Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CK 14/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 sierpnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z powództwa "W.(...)" Spółki Akcyjnej w P.
przeciwko "P.(...)" Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł., G. A., J. A., B. A. i J.
A.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 5 sierpnia 2005 r., kasacji
pozwanych od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 11 maja 2004 r., sygn. akt I ACa (...),
oddala kasacje.
Uzasadnienie
Nakazem zapłaty z dnia 25 kwietnia 2002 r. nakazano pozwanym solidarnie
zapłacić powódce W.(...) S.A. kwotę 143 745,75 zł, wraz z ustawowymi odsetkami od
dnia 16 marca 2002 r.
W zarzutach pozwani, wnosząc o jego uchylenie i oddalenie powództwa zarzucili,
że weksel gwarancyjny, na podstawie którego wydany został nakaz zapłaty, jest
dotknięty wadami formalnymi skutkującymi jego nieważność. Poza tym podnieśli, że
weksel ten i porozumienie wekslowe złożone zostały dla zabezpieczenia sprzedaży
wyrobów spirytusowych przez (...) Zakłady Przemysłu Spirytusowego „PS(...).” w P.
Spółce z o.o. „P.(...)” w Ł. na podstawie umowy z dnia 1 lipca 1998 r., a W.(...) S.A., jako
nowy posiadacz weksla, nie przedłożyła dowodu nabycia prawa z weksla in blanco,
stosownie do porozumienia wekslowego zgodnie z wymogami art. 14 prawa
2
wekslowego bądź cesji zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego oraz, iż w dniu 13
grudnia 2001 r. dokonali wpłaty kwoty 55 068,02 zł, regulując tym samym w całości
fakturę nr 1105791 z dnia 11 kwietnia 2001 r. i w związku z tym zadłużenie uległo
zmniejszeniu do kwoty 115 847,37 zł (107 574,09 zł należność główna oraz 8 273,28 zł
odsetki).
W.(...) S.A. w odpowiedzi na zarzuty wniosła o ich oddalenie, podnosząc, że jest
następcą prawnym „PS(...).”. Przyznała, że na jej konto wpłynęła kwota 55 068,02 zł
jednakże została zaliczona na zobowiązanie wynikające z zawartego pomiędzy
sprzedawcą a kupującym porozumienia handlowego z dnia 3 lipca 2001 r. W piśmie
procesowym z dnia 28 marca 2003 r. pełnomocnik pozwanych G. A., B. A., J. A. i J. A.,
podnosząc, że byli oni związani z powódką jedynie stosunkiem wekslowym, który
wygasł na skutek nieważności weksla, wniósł o wydanie wyroku częściowego
oddalającego w stosunku do nich powództwo.
Wyrokiem z dnia 18 listopada 2003 r. Sąd Okręgowy w Ł. uchylił nakaz zapłaty z
dnia 25 kwietnia 2002 r. i zasądził od spółki z o. o. „P.(...)” w Ł., G. A., B. A., J. A. i J. A.
solidarnie na rzecz W.(...) S.A. w P. kwotę 143 745,75 zł. z ustawowymi odsetkami od
dnia 21 marca 2003 r. i oddalił powództwo w pozostałej części.
Sąd ten ustalił, że pozwaną spółkę „P.(...)” od dnia 3 lipca 1998 r. łączyła
z (…)ZPS „PS(...).” umowa sprzedaży hurtowej wyrobów spirytusowych. W dniu 3 lipca
2001 r. podmioty te zawarły umowę nazwaną „porozumienie handlowe”, której
przedmiotem była restrukturyzacja zadłużenia spółki „P.(...)” wobec (…)ZPS „PS(...).”.
Strony ustaliły w niej, że pozwana spółka na dzień 3 lipca 2001 r. zadłużona jest
wobec sprzedawcy na łączną kwotę 248 837,56 zł, w tym należność z tytułu zapłaty za
towar objęty fakturami nr 115791,1102188, 1105790 i 115791 wynosiła kwotę 226
037,56 zł, a odsetki kwotę 22 800 zł.
Pozwana spółka zadłużenie to zobowiązała się spłacić w pięciu ratach płatnych
od dnia 31 lipca 2001 r. do dnia 30 listopada 2001 r. W porozumieniu tym zastrzeżono,
że w wypadku nieterminowej realizacji harmonogramu spłat cała wierzytelność staje się
natychmiast wymagalna.
W okresie objętym porozumieniem pozwana dokonała spłaty zadłużenia w
wysokości 239 654 zł, a jednocześnie pobrała od sprzedawcy towar o wartości 121
412.76 zł. Wobec braku pełnej realizacji porozumienia z dnia 3 lipca 2003 r. powódka
wezwała pozwaną do zapłaty zadłużenia w kwocie 191 417,76 zł w terminie 7 dni pod
rygorem wypełnienia przez „PS(...).” weksla gwarancyjnego in blanco, który pozwana
3
spółka złożyła do jej dyspozycji w celu zabezpieczenia wszelkich roszczeń wynikających
ze sprzedaży hurtowej wyrobów spirytusowych nabytych w oparciu o umowę handlową.
W deklaracji wekslowej pozwana spółka zagwarantowała, że w wypadku
nieuregulowania przez nią w terminie należności wobec „PS(...).” sprzedawca ma prawo
wypełnić weksel na sumę odpowiadającą należnościom łącznie z odsetkami i kosztami
opatrując go datami płatności według swego uznania i zawiadomić o tym wystawcę. Za
wystawcę weksel ten poręczyli członkowie zarządu pozwanej G. A. i J. A. oraz ich
małżonkowie B. A. i J. A.. Poręczyciele przyjęli solidarną odpowiedzialność za
zobowiązania wystawcy weksla w stosunku do (…)ZPS „PS(...).”, wynikające z zawartej
umowy sprzedaży wyrobów spirytusowych.
Przedsiębiorstwo państwowe (…)ZPS „PS(...).”, zgodnie z art. 1 ust 1 ustawy z
dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jednolity Dz. U. z 2002 r.
Nr 171, poz. 1397 ze zm.), przekształcone zostało w spółkę akcyjną (...) Zakłady
Spirytusowe „PS(...).” w P., która wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki, których
podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe. Następnie zgodnie z postanowieniem z
dnia 13 grudnia 2001 r. spółka ta zmieniła nazwę na W.(...) S.A. w P.
Sąd Okręgowy uznał zarzut nieważności weksla z powodu niewpisania w nim
sumy wekslowej za uzasadniony i z tego względu nie odniósł się do dalszych zarzutów
dotyczących stosunku wekslowego. Za nietrafny ocenił zarzut, że powódka utraciła
prawo skutecznego powoływania się na stosunek podstawowy wobec niezgłoszenia
nowych dowodów w terminie siedmiu dni od daty doręczenia jej odpisu zarzutów od
nakazu zapłaty. Podniósł natomiast, że pozwani zakwestionowali otrzymanie wyrobów
spirytusowych w ilości wynikającej z faktur dopiero w piśmie z dnia 20 maja 2003 r., a
zatem dopiero z chwilą doręczenia powódce tego pisma kwestia ta stała się sporna i w
związku z tym spowodowała potrzebę powołania się na te dokumenty. Ocenił, że
stosownie do unormowania zawartego w art. 495 § 3 k.p.c. zarzut ten powinien być
podniesiony w zarzutach od nakazu zapłaty, czego pozwani nie dokonali, nie wskazując
też, że nie mogli tego wówczas uczynić, bądź, że potrzeba taka powstała później,
podczas gdy już z treści pozwu wynikała wysokość roszczenia i jego podstawa.
Zważywszy, że pozwani nie twierdzili, aby w okresie od lipca do grudnia 2001 r. dokonali
zapłaty kwoty wyższej niż wskazana przez powódkę 239 654,43 zł Sąd Okręgowy
przyjął, że na dzień wytoczenia powództwa po rozliczeniu należności z tytułu pobranych
w tym okresie towarów oraz należności wynikającej z porozumienia z dnia 3 lipca 2001
4
r. należność główna powódki wobec pozwanych wynosiła 130 595,89 zł, oraz odsetek w
kwocie 13 149,75 zł.
Za nieuzasadniony Sąd pierwszej instancji uznał też zarzut braku legitymacji
czynnej powódki, stwierdzając, że w świetle treści złożonych dokumentów powódka
wykazała swe następstwo prawne po przedsiębiorstwie państwowym „PS(...).”.
Przyjmując odpowiedzialność pozwanych A. powołał się na wynikające z judykatury
stanowisko, że w wypadku uznania weksla za nieważny deklaracja wekslowa może być
potraktowana jako poręczenie cywilne, jeżeli z okoliczności towarzyszących wynika, ze
taka była wola stron i zachowane zostały przesłanki ważnego poręczenia cywilnego.
Sąd Okręgowy wskazując, że pozwani jako poręczyciele przyjęli w deklaracji
odpowiedzialność za zobowiązanie spółki z o. o.” P.(...)” w Ł. w stosunku do (…)ZPS
„PS(...).” wynikające z umowy sprzedaży wyrobów spirytusowych do kwoty 750 000 zł
oraz, że poręczenie zostało udzielone na piśmie i wyrażało wolę pozwanych osób
fizycznych do wystąpienia w charakterze poręczycieli ocenił, że ma ono cechy
wynikające art. 876 k.c. Podkreślił, że skoro uczynili to małżonkowie wspólnie, a zatem
każdy z nich udzielając poręczenia wiedział o poręczeniu swego małżonka i nie wyraził
sprzeciwu, to zgodził się tym samym na dokonanie przez współmałżonka tej czynności
prawnej.
Apelację pozwanych od tego wyroku sąd Apelacyjny oddalił wyrokiem z dnia 11
maja 2004 r. dodatkowo ustalając, że zapłata kwoty 55 068,02 zł została dokonana
przez pozwaną spółkę już po doręczeniu jej wezwania do zapłaty kwoty 191 417,76 zł a
przed wytoczeniem powództwa, tj. dnia 14 grudnia 2001 r. i została zaliczona na spłatę
ostatniej raty zaległości według harmonogramu spłat wynikającego z porozumienia z
dnia 3 lipca 2001 r. o restrukturyzacji zadłużenia spółki P.(...). Skoro więc w drodze
umowy strony „podzieliły dług” na określone raty bez wskazywania, która z rat będzie
spłatą zadłużenia wynikającego z określonych faktur, zaliczenie kwoty 55 068,02 zł na
spłatę określonej raty było prawidłowe i nie wymagało sprecyzowania, na poczet której z
faktur zapłata została dokonana.
Sąd drugiej instancji podniósł, że przeniesienie sporu z weksla na płaszczyznę
stosunku podstawowego następuje między innymi wówczas, gdy powód w pozwie
podnosi na uzasadnienie żądania okoliczności nie tylko dotyczące stosunku
wekslowego, ale przytacza fakty i powołuje dowody uzasadniające roszczenie cywilne,
które weksel zabezpiecza. Skoro więc powódka już w pozwie o wydanie nakazu zapłaty
przytoczyła fakty i powołała dowody uzasadniające stosunek cywilny, wskazując, że
5
pozwana kupowała od powódki wyroby alkoholowe i nie zapłaciła za nie kwoty 130
595,89 zł i odsetek w kwocie 13 149,86 zł, to istniały wystarczające podstawy do
rozpoznania sprawy na gruncie stosunku podstawowego. Jednocześnie podzielił
zapatrywanie Sądu pierwszej instancji o nieskuteczności, wobec wystąpienia prekluzji
wynikającej z art. 495 § 3 k.p.c., zgłoszonych przez pozwanych zarzutów i wniosków w
piśmie z dnia 20 maja 2003 r.
W kasacji pozwani J. A., J. A., G. A. i B. A., zaskarżając wyrok w całości, wnieśli
o jego zmianę i oddalenie powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania. Naruszenia prawa procesowego, które
doprowadziło, ich zdaniem, do błędnego rozstrzygnięcia sprawy upatrywali w obrazie
art. 385 w zw. z art. 167 i 495 § 3 k.p.c., art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c., art.
385 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. Z kolei naruszenie prawa materialnego
miało polegać na obrazie art. 65 § 1 i 2 k.c. art. 353 § k.c., art. 451 k.c. w zw. z art. 354
k.c., art. 481 w zw. z art. 3531
k.c. art. 506 § 1 i 2 k.c. oraz art. 3531
k.c.
Z kolei pozwana P.(...) sp. z o.o. w kasacji opartej na naruszeniu prawa
procesowego mającego wpływ na wynik sprawy, tj. art. 385 k.p.c., w zw. z art. 167 k.p.c.
i art. 495 § 3 k.p.c., art. 382 k.p.c. w zw. z art. 378 k.p.c., art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art.
232 k.p.c. art. 328 § 2 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c., oraz na naruszeniu prawa materialnego,
a to art. 353 § 1 k.c., art. 451 k.c., w zw. z art. 354 § 2 k.c., art. 481 k.c. w zw. z art. 3531
k.c., art. 506 § 1 i 2 k.c. oraz art. 3531
k.c. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i
oddalenie powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wśród zarzutów procesowych obydwu kasacji najdalej idącym był zarzut obrazy
art. 495 § 3 k.p.c. w zw. z art. 167 k.p.c. Jest on chybiony z tego względu, że powódka
już w pozwie, choć domagała się wydania nakazu zapłaty na podstawie weksla
gwarancyjnego, to jednak powołała się na okoliczności faktyczne dotyczące stosunku
podstawowego, tj. na fakt braku zapłaty wbrew umowie za zakupione przez pozwaną
spółkę wyroby alkoholowe, łącznie na kwotę 136 595,89 zł i niezapłacenie odsetek w
kwocie 13 149,86 zł. Powód więc przeniósł sprawę ze sfery stosunku wekslowego, na
ogólną płaszczyznę prawa cywilnego, co wywołało ten skutek, że jej rozstrzygnięcie
wymagało oceny zasadności roszczenia w świetle stosunku zobowiązaniowego, w
związku z którym weksel został wystawiony. W takim wypadku nie mamy do czynienia z
rozszerzeniem powództwa (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2005 r.
6
dotychczas niepubl. i składu siedmiu sędziów z dnia 7 stycznia 1967 r., III CZP 19/66
OSNCP 1968, nr 5, poz. 79 i połączonych Izb: Cywilnej oraz Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 24 kwietnia 1972 r., III CZP 17/70, OSNCP 1973, nr 5, poz. 72). W
tej sytuacji nie można było w sposób uzasadniony twierdzić, że Sądy wydały orzeczenie
rozstrzygające o roszczeniu, które nie zostało zgłoszone przez powoda. W związku z
tym nietrafny był zarzut obrazy art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. Już też w
pozwie powódka powołała się na poręczenie pozwanych A. i dołączyła tzw.
porozumienie wekslowe, które sądy obydwu instancji oceniły jako skuteczne
zobowiązanie w świetle unormowania wynikającego z art. 876 k.c.
Wydanie nakazu zapłaty, tj. merytorycznego rozstrzygnięcia – czego nie chcą
dostrzec skarżący – wywołuje ten skutek, że w drugiej fazie postępowania nakazowego
wywołanego wniesieniem zarzutów następuje przerzucenie ciężaru dowodu na stronę
pozwaną. Z tego właśnie względu jeżeli pozwani zamierzali zakwestionować wysokość
uwzględnionej nakazem zapłaty należności to powinni to, pod rygorem prekluzji
wynikającej z art. 495 § 3 k.p.c., uczynić w zarzutach. Poza tym skoro spór na
płaszczyznę prawa cywilnego został przeniesiony już w pozwie pozwani powinni już w
zarzutach przedstawić wszelkie znane im okoliczności dotyczące stosunku
cywilnoprawnego, na którego zabezpieczenie został wystawiony weksel gwarancyjny.
Wbrew więc stanowisku skarżących zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy
miał fakt, że pozwani nie kwestionowali wtedy wysokości nieuiszczonej należności za
wyroby alkoholowe. Wobec więc zasygnalizowanego wyżej przerzucenia ciężaru
dowodu na stronę pozwaną to nie Sądy rozstrzygające sprawę tylko pozwani złamali
dyrektywę wynikającą z art. 495 § 3 k.p.c., skoro dopiero w piśmie procesowym z dnia
20 maja 2003 r. zanegowali nabycie wyrobów alkoholowych o wartości wynikającej z
przedmiotowych faktur. Do tego dnia więc była to okoliczność niesporna i jako taka nie
wymagała wykazywania jej dowodami a pozwani skoro zamierzali jej zaprzeczyć to
powinni uczynić to pod rygorem prekluzji z art. 495 § 3 k.p.c. w zarzutach, chyba żeby
wykazali, że nie mogli tego dokonać wcześniej, bądź, że potrzeba ich powołania wynikła
później, czego w sprawie nawet nie podnosili (por. w tej mierze odpowiednio uchwałę
Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2004 r., III CZP 115/03 OSNC 2005, nr 5, poz. 77).
Dodać należy, że nie może skutecznie usprawiedliwiać spóźnionego podniesienia
okoliczności faktycznej mylne przekonanie skarżącego, że w tym zakresie to na stronie
przeciwnej spoczywa ciężar dowodu.
7
Naruszenie art. 382 k.p.c. w zw. z art. 378 k.p.c. miało polegać na nieodniesieniu
się do wszystkich zarzutów apelacji oraz zgłoszonych w niej wniosków dowodowych,
nieodniesieniu się do oceny materiału dowodowego dokonanej przez Sąd pierwszej
instancji i na braku samodzielnej oceny dowodów, co mogło doprowadzić do przyjęcia
za podstawę rozstrzygnięcia dotkniętych podstawowymi błędami ustaleń faktycznych.
Zarzut ten częściowo nie został sformułowany prawidłowo, albowiem skarżący w
kasacjach nie wyartykułowali w zasadzie tych pominiętych zarzutów apelacyjnych ani
nieuwzględnionych wniosków dowodowych lecz „odesłali” do wcześniejszych pism
procesowych. Należy w związku z tym przypomnieć, ze zarzuty kasacyjne powinny być
przedstawione tak szczegółowo, aby Sąd Najwyższy bez poszukiwań w pismach
procesowych (w tym wypadku w apelacji) miał w skardze kasacyjnej omówienie
wytkniętej wady. Jeżeli chodzi o pominięcie dowodów, to wyszczególnione muszą być
wszelkie zgłoszone, a nie zbadane środki dowodowe (por. orzeczenie Sądu
Najwyższego 29 listopada 1996 r., III CKN 14/96, OSP 1997, nr 3, poz. 65).
Sąd drugiej instancji rozstrzygający sprawę merytorycznie, jeżeli opiera swoje
orzeczenie na podstawie faktycznej zaskarżonego wyroku, powinien to jednoznacznie
wskazać w uzasadnieniu. Sąd Apelacyjny skoro przytoczył ustalenia Sądu pierwszej
instancji to w istocie tak uczynił, jednakże tego wyraźnie nie wyartykułował. Uchybienie
to jednak nie wywarło wpływu na wynik sprawy, jeśli zauważyć, że co do wysokości
należności za niezapłacone wyroby alkoholowe pozwana spółka w zarzutach nie wdała
się w spór, poza zarzutem, że już po wezwaniu do zapłaty na konto tej należności
została uiszczana kwota 55 068,02 zł. W tym zakresie jednak Sąd Apelacyjny dokonał
nie tylko uzupełniających ustaleń, lecz i oceny materiału dowodowego. Ustalił bowiem,
że kwota ta zgodnie z uzgodnionym harmonogramem spłat wynikającym z umowy o
restrukturyzację długu, została zarachowana na ostatnią jego ratę i w związku z tym
dochodzone roszczenie nie obejmowało tej kwoty. Trafność tego stanowiska częściowo
zresztą potwierdzało wyliczenie samej pozwanej spółki. Na marginesie należy dodać, że
jeżeli sąd drugiej instancji przyjmuje za własne ustalenia faktyczne sądu pierwszej
instancji i podziela jego argumentację prawną to nie ma obowiązku dokonywania
ponownej identycznej analizy dowodów. Z tego też już względu chybiony był zarzut
obrazy art. 328 § 2 k.p.c. skoro uchybienie to miało polegać na braku przeprowadzenia
ponownej niezależnej oceny dowodów. Poza tym trzeba przypomnieć, że skuteczny
zarzut obrazy tego przepisu wymaga wykazania, że braki uzasadnienia są tego rodzaju,
że uniemożliwiają kontrolę orzeczenia bądź nie zawiera ono wszystkich elementów w
8
tym przepisie określonych i precyzyjnego wykazania wpływu tych wadliwości na wynik
sprawy (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1997 r., II CKN
312/97 niepubl.).
Całkowicie chybionym był zarzut obrazy art. 233 § 1 k.p.c. Skarżący w kasacji po
pierwsze nie wskazali podważanej w apelacji oceny dowodów, a po wtóre nie wykazali,
pomimo ze spoczywał na nich ciężar dowodu, że wyliczone przez powoda należności za
sprzedane wyroby alkoholowe objęte porozumieniem z dnia 3 lipca 2001 r. było błędne.
Zarzut obrazy art. 385 k.p.c. mógłby okazać się uzasadniony, gdyby trafne
okazały się jakieś inne zarzuty kasacyjne Tylko bowiem wtedy można by sądowi drugiej
instancji wykazać, że nietrafnie apelację oddalił.
Przystępując do omówienia zarzutów naruszenia prawa materialnego, już na
wstępie należy podkreślić, że rzeczywiście Sąd drugiej instancji na podstawie
porozumienia z dnia 3 lipca 2001 r. o restrukturyzacji zadłużenia Sp. z o. o. P.(...) ustalił
stan jej zadłużenia na łączną kwotę 248 837,56 zł, z czego w okresie płatności rat tego
zadłużenia pozwana spółka uiściła jedynie kwotę 239 654,34 zł i jednocześnie w tym
czasie nabyła dalsze towary za które nie zapłaciła kwoty 121 412,76 zł.
Wbrew więc stanowisku skarżących dochodzone roszczenie nie mogło wygasnąć
– wobec braku pełnej realizacji tego porozumienia. Bezpodstawnie więc pozwana spółka
podnosiła, że został naruszony art. 353 k.c. ze względu na to, iż wyrok Sądu
Apelacyjnego nie uwzględnia faktu wygaśnięcia zobowiązania skutek jego zapłaty.
Nieuzasadniony okazał się też zarzut obrazy art. 451 k.c. gdyż w tym zakresie
trafny jest w pełni wywód Sądu Apelacyjnego. Przepis ten jako ius dispositivi (por.
uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2002 r., I CKN 1331/00
nieopbl.) ma zastosowanie, jeżeli strony nie umówiły się inaczej. Tymczasem w umowie
z dnia 3 lipca 2001 r. strony uzgodniły harmonogram spłat istniejącego w tej dacie
przeterminowanego długu dzieląc go na raty bez wskazania, która z rat będzie
spłacana, z której z wcześniej wskazanych faktur. W wyniku tej umowy strony uzgodniły
więc nowe terminy spłaty tych należności . Poza tym wyraźnie postanowiły, że przy
wystawieniu dokumentów płatności (przelewów) w tytule płatności należy dopisać
„spłata zgodnie z porozumieniem należność główna xx, odsetki xx” oraz, że w wypadku
jej braku „PS(...).” dokona samodzielnie rozpisania kwoty z tego dokumentu w sposób
zgodny z porozumieniem. W świetle więc treści tego postanowienia „PS(...).” bądź jego
następca prawny byli uprawnieni do zaliczenia wpłat „P.(...)” w pierwszej kolejności na
raty objęte porozumieniem.
9
Skarżący przeoczyli, że już Sąd pierwszej instancji ustalił wysokość odsetek
ustawowych od niezapłaconych należności za zakup wyrobów spirytusowych głównie
sprzedanych w okresie realizacji porozumienia według nierozliczonych faktur, ich
wysokości i daty wymagalności - na dzień 15 marca 2002 r. Poza tym należy zauważyć,
że wysokość odsetek za opóźnienie spłaty rat w samym porozumieniu określona została
w przybliżeniu, tj. w odniesieniu do terminów spłat rat z zastrzeżeniem, iż ostateczne
rozliczenie ustawowych odsetek za zakupione wyroby spirytusowe nastąpi w terminie
późniejszym zgodnie z rzeczywistymi datami wpłat. Porozumienie handlowe zatem nie
modyfikowało w istocie zasad rządzących spłatą odsetek za opóźnienie. Nie można
więc było podzielić zarzutu, że nie zostały dokonane ustalenia, które dawałyby podstawę
do zastosowania art. 481 k.c.
Ani Sąd pierwszej instancji, ani Sąd drugiej instancji nie stosowały art. 506 § 1 i 2
k.c. Nie można skutecznie postawić zarzutu, że Sąd zastosował konkretny przepis,
skoro tego nie dokonał.
Najdalej idącym zarzutem pozwanych A. był zarzut obrazy art. 876 § 1 i 2 k.c. w
związku z art. 31 prawa wekslowego. Dokument zatytułowany porozumienie wekslowe
nie wywołuje odpowiedzialności wynikającej z prawa wekslowego, gdyż prawo polskie
wyłącza możliwość poręczenia wekslowego w oddzielnym dokumencie (por. np. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 5 września 1997 r. III CKN 158/97 OSNC 1998, nr 2, poz. 25).
Z tego względu nie miało miejsca poręczenie wekslowe i w sprawie wystąpił problem,
który został dostrzeżony przez Sądy obydwu instancji, czy deklaracja wekslowa może
być potraktowana w takim wypadku jako poręczenie cywilne. Judykatura w zasadzie
jednolicie dopuszcza taką możliwość (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24
sierpnia 1988 r., OSNC 1990, nr 12 poz. 154). Wprawdzie w deklaracji wekslowej strony
obejmują swą wolą warunki wypełnienia weksla in blanco, ale jednocześnie jej treść
może zawierać wszystkie cechy niezbędne do ważnego poręczenia cywilnego. Przez
umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać
zobowiązanie, gdyby dłużnik go nie wykonał (art. 876 § 1 k.c.). Takie oświadczenie, jak
wynika z ustaleń opartych na fragmencie tego dokumentu „poręczają za wystawcę
weksla do wysokości 750 000 zł. przyjmując solidarną odpowiedzialność za
zobowiązania wystawcy weksla w stosunku do (…)ZPS „PS(...).” w P., wynikające z
umowy zawartej między nimi dotyczącej sprzedaży wyrobów spirytusowych”. To
oświadczenie pozwanych skoro zostało złożone na piśmie spełnia wymagania
wynikające z art. 876 § 2 k.c. W myśl art. 878 § 1 k.c. można poręczyć dług przyszły w
10
wysokości z góry oznaczonej. Wymaganie to także zostało spełnione, skoro została
określona górna kwota odpowiedzialności pozwanych. Z samego też oświadczenia
wynika wprost, że jego autorzy odpowiadają jako współdłużnicy solidarni co jest zgodne
z unormowaniem zawartym w art. 881 k.c.
Treść zatem przedmiotowej deklaracji upoważniała do postawienia tezy, że
spełniała ona wszystkie przesłanki niezbędne do ważnego poręczenia cywilnego. Już
Sąd pierwszej instancji wskazał, że ujawniła ona wolę pozwanych do wystąpienia w
charakterze poręczycieli. Pogląd ten należy podzielić, zwłaszcza wobec braku podpisów
poręczycieli na wekslu. Dodać się godzi, że omawiane zobowiązanie zostało oznaczone
ze wskazaniem osób wierzyciela i dłużnika i umowa jest zidentyfikowana w
wystarczający sposób, tj. jako umowa pomiędzy tymi stronami dotycząca wyrobów
spirytusowych.
Z tych względów kasacje uległy oddaleniu (art. 39312
k.p.c. w zw. art. 3 ustawy z
dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz
ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98).