Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CK 465/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 stycznia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bronisław Czech
SSN Henryk Pietrzkowski
w sprawie z powództwa Powiatu L.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Gospodarki i Pracy
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 19 stycznia 2005 r.,
kasacji pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 14 stycznia 2004 r., sygn. akt I
ACa (…),
zmienia zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Okręgowego w W. z dnia 18 lutego
2003 r., I C (…) w zakresie uwzględniającym powództwo i orzekającym o kosztach
procesu w pierwszej instancji w ten sposób, że powództwo oddala i znosi między
stronami koszty procesu przed Sądem Okręgowym, natomiast z tytułu zwrotu
kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego zasądza od strony powodowej
na rzecz pozwanego Skarbu Państwa - Ministra Gospodarki i Pracy kwotę 5.400
(pięć tysięcy czterysta) zł.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 14 stycznia 2004 r. oddalił apelację pozwanego
Skarbu Państwa – Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej od wyroku Sądu
Okręgowego w W. z dnia 18 lutego 2003 r., na podstawie którego zasądzona została na
rzecz strony powodowej kwota 119.793,23 zł tytułem odsetek od kwoty 729.958,83 zł,
stanowiącej środki Funduszu Pracy, które przekazane zostały z opóźnieniem.
Opóźnienie obejmowało okres od dnia 5 czerwca do dnia 24 grudnia 2001 r.
Stosownie do dokonanych przez Sąd Apelacyjny ustaleń, Prezes Krajowego
Urzędu Pracy jako dysponent Funduszu Pracy – zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia
1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128 ze
zm.; powoływana dalej jako „ustawa z.p.b.”) – przekazywał stronie powodowej, według
ustalonego algorytmu, środki finansowe na przeciwdziałanie bezrobociu. Wobec
zaległości w wypłacie tych środków należnych w 2000 r., strona powodowa wystąpiła do
Sądu Okręgowego w W. z żądaniem ich zapłaty. W dniu 24 grudnia 2001 r., a więc w
toku procesu, strona pozwana przekazała zaległą należność. W tym zakresie, wobec
cofnięcia pozwu, postępowanie przed Sądem pierwszej instancji zostało prawomocnie
umorzone.
Sądy obu instancji, mając na względzie art. 355 k.c., art. 52 pkt 1, art. 55 ust. 1
pkt 4a i art. 57a ustawy z.p.b., art. 8 pkt 5 i art. 9 pkt 7 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r.
o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 - 2003 (Dz. U. Nr 150,
poz. 983 ze zm.), a także art. 56 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o
samorządzie powiatowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.;
powoływana dalej jako „ustawa o samorządzie powiatowym”) i art. 167 ust. 2 i 3
Konstytucji RP, uznały, że roszczenie z tytułu odsetek jest co do swej zasady
usprawiedliwione i w konsekwencji na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądziły dochodzoną
kwotę.
Kasacja strony pozwanej oparta została na podstawie naruszenia prawa
materialnego, mianowicie art. 481 § 1 k.c. i art. 8 ustawy o dochodach w latach 1999 –
2000 przez ich zastosowanie oraz art. 52 ust. 2 i art. 57 ust. 1 pkt 25 ustawy z.p.b. przez
ich niezastosowanie. Skarżąca podniosła, że zgodnie z art. 52 ust. 2 ustawy z.p.b.,
odsetki za nieterminowe regulowanie zobowiązań finansowych z Funduszu Pracy,
którego jedynym dysponentem jest minister właściwy do spraw pracy, mogą być
zapłacone wyłącznie ze środków tego Funduszu, a nie z budżetu samorządu
3
powiatowego. Strona powodowa nie może zatem domagać się odsetek i traktować je
jako dochód powiatu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie należy zaznaczyć, że objęta wyrokowaniem sytuacja miała miejsce w
roku 2001, a zatem pod rządem ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach
jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000, w jej wersji znowelizowanej -
na podstawie ustawy z dnia 13 października 2000 r. o zmianie ustawy o dochodach
jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000 oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 95, poz. 1041) - i obowiązującej od 1 stycznia 2001 pod nazwą: ustawa o
dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 – 2001 (Dz. U. z 1999 r.
Nr 150, poz. 983 ze zm.; powoływana dalej jako „ustawa o dochodach w latach 1999 –
2001”). Z ówcześnie obowiązujących przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o
zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu w wersji obowiązującej w roku 2001 (tekst
jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 6, poz. 56 ze zm.) wynikało natomiast, że dysponentem
Funduszu Pracy był Prezes Krajowego Urzędu Pracy (art. 52 ust. 2), nie zaś, jak to
błędnie wskazano w kasacji, minister właściwy do spraw pracy. Stan prawny w tym
względzie zmienił się dopiero z dniem 1 kwietnia 2002 r., a więc z chwilą wejścia w życie
ustawy z dnia 1 marca 2002 r. o zmianach w organizacji i funkcjonowaniu centralnych
organów administracji rządowej i jednostek im podporządkowanych oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. Nr 25, poz. 253). Na podstawie tej ustawy doszło bowiem do
zmiany organu realizującego zadania wynikające z funkcji dysponenta Funduszu Pracy.
Dodać należy, że ustawa z.p.b. utraciła moc w wyniku wejścia w życie ustawy z dnia 20
kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz.
1001).
Zgodnie ustawą o dochodach w latach 1999 – 2001, dochodami powiatu mogły
być zarówno dotacje z funduszów celowych (art. 9 pkt 3), jak też odsetki czy to od
nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody powiatu (art. 9 pkt 7),
czy też od środków finansowych powiatu gromadzonych na rachunkach bankowych (art.
8 pkt 7). Podkreślić należy, że również z ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie
powiatowym wynikało, że dochodami powiatu mogły być m.in. dotacje z państwowych
funduszów celowych (art. 56 ust. 2 pkt 3). Sądy obu instancji mając na względzie taki
stan prawny przyjęły, że tym samym powództwo Powiatu L. o zasądzenie odsetek z
tytułu opóźnionego przekazania środków Funduszu Pracy zasługiwało na
uwzględnienie. Stanowisko to nie jest jednak trafne. Przede wszystkim dlatego, że
4
charakter dotacji z funduszów celowych nie jest i nie był jednolity. Istnieje bowiem wiele
rodzajów tych dotacji, przy czym przysługują one na rożne cele i przekazywane są przez
różne organy.
Jeżeli chodzi o omawiane zagadnienie z punktu widzenia przepisów ustawy z.p.b.
w wersji obowiązującej w roku 2001, to należy podkreślić, że wynikało z niej wyraźnie, iż
dysponentem Funduszu Pracy był Prezes Krajowego Urzędu Pracy (art. 52 ust. 2).
Fundusz ten był państwowym funduszem celowym (art. 52 ust. 1), a jego dochodami
były - w myśl art. 55 ustawy z.p.b. - m.in. pochodzące z różnych źródeł obowiązkowe
składki, dotacje budżetu państwa i odsetki od jego środków pozostających na
rachunkach bankowych Krajowego Urzędu Pracy oraz samorządów województw i
powiatów. Wyszczególnienie wśród nich m. in. odsetek od środków pozostających na
rachunkach powiatów oznacza, że skoro odsetki te stanowiły źródło przychodów
Funduszu, to tym samym nie mogły one powiększać dochodów powiatów. Sytuacja
kształtowała się zatem odmiennie niż, przykładowo, w wypadku przekazywania
powiatom – przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych - na
wyodrębniony rachunek środków pieniężnych na podstawie art. 48 ust. 1 pkt 1 ustawy z
dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 ze zm.) z przeznaczeniem na realizację
zadań określonych w tej ustawie (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 17
października 2001 r., III CZP 51/01, OSNCP 2002, nr 4, poz. 47).
Zwrócić należy poza tym uwagę że stosownie do art. 57 ust. 1 pkt 25 ustawy
z.p.b., środki Funduszu Pracy przeznaczane były także na finansowanie odsetek za
nieterminowe regulowanie zobowiązań finansowych z tego Funduszu. Finansowanie
tych odsetek nie obciążało więc – przynajmniej w ostatecznym wyniku - budżetów
samorządów powiatowych.
Przytoczone przepisy ustawy z.p.b. wskazują, że aczkolwiek Prezes Krajowego
Urzędu Pracy przekazywał samorządom województw i powiatom na wyodrębniony
rachunek środki Funduszu Pracy na finansowanie zadań realizowanych w danym
województwie (art. 57a ust. 1 tejże ustawy), to jednakże, jak to trafnie podniesiono w
kasacji, środków tych w żadnym razie nie można zaliczać do dochodów powiatu, o
których mowa w art. 56 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym
oraz w art. 8 i 9 ustawy o dochodach w latach 1999 – 2001. Wszak odsetki od środków
Funduszu Pracy pozostających na rachunkach bankowych samorządów powiatów, jak
to podkreślono wyżej, stanowiły dochód tego Funduszu.
5
Wobec tego, że środki pieniężne przekazywane powiatowi z Funduszu Pracy
przez Prezesa Krajowego Urzędu Pracy nie stanowiły dochodu powiatu, to siłą rzeczy
należy przyjąć, że stronie powodowej nie przysługiwało także na podstawie art. 481 § 1
k.c. roszczenie o odsetki w wypadku przekazania tych środków z opóźnieniem. W
przeciwnym wypadku dochodziłoby do absurdalnej sytuacji, gdyż odsetki z tego tytułu
wpierw pokrywane byłyby ze środków Funduszu Pracy, a następnie powiększałyby
zasoby pieniężne tegoż Funduszu.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy zmienił zaskarżony wyrok i orzekł,
jak w sentencji (art. 39315
k.p.c.).