Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CK 771/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 czerwca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Stanisław Dąbrowski (sprawozdawca)
SSN Henryk Pietrzkowski
w sprawie z powództwa Urzędu Dozoru Technicznego w W.
przeciwko Z. W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 30 czerwca 2005 r., kasacji strony
powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w T. z dnia 15 września 2004 r., sygn. akt VIII
Ca (…),
oddala kasację.
Uzasadnienie
Urząd Dozoru Technicznego w W. wystąpił z powództwem przeciwko Z. W. o
zasądzenie kwoty 13.102,75 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 22 stycznia 2003
r. Sąd Rejonowy w T. wyrokiem z dnia 29 czerwca 2004 r. zasądził od pozwanego na
rzecz powoda kwotę 2.709 złotych z odsetkami. W pozostałej części oddalił powództwo.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód jest państwową jednostką organizacyjną. Ustawa
nakłada na niego obowiązek wykonywania określonych czynności, zaś na
przedsiębiorcę obowiązek poddania posiadanych przez niego urządzeń dozorowi.
2
Wysokość należności z tego tytułu określają przepisy rozporządzeń Ministra
Gospodarki. Zdaniem Sądu Rejonowego z faktu nałożenia przez ustawodawcę na
określone podmioty konkretnych obowiązków, nie wynika, że więzy łączące podmioty
nie mają charakteru więzów cywilnoprawnych, a czynności wykonywane przez powoda
mają charakter działań władczych. Strony zawarły umowę, której przedmiotem było
świadczenie przez powoda na rzecz pozwanego usług. Za taką oceną stosunku
prawnego stron przemawia okoliczność, że powód nie wydał decyzji co do
przysługujących mu opłat, lecz wystawił faktury, wskazując w nich za jakie czynności
ustalił należność oraz w jakim terminie należności powinny być przez pozwanego
uiszczone. Posiłkowo za taką oceną więzi łączącej strony przemawia zdaniem Sądu
Rejonowego treść rozporządzenia Ministra Gospodarki określająca wysokość opłat. W §
5 i 6 rozporządzenia z dnia 10 grudnia 1997 r. (Dz. U. Nr 156, poz. 1025) i § 6
rozporządzenia z dnia 17 grudnia 2001 r. (Dz. U. Nr 153, poz. 1762) mówi się o
przedsiębiorcach jako zleceniodawcach.
Część roszczeń powoda uległa dwuletniemu przedawnieniu (art. 750 i 751 k.c.),
dlatego Sąd Rejonowy oddalił powództwo co do kwoty 10.393,75 zł.
Powyższy wyrok w części oddalającej powództwo został zaskarżony apelacją
przez powoda. Sąd Okręgowy w T. wyrokiem z dnia 15 września 2004 r. oddalił
apelację. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że w sprawie
zachodzi dopuszczalność drogi sądowej. Zdaniem Sądu Okręgowego nałożenie przez
przepisy ustawy o dozorze technicznym obowiązku działań zmierzających do
bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych (art. 2 ust. 1 ustawy) i obowiązek
pobierania opłat za wykonane czynności (art. 34 ustawy), przy uwzględnieniu, że
przepisy prawa nie precyzują sposobu ich pobierania, sposobu dochodzenia
niezapłaconych należności oraz nie przewidują możliwości ich dochodzenia w trybie
ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – wszystko to przemawia za
poglądem, że stosunek łączący strony jest stosunkiem cywilnoprawnym, który nawiązuje
się w chwili, kiedy konkretna czynność nadzoru zostaje wykonana, a powód sporządzi
fakturę stanowiącą podstawę zapłaty wymienionej w niej kwoty we wskazanym terminie,
tak jak miało to miejsce w niniejszej sprawie.
Sąd Okręgowy podzielił pogląd Sądu Rejonowego, że nazywanie
przedsiębiorców zleceniodawcami w przepisach rozporządzeń Ministra Gospodarki
określających wysokość opłat za czynności nadzoru technicznego posiłkowo wspiera
trafność stanowiska, że strony zawarły umowę cywilnoprawną.
3
Biorąc pod uwagę, że wykonywanie czynności dozoru technicznego jest
świadczeniem usług Sąd Okręgowy uznał, że przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji
dwuletniego terminu przedawnienia roszczeń nie narusza art. 751 k.c.
W kasacji od wyroku Sądu Okręgowego, opartej na podstawie naruszenia prawa
materialnego, powód zarzucił naruszenie art. 751 pkt 1 k.c., art. 750 k.c. oraz art. 551
k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, art. 118 k.c. poprzez jego niezastosowanie,
art. 14 i art. 17 ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 122,
poz. 1321 ze zm.) poprzez przyjęcie, że badania kontrolne urządzeń podlegających
dozorowi technicznemu, przeprowadzane w celu wydania decyzji administracyjnej o
dopuszczeniu do eksploatacji lub odmowie dopuszczenia urządzenia do eksploatacji nie
są stadium postępowania administracyjnego, lecz wykonywane są na podstawie umowy
cywilnoprawnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz.
U. Nr 122, poz. 1321 ze zm.), zwanej dalej ustawą, wynika zasada, że urządzenia
techniczne objęte dozorem technicznym mogą być eksploatowane tylko na podstawie
decyzji zezwalającej na ich eksploatację. Przed wydaniem decyzji organ właściwej
jednostki dozoru technicznego przeprowadza badania i wykonuje czynności
sprawdzające. Za czynności te pobierane są opłaty (art. 34 ustawy). Podobnie rzecz się
ma z dopuszczeniem do eksploatacji urządzenia technicznego po jego naprawie lub
modernizacji (art. 17 ustawy).
Zezwolenie na eksploatację urządzeń technicznych wymaga decyzji, nie ulega
więc wątpliwości, że ma charakter administracyjno-prawny i wydawane jest w
postępowaniu administracyjnym. Z tego względu nie mają zastosowania przepisy prawa
cywilnego ani postępowania cywilnego.
Nasuwać się może wątpliwość jak traktować wstępne badania i czynności
sprawdzające (art. 14 ust. 2 ustawy). Skarżący wywodzi w kasacji, że badanie
urządzenia przez jednostki dozoru technicznego jest elementem postępowania
administracyjnego i w związku z tym uważa, że do przedawnienia roszczenia o
uiszczenie opłaty stosuje się art. 118 k.c., a nie art. 751 pkt 1 k.c.
Należy zauważyć, że jeżeli przyjąć pogląd, że badania i czynności sprawdzające
są częścią postępowania administracyjnego, to w konsekwencji trzeba byłoby uznać
także, że obowiązek uiszczenia opłat za przeprowadzone badania i dokonane czynności
objęty jest stosunkiem administracyjno-prawnym, a nie cywilnoprawnym i zachodziłaby
4
niedopuszczalność drogi sądowej w zakresie dochodzenia tych opłat (art. 2 k.p.c.).
Zagadnienie czy stosować art. 118 k.c. czy art. 751 pkt 1 k.c. nie wchodziłoby w ogóle w
grę, gdyż przepisy kodeksu cywilnego nie mają zastosowania do stosunków
administracyjno-prawnych (art. 1 k.c.).
Jednakże, wyrażane w kasacji stanowisko nie jest trafne. W art. 14 ustawy
postępowanie administracyjne w przedmiocie wydania decyzji zezwalającej na
eksploatację urządzeń technicznych wyraźnie zostało oddzielone od czynności
wstępnych, polegających na przeprowadzeniu badań i dokonaniu czynności
sprawdzających. Można więc uznać, że chociaż dokonanie czynności wstępnych jest
przesłanką postępowania administracyjnego, to czynności te nie mieszczą się w samym
postępowaniu administracyjnym i mają charakter cywilnoprawny. Za trafnością takiego
poglądu mocno przemawia argument, że ustawodawca nie określił sposobu pobierania i
dochodzenia opłat stanowiących wynagrodzenie za dokonane czynności wstępne.
Zakładając, że te czynności i opłaty za nie należą do dziedziny prawa
administracyjnego, przy dochodzeniu opłat trzeba byłoby opierać się na stosowaniu
analogii, co nie wydaje się być do pogodzenia z konstytucyjną zasadą państwa
prawnego (art. 2 Konstytucji). Powstałoby niełatwe do rozwiązania zagadnienie.
Stanowisko Sądów obu instancji jest logiczne i wbrew twierdzeniom kasacji
jurydycznie poprawne. Przedsiębiorca i jednostka dozoru technicznego najpierw
zawierają umowę o przeprowadzenie badań urządzeń technicznych i wykonanie
czynności sprawdzających. Nawiązuje się stosunek cywilnoprawny. W ramach tego
stosunku jednostce dozoru technicznego należy się wynagrodzenie za przeprowadzone
badania i wykonane czynności sprawdzające w formie opłaty, której wysokość określa
rozporządzenie Ministra Gospodarki. Po wykonaniu umowy następuje dopiero faza
postępowania administracyjnego, w którym decyzją rozstrzygana jest kwestia
zezwolenia na eksploatację.
Przy przyjęciu, że jednostka dozoru technicznego przeprowadza badania
urządzeń technicznych i wykonuje czynności sprawdzające na podstawie umowy,
uprawnione jest pytanie, które przepisy kodeksu cywilnego mają zastosowanie do
przedawnienia roszczeń. Ogólny termin przedawnienia dla roszczeń o charakterze
majątkowym wynosi dziesięć lat (art. 118 k.c.). Jednakże mocą przepisów szczególnych
terminy przedawnienia mogą być regulowane odmiennie. Przepis art. 750 k.c. stanowi,
że do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje
się przepisy o zleceniu. Zdaje się nie ulegać wątpliwości, że umowa o przeprowadzenie
5
badań urządzeń technicznych i wykonanie czynności sprawdzających jest umową o
świadczenie usług. Zatem, do takiej umowy stosuje się przepisy o zleceniu. Jednym z
tych przepisów jest art. 751 pkt 1 k.c., dotyczący terminów przedawnienia roszczeń,
który jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 118 k.c.
Zgodnie z art. 751 pkt 1 k.c. z upływem dwóch lat przedawniają się roszczenia o
wynagrodzenie za spełnione czynności, przysługujące osobom, które stale lub w
zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju. Zarzut
skarżącego co do naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 551
k.c. w kontekście
zastosowania art. 751 pkt 1 k.c., oparty jest na nieporozumieniu. Pojęcia
przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 751 pkt 1 k.c. nie można utożsamiać z
przedsiębiorstwem w znaczeniu przedmiotowym, którego definicja zawarta jest w art.
551
k.c. Przez przedsiębiorstwo w rozumieniu omawianego artykułu należy rozumieć
prowadzenie działalności gospodarczej. Przy tym, prowadzenie działalności
gospodarczej nie jest konieczną przesłanką stosowania art. 751 pkt 1 k.c. Z treści tego
przepisu wynika bowiem, że dwuletnie przedawnienie dotyczy nie tylko roszczeń o
wynagrodzenie przysługujących osobom, które prowadzą działalność gospodarczą, ale
również roszczeń przysługujących osobom które nie prowadząc działalności
gospodarczej, stale trudną się czynnościami danego rodzaju. Trudno byłoby
zakwestionować okoliczność, że powód stale trudni się przeprowadzaniem badań
urządzeń technicznych i wykonywaniem czynności sprawdzających. Nie są to przecież
okazjonalnie podejmowane czynności, gdyż wynikają z ustawowo określonych zadań
powoda. Trafnie więc Sąd Okręgowy uznał, że do oceny czy nastąpiło przedawnienie
roszczeń powoda ma zastosowanie art. 751 pkt 1 k.c., a nie art. 118 k.c.
Z powyższych względów na mocy art. 39312
k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak w
sentencji wyroku.