Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CK 623/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 marca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Bronisław Czech
SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa "A.(…)" Spółki jawnej w W.
przeciwko Zakładowi Energetycznemu T.(…) SA w T. o wydanie i o zapłatę, po
rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 8 marca 2005 r., kasacji strony
powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w T. z dnia 15 kwietnia 2004 r., sygn. akt VI
Ga (…),
oddala kasację.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w T. wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2004 r. oddalił apelację
powodowej Spółki od wyroku oddalającego powództwo o nakazanie pozwanemu
Zakładowi Energetycznemu wydania nieruchomości stanowiącej budynek (stację
transformatorową) o pow. 39.46 m2
, posadowiony na nieruchomości gruntowej, której
strona powodowa jest wieczystym użytkownikiem, a ponadto oddalającego powództwo o
zasądzenie kwoty 11.050 zł z odsetkami z tytułu bezumownego korzystania przez stronę
pozwaną z tej stacji w okresie od dnia 1 stycznia 2002 r. do dnia 31 marca 2003 r.
2
Według dokonanych ustaleń właścicielem nieruchomości gruntowej, na której stoi
sporny budynek jest Gmina Miasta W., a prawo użytkowania wieczystego tej
nieruchomości przysługuje stronie powodowej. Budynek wybudowany został w 1973 r.
jako stacja transformatorowa na zlecenie S.(…) w W.
Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska strony powodowej, według której sporny
budynek stanowi część składową gruntu (art. 48 k.c.), uznał natomiast, że budynek ten,
będąc stacją transformatorową stanowi nierozerwalne zestawienie urządzeń i budynku,
jest zatem „innym podobnym urządzeniem” w rozumieniu art. 49 k.c. Odnosząc się do
kwestii, czy urządzenia, o których mowa w art. 49 k.c. stają się własnością
przedsiębiorstwa przesyłowego (prąd) wyłącznie wskutek podłączenia ich do sieci tego
przedsiębiorstwa, czy konieczne jest zawarcie między właścicielem a przedsiębiorstwem
umowy, Sąd Okręgowy – powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4
grudnia 1991 r., W 4/91, OTK 1991, nr 1, poz. 22 – uznał, że zastrzeżenie w art. 49 k.c.
in fine uzależniające zastosowanie tego przepisu od przesłanki, aby objęte nim
urządzenia wchodziły w skład przedsiębiorstwa lub zakładu jest kwestią faktu.
Przesłanka ta jest spełniona z chwilą podłączenia urządzeń do sieci należącej do
przedsiębiorstwa lub zakładu. Oznacza to, że urządzenia przestają być częścią
składową nieruchomości, na której zostały zbudowane i nie stanowią własności
właściciela nieruchomości gruntowej, lecz stają się częścią składową tego
przedsiębiorstwa lub zakładu i zarazem przedmiotem własności tej osoby, która jest
właścicielem przedsiębiorstwa lub zakładu.
Kasacja strony powodowej oparta została na podstawie naruszenia art. 49 k.c.
przez jego zastosowanie oraz art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. wskutek nie
przytoczenia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku motywów rozstrzygnięcia o
roszczeniach pieniężnych dochodzonych w sprawie. Strona skarżąca wnosiła
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Wbrew podniesionemu w niej zarzutowi
Sąd Okręgowy nie naruszył art. 49 k.c. przez jego zastosowanie do ustalonej podstawy
faktycznej rozstrzygnięcia.
Przy ocenie kwestii własności urządzeń przyłączonych do sieci przedsiębiorstwa
przepisami właściwymi są w szczególności art. 49 i 191 k.c. Pierwszy z wymienionych
przepisów stanowi, że urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody,
3
pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części
składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu.
Objęte art. 49 k.c. unormowanie zawiera wyjątek od zasady przewidzianej w art. 47 § 2
k.c., że "częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez
uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany
przedmiotu odłączonego". Końcowe zastrzeżenie art. 49 k.c., uzależniające
zastosowanie tego przepisu od przesłanki, aby objęte nim urządzenia wchodziły w skład
przedsiębiorstwa lub zakładu, jest - jak trafnie podniósł Trybunał Konstytucyjny w
uzasadnieniu uchwały z dnia 4 grudnia 1991 r., W 4/91, OTK 1991, nr 1, poz. 22) -
kwestią faktu. Jest ona spełniona z chwilą podłączenia wymienionych w art. 49 k.c.
urządzeń do sieci należącej do przedsiębiorstwa lub zakładu. W rezultacie urządzenia te
przestają być częścią składową nieruchomości, na której zostały zbudowane, i nie
stanowią na podstawie art. 191 k.c. własności właściciela tej nieruchomości. Z chwilą
bowiem połączenia ich w sposób trwały z przedsiębiorstwem w taki sposób, że nie mogą
być od niego odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo przedmiotu
odłączonego (art. 47 § 2 i 3 k.c.), stają się częścią składową tego przedsiębiorstwa.
Podstawę prawną przejścia własności stanowi art. 191 k.c. odniesiony mutatis mutandis,
ze względu na treść art. 49 k.c., do przedsiębiorstwa (zakładu). Z chwilą połączenia w
sposób trwały z siecią urządzeń przedsiębiorstwa wymienione w art. 49 k.c. urządzenia,
jako jego części składowe, stają się przedmiotem własności tej osoby, która jest
właścicielem przedsiębiorstwa (por. także uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 20 września 2000 r., I CKN 608/99, LEX nr 51641).
W świetle takiej wykładni art.49 k.c. żądanie zasądzenie kwoty 11.050 zł z
odsetkami z tytułu „bezumownego korzystania przez stronę pozwaną ze stacji
transformatorowej w okresie od dnia 1 stycznia 2002 r. do dnia 31 marca 2003 r.”
podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione. Skoro stacja ta z chwilą podłączenia do
pozwanego Zakładu przestała być częścią składową gruntu strony powodowej, to brak
jest podstaw do twierdzenia, że strona pozwana korzystała z cudzej rzeczy i z tego
tytułu zobowiązana jest do zapłacenia stosownego odszkodowania.
Z przytoczonych względów należało orzec jak w sentencji (art. 39312
k.p.c.).