powinien współdziałać w sposób
odpowiadający celowi społeczno – gospodarczemu umowy poręczenia, której
celem jest zabezpieczenie wierzytelności głównej. Z reguły często tylko
wierzycielowi wiadome są istotne dla poręczyciela zdarzenia pojawiające się na tle
wierzytelności głównej, zwłaszcza będące wynikiem zachowania dłużnika. W takiej
sytuacji naruszenie obowiązku wierzyciela polegające na opóźnieniu
zawiadomienia poręczyciela o stanie opóźnienia dłużnika może rodzić jego
odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 471 k.c. /niekiedy art. 415
k.c./. Przykładowo, może chodzić o odpowiedzialność za te niekorzystne
konsekwencje, jakie dla poręczyciela nastąpiły z tego względu, że nie mógł
4
wcześniej zaspokoić wierzyciela. Może tu wchodzić w rachubę również
odpowiedzialność za to, iż dłużnik główny – w okresie zwłoki wierzyciela – stał się
niewypłacalny, w następstwie czego roszczenie zwrotne poręczyciela względem
dłużnika głównego stało się nieskuteczne. W takim też wypadku poręczyciel mógłby
skutecznie domagać się oddalenia powództwa w całości lub w części. Wierzyciel
bowiem nie mógłby żądać od poręczyciela tego, co musiałby mu zwrócić z tytułu
poniesionej przez niego szkody. Nieuprawniony natomiast byłby pogląd, że
poręczyciel powinien najpierw uregulować wierzycielowi należność /z tytułu
leasingu/, za którą poręczył, a dopiero potem dochodzić od wierzyciela wyrównania
szkody spowodowanej przez niego wskutek nienależytego spełnienia obowiązku
z art. 880 k.c. Ciężar jednak dowodu, że poręczyciel poniósł z winy wierzyciela
szkodę na skutek zawiadomienia opóźnionego o stanie opóźnienia dłużnika
głównego i wykazanie wysokości tej szkody, obciążałby poręczyciela.
Skoro zatem przytoczony na wstępie pogląd Sądu drugiej instancji, który legł
u podłoża zaskarżonego wyroku, że zwłoka wierzyciela w zawiadomieniu
poręczyciela o opóźnieniu się dłużnika ze spełnieniem świadczenia nie przekreśla
obowiązku poręczyciela w spełnieniu tego świadczenia okazał się trafny,
a skarżący nie wykazał, że w następstwie tej zwłoki poniósł szkodę, kasację
należało, jako bezzasadną oddalić.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku /art. 39312
k.p.c./.