Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CK 426/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 grudnia 2004 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący)
SSN Marek Sychowicz
SSA Wojciech Kościołek (sprawozdawca)
Protokolant Anna Matura
w sprawie z powództwa T. S.A.
przeciwko B. S.A.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 21 grudnia 2004 r.,
kasacji strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 8 stycznia 2004 r., sygn. akt […],
oddala kasację; zasądza od pozwanej B. S.A. na rzecz
powoda T. S.A. kwotę 1.800 zł (tysiąc osiemset) kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanej B.
S.A. od wyroku Sądu Okręgowego w W. zasądzającego od pozwanej na rzecz
powoda T. S.A. kwotę 79.500 zł z odsetkami z tytułu brakującej sumy
wynagrodzenia oraz kwotę 42.000 zł ,jako równowartość skapitalizowanych na
datę pozwu odsetek z ustawowymi odsetkami, a nadto obciążył pozwaną na
rzecz powoda kosztami postępowania.
W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny wskazał, że strony
łączyła umowa na podstawie której powód zobowiązał się do pozyskania na
rzecz pozwanej prawa wieczystego użytkowania nieruchomości, a następnie jej
wydzierżawienie wskazanej osobie (S.P.) na podstawie wynegocjowanej
umowy. W zamian za tę usługę, pozwana zobowiązała się zapłacić powodowi
wynagrodzenie w wysokości 90 % różnicy między kosztami nabycia prawa
wieczystego użytkowania, a kwotą pozyskanego czynszu dzierżawnego za cały
okres dzierżawy pomiędzy pozwaną a wskazaną osobą.
Powód wykonał swój obowiązek, natomiast pozwana odmówiła wypłaty
części wynagrodzenia wskazując, że po otrzymaniu czynszu dzierżawnego,
a przed nadejściem terminu, w którym dzierżawca mógł uczynić korzyść
z przedmiotu dzierżawy, doszło z udziałem pozwanej do cesji praw dzierżawcy
na rzecz kolejnej osoby, a następnie sprzedaży przez pozwaną na rzecz
ostatniej z osób, prawa wieczystego użytkowania z zaliczeniem uiszczonego
czynszu na poczet ceny.
W ocenie Sądu Apelacyjnego – zachowanie pozwanej, mające miejsce
po powstaniu wierzytelności powoda, pozostaje bez wpływu na wierzytelność
powoda, której wymagalność łączyła się nie tyle z nadejściem okresu dzierżawy
którego miał dotyczyć czynsz, ale z faktem jego uregulowania przez
dzierżawcę, chociażby z wyprzedzeniem.
Kasację złożyła pozwana spółka . Podstawę kasacji wskazała
w naruszeniu prawa materialnego art. 65 k.c. i art. 56 k.c. oraz art. 12 umowy
stron o współpracy z dnia 1 marca 1996 r. i aneksu z dnia 3 czerwca 1998 r.
w związku z umową dzierżawy pomiędzy pozwaną i S.P. z dnia 17 maja 1996
3
r. przez błędną interpretację oświadczeń woli zawartych w pisemnym
dokumencie, sprzecznie z ich językowym znaczeniem a nadto w naruszeniu
fundamentalnej zasady kauzalności czynności prawnych, skoro odpadła
przyczyna świadczenia. Na tej podstawie domagał się zmiany zaskarżonego
wyroku ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy sądowi drugiej
instancji do ponownego rozpoznania.
Powód wniósł o oddalenie kasacji i zasądzenie kosztów.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Gdy strony nie rozumieją tak samo oświadczenia woli – zgodnie ze
wskazaniami art. 65 k.c. sens oświadczenia należy ustalić, uwzględniając
staranne zabiegi interpretacyjne ze strony kontrahentów (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 20 maja 1995 r. II CKN 171/97).
Oznacza to, że odbiorca oświadczenia woli może powołać się na swoje
rozumienie oświadczenia woli, gdy każdy uczestnik obrotu prawnego,
znajdujący się w analogicznej sytuacji zrozumiałby je tak samo. Oznacza to
także, że rozbieżność w rozumieniu znaczenia użytych słów lub znaków
w ramach oświadczeń woli istnieć winna od chwili ich wyrażenia.
Podkreślany w kasacji profesjonalizm obu stron dodatkowo wpływa na
podwyższenie poziomu wymagań rozumienia treści postanowień umownych.
Nie sposób też nie dostrzec, że interpretacja oświadczenia woli ze strony
pozwanej uległa zmianie, już po spełnieniu części świadczenia umownego na
rzecz powoda .
Okoliczności te, jak i treść umowy (modyfikowanej aneksami) stron
przekonują o trafności tezy zawartej w motywach zaskarżonego orzeczenia, że
w zgodnym przekonaniu stron umowy- w pierwszym okresie jej obowiązywania,
o chwili wymagalności wynagrodzenia należnego powodowi nie decydował
upływ(nadejście) okresu dzierżawy, którego dotyczył czynsz, ale uregulowanie
czynszu przez dzierżawcę.
Należy podkreślić, że z postanowień umowy łączącej strony nie
wynikają zasady rozliczeń stron na wypadek wcześniejszego od planowanego
czasu zakończenia dzierżawy. Zwłaszcza w zakresie rozliczeń z tytułu
zapłaconego z góry (a nie przedpłaconego, jak to określa kasacja) czynszu
4
dzierżawnego za lata 11 do 15 (paragraf 5 umowy dzierżawy wynegocjowanej
zgodnie z wolą pozwanego przez stronę powodową z dzierżawcą), strony nie
ustaliły zasad rozliczeń na wypadek zerwania przez pozwaną węzła prawnego
z dzierżawcą, przed upływem ustalonego 30 – letniego okresu dzierżawy.
Reguły te nie wynikają także z przepisów prawa (art. 750 i 744 k.c.).
Cel umowy, nazywanej przez strony współpracą, zawierał się
w korzyściach polegających na otrzymaniu przez pozwaną czynszu
dzierżawnego od określonej osoby, a powoda na otrzymaniu znaczącego
wynagrodzenia z tytułu usług świadczonych pozwanemu (liczonego jako
pochodna wysokości zapłaconego czynszu). A skoro cel ten został osiągnięty,
to fakt rozwiązania umowy dzierżawy, z przyczyn nie wynikających
z porozumienia stron i nie związanych z zachowaniem powoda, pozostawał bez
wpływu na wymagalność wynagrodzenia powoda z tytułu usług świadczonych
pozwanej w sytuacji, w której czynsz będący podstawą wynagrodzenia
pozwana już otrzymała.
Rozwiązanie umowy dzierżawy przez pozwaną i zwrot świadczenia
czynszowego nastąpiły, w świetle niekwestionowanych ustaleń sądu drugiej
instancji, po spełnieniu świadczenia przez dzierżawcę. Zdarzenia te, niezależne
od woli powoda, pozostawały poza zakresem stosunku prawnego łączącego
strony i były prawnie obojętne dla wierzytelności powoda.
W warunkach, w których treść oświadczeń woli stron nie budziła
wątpliwości, a rozbieżności w ich interpretacji wyniknęły z określonej
samodzielnej postawy pozwanej i to po upływie pewnego czasu od daty
oświadczeń, to zarzut naruszenia art. 65 k.c. nie jest uzasadniony.
Brak w sprawie podstaw dla uznania, by w chwili złożenia strony nie
rozumiały opisanych oświadczeń tak samo i zgodnie z ustaloną w sprawie
wiedzą powoda.
Każda z opisywanych w sprawie czynności posiadała swoją przyczynę
jak i cel, które były dostrzegane i osiągane przez strony umowy (art. 56 k.c.
i art. 3531
k.c.).
Wbrew zarzutom pozwanej, kauzalność czynności prawnej łączącej
strony (causae obligandi) posiadała, co najmniej, wskazaną wyżej treść.
5
Jej zidentyfikowanie przez sąd meriti było z przyczyn oczywistych
ograniczone do tych okoliczności, które wynikały z twierdzeń faktycznych
i wniosków dowodowych stron.
W ustalonym stanie sprawy, rozliczenie wartości pozyskanego czynszu
przez pozwaną, w cenie sprzedaży na rzecz trzeciej osoby prawa jak
i zakończenie dzierżawy przed upływem terminu za który czynsz został
zapłacony, nie miały znaczenia dla wierzytelności powoda z tytułu łączącej
strony umowy.
W tym stanie kasacja jako bezzasadna podlega oddaleniu na podstawie
art. 39312
k.p.c.
O kosztach orzeczono na zasadzie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 39319
k.p.c.