Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CK 813/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 czerwca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Tadeusz Żyznowski
SSA Andrzej Struzik
Protokolant Anna Matura
w sprawie z powództwa Powiatu L.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Gospodarki i Pracy
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 28 czerwca 2005 r., kasacji strony
pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 25 marca 2004 r., sygn. akt I ACa (…),
zmienia zaskarżony wyrok w zakresie uwzględniającym powództwo i orzekającym
o kosztach postępowania przed Sądami pierwszej i drugiej instancji (pkt I i II ) w
ten sposób, że apelację strony powodowej oddala i zasądza od strony powodowej
na rzecz strony pozwanej kwotę 2 700 (dwa tysiące siedemset) zł z tytułu kosztów
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 25 marca 2004 r. w wyniku apelacji strony
powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 27 maja 2003 r., którym oddalono
2
jej powództwo wytoczone przeciwko stronie pozwanej, początkowo Krajowemu
Urzędowi Pracy, a następnie Skarbowi Państwa – Ministrowi Gospodarki, Pracy i
Polityki Społecznej, o zasądzenie - po ograniczeniu powództwa w toku sprawy - kwoty
162.051,69 zł tytułem odsetek od kwoty 722.664 zł , stanowiącej środki Funduszu Pracy,
które przekazane zostały stronie powodowej z opóźnieniem.
Stosownie do zaakceptowanych przez Sąd Apelacyjny ustaleń Sądu
Okręgowego, Prezes Krajowego Urzędu Pracy jako dysponent Funduszu Pracy –
zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu
(Dz. U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128 ze zm.; powoływana dalej jako „ustawa z.p.b.”) –
przekazywał stronie powodowej, według ustalonego algorytmu, środki finansowe na
przeciwdziałanie bezrobociu. Wobec zaległości w wypłacie tych środków - należnych w
2000 r. - strona powodowa wystąpiła do Sądu Okręgowego w W. z żądaniem ich
zapłaty. W toku procesu strona pozwana przekazała zaległą należność i w tym zakresie,
wobec częściowego cofnięcia pozwu, postępowanie przed Sądem pierwszej instancji
zostało prawomocnie umorzone.
Sąd drugiej instancji, mając na względzie art. 52 pkt 1 i art. 55 ust. 1 pkt 4a
ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, art. 9 pkt
7 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w
latach 1999 - 2001 (Dz. U. Nr 150, poz. 983 ze zm.) i art. 167 ust. 2 i 3 Konstytucji RP,
uznał, że roszczenie z tytułu odsetek jest co do swej zasady usprawiedliwione i w
konsekwencji na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądził dochodzoną kwotę.
Kasacja strony pozwanej oparta została na podstawie naruszenia prawa
materialnego, mianowicie art. 481 § 1 k.c. i art. 9 pkt 7 ustawy z dnia 26 listopada 1998
r. o dochodach w latach 1999 – 2000 przez ich zastosowanie oraz art. 52 ust. 2 i art. 57
ust.1 pkt 25 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu
bezrobociu przez ich niezastosowanie. Skarżąca podniosła, że zgodnie z art. 52 ust. 2
ustawy z.p.b, odsetki za nieterminowe regulowanie zobowiązań finansowych z
Funduszu Pracy, którego jedynym dysponentem był Prezes Krajowego Urzędu Pracy,
mogą być zapłacone wyłącznie ze środków tego Funduszu, a nie z budżetu samorządu
powiatowego. Strona powodowa nie może zatem domagać się odsetek i traktować je
jako dochód powiatu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie należy zaznaczyć, że objęta wyrokowaniem sytuacja miała miejsce w
roku 2000, a zatem pod rządem ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach
3
jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000 (Dz. U. Nr 150, poz. 983 ze
zm.). Z ówcześnie obowiązujących przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o
zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu w wersji obowiązującej w roku 2000 wynikało
natomiast, że dysponentem Funduszu Pracy był Prezes Krajowego Urzędu Pracy (art.
52 ust. 2). Zgodnie z kolei z ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w
latach 1999 – 2000, dochodami powiatu mogły być zarówno dotacje z funduszów
celowych (art. 9 pkt 3), jak też odsetki czy to od nieterminowo przekazywanych
należności stanowiących dochody powiatu (art. 9 pkt 7), czy też od środków
finansowych powiatu gromadzonych na rachunkach bankowych (art. 8 pkt 7). Podkreślić
też należy, że również z ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym
(tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.; powoływana dalej jako „ustawa o
samorządzie powiatowym”) wynika, że dochodami powiatu mogły być m.in. dotacje z
państwowych funduszów celowych (art. 56 ust. 2 pkt 3). Sąd Apelacyjny mając na
względzie taki stan prawny przyjął, że tym samym powództwo Powiatu L. o zasądzenie
odsetek z tytułu opóźnionego przekazania środków Funduszu Pracy zasługiwało na
uwzględnienie. Stanowisko to nie jest jednak trafne. Przede wszystkim dlatego, że
charakter dotacji z funduszów celowych nie jest i nie był jednolity. Istnieje bowiem wiele
rodzajów tych dotacji, przy czym przysługują one na różne cele i przekazywane są przez
różne organy.
Jeżeli chodzi o omawiane zagadnienie z punktu widzenia przepisów ustawy z.p.b.
w wersji obowiązującej w roku 2000, to należy podkreślić, że wynikało z niej wyraźnie, iż
dysponentem Funduszu Pracy był Prezes Krajowego Urzędu Pracy (art. 52 ust. 2).
Fundusz ten był państwowym funduszem celowym (art. 52 ust. 1), a jego dochodami –
w myśl art. 55 ustawy z.p.b. były m.in. pochodzące z różnych źródeł obowiązkowe
składki, dotacje budżetu państwa i odsetki od jego środków pozostających na
rachunkach bankowych Krajowego Urzędu Pracy oraz samorządów województw i
powiatów. Wyszczególnienie wśród nich m. in. odsetek od środków pozostających na
rachunkach powiatów oznacza, że skoro odsetki te stanowiły źródło przychodów
Funduszu, to tym samym nie mogły one powiększać dochodów powiatów. Sytuacja
kształtowała się zatem odmiennie niż, przykładowo, w wypadku przekazywania
powiatom – przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych - na
wyodrębniony rachunek środków pieniężnych na podstawie art. 48 ust. 1 pkt 1 ustawy z
dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 ze zm.) z przeznaczeniem na realizację
4
zadań określonych w tej ustawie (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 17
października 2001 r., III CZP 51/01, OSNCP 2002, nr 4, poz. 47).
Zwrócić należy poza tym uwagę że stosownie do art. 57 ust. 1 pkt 25 ustawy
z.p.b., środki Funduszu Pracy przeznaczane były także na finansowanie odsetek za
nieterminowe regulowanie zobowiązań finansowych z tego Funduszu. Finansowanie
tych odsetek nie obciążało więc – przynajmniej w ostatecznym wyniku - budżetów
samorządów powiatowych.
Przytoczone przepisy ustawy z.p.b. wskazują, że aczkolwiek Prezes Krajowego
Urzędu Pracy przekazywał samorządom województw i powiatom na wyodrębniony
rachunek środki Funduszu Pracy na finansowanie zadań realizowanych w danym
województwie (art. 57a ust. 1 tejże ustawy), to jednakże, jak to trafnie podniesiono w
kasacji, środków tych w żadnym razie nie można zaliczać do dochodów powiatu, o
których mowa w art. 56 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym
oraz w art. 8 i 9 ustawy o dochodach w latach 1999 – 2000. Wszak odsetki od
środków Funduszu Pracy pozostających na rachunkach bankowych samorządów
powiatów, jak to podkreślono wyżej, stanowiły dochód tego Funduszu.
Wobec tego, że środki pieniężne przekazywane powiatowi z Funduszu Pracy
przez Prezesa Krajowego Urzędu Pracy nie stanowiły dochodu powiatu, to siłą rzeczy
należy przyjąć, że stronie powodowej nie przysługiwało na podstawie art. 481 § 1 k.c.
roszczenie o odsetki za opóźnione przekazanie tych środków. W przeciwnym
wypadku dochodziłoby do absurdalnej sytuacji, gdyż odsetki z tego tytułu wpierw
pokrywane byłyby ze środków Funduszu Pracy, a następnie powiększałyby zasoby
pieniężne tegoż Funduszu.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy zmienił zaskarżony wyrok i
orzekł, jak w sentencji (art. 39315
k.p.c.).