Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CK 773/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 maja 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Maria Grzelka
SSN Marek Sychowicz
w sprawie z powództwa Z. S.
przeciwko Skarbowi Państwa - Komendantowi Stołecznemu Policji o podwyższenie
renty,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 25 maja 2005 r.,
kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 10 sierpnia 2004 r., sygn. akt I
ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie przed Sądem Apelacyjnym i
przekazuje temu Sądowi sprawę do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 10 sierpnia 2004 r. oddalił apelację powoda od
wyroku Sądu Okręgowego z dnia 12 marca 2003 r. w części oddalającej powództwo o
podwyższenie renty uzupełniającej oraz renty z tytułu zwiększonych potrzeb.
2
W postępowaniu przed obu Sądami pełnomocnikiem powoda był jego ojciec Z. S.
Powód jest inwalidą I grupy, całkowicie niezdolnym do pracy i samodzielnej egzystencji.
Kontakt logiczny z powodem jest trudny, ma deficyty pamięci. Jest pacjentem poradni
zdrowia psychicznego. Z dokumentów załączonych w aktach sprawy I C (…) [I ACa
(…)], które były załączone do akt rozpoznawanej sprawy wynika, że ojciec powoda
cierpi na nasilający się zespół zaburzeń pamięci i nie jest w stanie prawidłowo
funkcjonować w społeczeństwie. Złożony w toku postępowania przed Sądem
Okręgowym przez pełnomocnika powoda wniosek o ustanowienie adwokata z urzędu
został oddalony postanowieniem z dnia 27 maja 2003 r., bowiem w ocenie tego Sądu
udział adwokata w sprawie nie jest potrzebny. Ponowny wniosek o ustanowienie
adwokata z urzędu zgłoszony w apelacji nie został przez Sąd Apelacyjny rozpoznany z
tego względu, że wniosek taki „został rozpoznany postanowieniem Sądu Okręgowego z
dnia 27 maja 2003 r.”.
Kasacja powoda oparta została na podstawie naruszenia art.233 § 1, art.286,
382, 379 pkt 2 i pkt 5 k.p.c. Uzasadniając zarzut nieważności postępowania skarżący
podniósł, że wskutek nieustanowienia adwokata z urzędu – zważywszy na stan zdrowia
pełnomocnika powoda oraz jego nieporadność – powód pozbawiony został możności
obrony swych praw. W kasacji zawarty został wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W świetle przytoczonych okoliczności dotyczących stanu zdrowia nie tylko
powoda, ale także jego pełnomocnika (ojca), charakteru dochodzonego roszczenia,
nieporadnego działania pełnomocnika w postępowaniu przed Sądem I instancji,
nierozpoznanie przez Sąd Apelacyjny, ponowionego w apelacji, wniosku o ustanowienie
adwokata z urzędu, uzasadnione stwierdzeniem, że „wniosek taki rozpoznany został
postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 27 maja 2003 r.” – ocenić należało jako
pozbawienie strony możności obrony jej praw. Taka ocena zaniechania Sądu
Apelacyjnego w sposób pośredni potwierdzona została przez ten Sąd, który stwierdził, iż
działania ojca powoda były spóźnione i niezrozumiałe. Sąd Apelacyjny uznał za
spóźniony wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w celu wykazania, że
nastąpiło zwiększenie potrzeb powoda, podnosząc, że „mógł być taki dowód zgłoszony
przed Sądem pierwszej instancji, poza tym nie zawiera tezy dowodowej i w rezultacie
nie wiadomo jakie fakty, i jakiej specjalności lekarz miałby ustalić za pomocą
wiadomości specjalnych”. Sąd Apelacyjny podkreślił ponadto, że „niewykorzystanie
3
przez stronę możliwości dowodzenia w zasadzie wyłącza możliwość wyrokowania przy
zastosowaniu art. 322 k.p.c., ponieważ przepis ten tylko wtedy umożliwia zasądzenie
odpowiedniej sumy według oceny sądu, gdy ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest
niemożliwe lub nader utrudnione, w rezultacie niewykazanie, że wzrosły potrzeby
poszkodowanego, stanęło na przeszkodzie uwzględnieniu w tej części powództwa i
apelacji”. Skoro nie będący profesjonalistą pełnomocnik powoda „nie wykorzystywał
możliwości dowodzenia”, a ponadto zgłaszał niezrozumiałe (bez tezy dowodowej) i
spóźnione wnioski dowodowe, to nierozpoznanie wniosku o ustanowienie adwokata z
urzędu – w tych szczególnych okolicznościach, do jakich zaliczyć należało, jak już
podkreślono, także stan zdrowia powodowa i jego pełnomocnika – w istocie pozbawiło
powoda możności obrony jego praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.). Należało więc orzec, jak w
sentencji (art. 39313
§ 1 w zw. z art.386 § 2 i art. 39319
k.p.c. oraz art.3 ustawy z dnia 22
grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy –
Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz.98).