Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CO 6/05
POSTANOWIENIE
Dnia 7 lipca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSN Barbara Myszka
w sprawie ze skargi J. N., K. M. i W. J.
o wznowienie postępowania w sprawie z powództwa J. N., K. M. i W. J.
przeciwko Skarbowi Państwa – (…) Parkowi Narodowemu w K. i Skarbowi Państwa -
Wojewodzie X.
o ustalenie,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej na skutek skargi powodów o wznowienie
postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 22
grudnia 2004 r., sygn. akt IV CK (…),
odrzuca skargę o wznowienie postępowania i nie obciąża powodów kosztami tego
postępowania.
Uzasadnienie
Powodowie J. N., K. M. i W. J. w skardze o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 22 grudnia 2004 r.
sygn. akt IV CK (…) wnosili o zmianę tego orzeczenia poprzez oddalenie kasacji
pozwanego Skarbu Państwa – (…) Parku Narodowego. Z powołaniem się na przepisy
art. 401 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 405 i 67 § 2 k.p.c. zarzucili, że w świetle obowiązujących
przepisów ustawy z dnia 7 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody (Dz. U.
z 2001 r., Nr 3, poz. 21) organ w postaci dyrektora wskazanego Parku nie istnieje,
a osoba udzielająca pełnomocnictwa w imieniu Skarbu Państwa nie pełni funkcji
2
w administracji państwowej. W kolejnym piśmie podnoszącym – jak to wskazano –
argumenty przemawiające za wznowieniem postępowania skarżący wskazali, że
Trybunał Konstytucyjny już w roku 2004 prowadził postępowanie w sprawie sygn. akt Sk
24/04 bezpośrednio dotyczące służebności brzegowego połowu ryb na jeziorach
Suwalszczyzny, która to okoliczność faktyczna została wykryta dopiero po
kwestionowanym wyroku i dlatego spowodowała, iż skarżący nie mogli z niej skorzystać
w poprzednim postępowaniu. Taka sytuacja ściśle – zdaniem skarżących odpowiada
treści art. 405 § 2 k.p.c. i stanowi podstawę do wznowienia postępowania. Nadto
skarżący – w tym piśmie – zarzucili liczne błędy merytoryczne zawarte w uzasadnieniu
kwestionowanego wyroku Sądu Najwyższego, naruszenie wszystkich zasad
wypracowanych w orzecznictwie w dziedzinie ochrony prawa własności, poszukiwanie z
urzędu w instancji kasacyjnej naruszenia prawa materialnego przez skład Sądu który
„…dopasował sobie art. 1 i 2 prawa wodnego z 1962 roku”, a także „…Gdyby jednak
skład, który wydał zaskarżone orzeczenie zadał sobie trud i zapoznał się z art. 33 ust. 1 i
2 oraz art. 43 ust. 3 pkt 1 prawa wodnego z 1962 r., na które się powołał, to
dowiedziałby się, że z mocy prawa każdy rolnik mógł korzystać z wód państwowych do
zaspokojenia potrzeb osobistych, gospodarstwa domowego lub rolnego, zaś uprawianie
w 1962 r. rybołówstwa nie wymagało pozwolenia, nawet jeśli wykraczało poza
powszechne korzystanie z wód (art. 42)”.
Pozwany Skarb Państwa: Wojewoda X. i Dyrektor (…) Parku Narodowego –
wniósł o oddalenie skargi z zasądzeniem kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy – po uwzględnieniu postanowień art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia
2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego… (Dz. U. z 2005 r. Nr 13,
poz. 98) zważył, co następuje:
Artykuł 401 pkt 2 k.p.c., do którego odwołują się skarżący, wiążący się ściśle z
art. 379 pkt 2 k.p.c., wśród powodów nieważności postępowania stanowiących podstawy
wznowienia wymienia brak należytej reprezentacji strony, jeżeli nie był on przed
uprawomocnieniem się orzeczenia podniesiony w drodze zarzutu albo jeżeli w okresie
tym strona nie potwierdziła dokonanych czynności procesowych. Brak należytego
umocowania pełnomocnika procesowego jest – jak to wynika z uzasadnienia skargi o
wznowienie postępowania – następstwem braku właściwego organu powołanego do
reprezentowania pozwanego Skarbu Państwa (art. 67 § 2 k.p.c.). Brak należytej
reprezentacji strony, rozumiany m.in. jako niedziałanie za stronę – także za Skarb
Państwa - organu uprawnionego lub osób upoważnionych do działania za ten organ – a
3
w odniesieniu do Skarbu Państwa niedziałanie organu państwowej jednostki
organizacyjnej spełniającej przesłanki z art. 67 § 2 k.p.c. – sąd bierze pod rozwagę z
urzędu w każdym stanie sprawy (art. 202 zd. 2 k.p.c.).
Rozważając tak rozumianą podstawę wznowienia należy wskazać, że (…) Park
Narodowy został utworzony, czego nie kwestionują skarżący, rozporządzeniem Rady
Ministrów z dnia 27 czerwca 1988 r. w sprawie utworzenia (…) Parku Narodowego (Dz.
U. Nr 25, poz. 173). Rozporządzenie to utraciło moc, z wyjątkiem § 1 w części
dotyczącej utworzenia wskazanego Parku z dniem 29 marca 1997 r., na podstawie § 7
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 marca 1997 r. w sprawie (…) Parku
Narodowego (Dz. U. Nr 24, poz. 124). Określa ono granice (…) Parku Narodowego, w
skład którego wchodzi Jezioro Wigry. W myśl art. 3 ustawy z dnia 7 grudnia 2000 r. o
zmianie ustawy o ochronie przyrody (Dz.U. z 2001 r. Nr 3, poz. 21) parki utworzone
przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stają się parkami narodowymi
w rozumieniu przedmiotowej ustawy. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. – prawo wodne (Dz.
U. Nr 115, poz. 1229) nałożyła – w art. 11 ust. 1 pkt 3 – na dyrektora parku narodowego,
obowiązek wykonywania praw właścicielskich w stosunku do wód publicznych
stanowiących własność Państwa znajdujących się w granicach parku. Chybione są
zatem wywody i zarzuty skarżących jakoby Skarb Państwa nie był reprezentowany w
procesie przez właściwą państwową jednostkę organizacyjną, z której działalnością
wiązało się dochodzone roszczenie (art. 67 § 2 k.p.c.).
Powodowie – jak wskazano – powołali się na nową obok pierwotnej podstawę
wznowienia z art. 403 § 2 k.p.c. załączając wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21
marca 2005 r. sygn. akt Sk 24/04, którego sentencja została ogłoszona dnia 6 kwietnia
2005 r. (Dz. U. Nr 57, poz. 501).
Zważywszy na doniosłość podstawy wznowienia zarówno dla dopuszczalności
wznowienia, jak i dla postępowania wywołanego wniesieniem skargi o wznowienie
postępowania – powyżej przytoczone w skrócie wywody i zarzuty autora tego pisma,
wykraczającego poza ukształtowany i powszechnie respektowany poziom kultury
prawnej wymagają ich odniesienia do powołanej przez skarżących podstawy z art. 403 §
2 k.p.c. Oczywiście - jako bezprzedmiotowe – podlegają wyłączeniu zwroty
sformułowania oraz obszerne wywody pochodzące od profesjonalnego pełnomocnika
strony powodowej godzące w osobowość członków składu orzekającego, wskazywane
cechy rozpoznawcze członków tego składu i w konsekwencji podważające pozycję
organu władzy publicznej w opinii społeczeństwa. Merytoryczna wartość argumentacji
4
wyłącznie stanowi wyznacznik, w jakim stopniu profesjonalny pełnomocnik jest
współuczestnikiem wymiaru sprawiedliwości, którego opinia w społeczeństwie oraz
elementy i przesłanki ją kształtujące, powinny stanowić przedmiot troski wszystkich
uczestników wymiaru sprawiedliwości.
Niewątpliwym jest fakt różnicy pomiędzy interpretacją dokonaną przez Trybunał
Konstytucyjny w uzasadnieniu powołanego wyroku w sprawie sygn. akt Sk 24/04 z
rozstrzygnięciem zapadłym w podważanym przez skarżących wyroku Sądu
Najwyższego. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. XXVI i art. XXXI dekretu z dnia
11 października 1946 r. – przepisy wprowadzające prawo rzeczowe i księgach
wieczystych oraz art. XXXVII i art. XII ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. przepisy
wprowadzające kodeks cywilny są zgodne z art. 2 i art. 64 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Sąd Najwyższy rozstrzygał o istocie, charakterze i genezie spornego prawa
rybołówstwa ustanowionego w 1869 r. oraz konsekwencjach jakie dla tego prawa
wynikały po wejściu w życie ustawy z dnia 30 maja 1962 r. – prawo wodne (Dz. U. Nr
34, poz. 158). Rozstrzygnięcie o istnieniu lub braku podstawy wznowienia z art. 403 § 2
k.p.c. nie wymaga dociekania różnicy w interpretacji dokonanej przez Trybunał
Konstytucyjny a Sąd Najwyższy. Różnica ta uwarunkowana jest bowiem funkcją
wymiaru sprawiedliwości sprawowaną przez sądy powszechne i Sąd Najwyższy a
funkcją kontroli konstytucyjności prawa sprawowaną przez Trybunał Konstytucyjny,
czego nie dostrzegają skarżący.
Okoliczności faktyczne i środki dowodowe, o których stanowi art. 403 § 2 k.p.c.
stanowią równoważne oraz samodzielne podstawy wznowienia postępowania i do nich
odnosi się wykrycie w rozumieniu tego przepisu. Wykrycie oznacza uzyskanie możności
skorzystania z okoliczności faktycznej lub ze środka dowodowego, o których istnieniu
strona w poprzednim postępowaniu nie wiedziała i nie mogła się na nie powołać. Czyli
podstawą wznowienia (art. 403 § 2 k.p.c.) mogą być takie nowe okoliczności oraz środki
dowodowe, które zaszły przed rozstrzygnięcie sporu a dotyczyły podstawy faktycznej
pozwu oraz uzasadniały przytoczony w pozwie stan faktyczny. Nowe fakty i dowody nie
mogą odnosić się do norm prawnych i ich interpretacji. Skarga powodów nie została
oparta na ustawowej podstawie wznowienia (art. 410 § 1 k.p.c.). Stosownie do
wyrażonej – w powołanym na wstępie art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. – ogólnej
zasady natychmiastowego działania uchwalonych przepisów, sprawy wszczęte przed
dniem wejścia w życie niniejszej ustawy toczą się od tego dnia według przepisów tej
5
ustawy. Odstępstwo, stanowiące wyjątek od tej zasady, na rzecz zasady stadialności
obejmuje złożenie i rozpoznanie kasacji od orzeczenia wydanego przed dniem wejścia
w życie niniejszej ustawy. Artykuł 410 § 1 k.p.c. w nowym brzmieniu stanowi, że sąd
odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub
nieopartą na ustawowej podstawie a postanowienie w tym przedmiocie może być
wydane na posiedzeniu niejawnym. Przytoczone uregulowanie wykracza poza ramy
postępowania wstępnego ze skargi o wznowienie postępowania. Zastosowanie tego
przepisu oznacza, że przedmiotem badania sądu jest zachowanie terminu oraz oparcie
skargi na jednej z ustawowych podstaw wznowienia, a w konsekwencji także
dopuszczalności skargi z mocy ustawy i legitymację do jej wniesienia. Stwierdzenie, na
posiedzeniu niejawnym dopuszczalności wznowienia nie ogranicza się do badania, czy
wskazane przez skarżących okoliczności dają się podciągnąć pod przewidzianą w
ustawie podstawę wznowienia, lecz obejmuje badanie i ustalenie, czy podstawa
wznowienia rzeczywiście istnieje. Nastąpiła bowiem – wskutek uchylenia art. 411 k.p.c. -
eliminacja dwustopniowego postępowania. Skarga o wznowienie postępowania podlega
– w myśl art. 410 § 1 k.p.c. - odrzuceniu jeżeli – w okolicznościach konkretnej sprawy –
podawana podstawa nie zostanie przez sąd stwierdzona. Odrzucając skargę Sąd
Najwyższy nie obciążył powodów kosztami postępowania wywołanymi wniesieniem
skargi o wznowienie postępowania przyjmując, że okoliczności leżące u podstaw
takiego rozstrzygnięcia zawartego w wyroku z dnia 22 grudnia 2004 r. nie ustały (art.
102 k.p.c.).