Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 701/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 sierpnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Maria Grzelka
w sprawie z powództwa Z. U.
przeciwko Zakładom D.(...) S.A. w L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 4 sierpnia 2005 r., kasacji powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 19 lutego 2004 r., sygn. akt I ACa (...),
oddala kasację.
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 lutego 2004 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
powoda Z. U. od wyroku Sądu Okręgowego w K. oddalającego powództwo wniesione
przeciwko Zakładom D.(...) S.A. w G. o zasądzenie odszkodowania w kwocie 112
862,41 zł na podstawie art. 415 k.c. oraz art. 18 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 10 ust. 1, art. 14
i art. 3 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, za szkodę jaką poniósł powód w
związku z odpadnięciem założonych przez niego tynków wykonanych przy użyciu
2
materiałów tynkarskich wyprodukowanych przez pozwanego, które nie zawierały
wystarczających informacji o warunkach ich stosowania.
Sądy ustaliły, iż powód prowadzący zakład remontowo-budowlany, wykonywał
wewnętrzne tynki gipsowe w budynkach dwóch osiedli mieszkaniowych w Warszawie w
latach 1997-1999. Materiały do tych robót: gips tynkarski i roztwór gruntujący RG w
postaci roztworu bez wypełniaczy mineralnych, których producentem była strona
pozwana, kupował w przedsiębiorstwie „W.(…)” w Z., nie uczestniczącym w procesie.
Na opakowaniach gipsu nie było wówczas instrukcji jego stosowania, natomiast
dostępne były ulotki informacyjne i wytyczne stosowania wewnętrznych wypraw z gipsu
tynkarskiego a także świadectwo dopuszczenia do stosowania w budownictwie gipsowej
zaprawy technicznej GT. W materiałach tych, z którymi powód się zapoznał,
informowano, że środek gruntujący RG produkowany jest w dwóch odmianach: bez
wypełniaczy i z wypełniaczem dającym powłoki szorstkie i służy do gruntowania
powierzchni w budownictwie przed położeniem na nie tynków. Wskazywano też, że
w przypadku podłoża betonowego gładkiego należy je przed tynkowaniem zagruntować
preparatem gruntującym pod tynki gipsowe, na przykład Beton- Gruntem 2, a przy
podłożach mocno wchłaniających i nierównomiernie wchłaniających, należy je
zagruntować na przykład Beton-Gruntem 1, preparatem RG lub innym o podobnym
działaniu. W materiałach tych jako środek gruntujący do gruntowania podłoży mocno
wchłaniających wskazywano przykładowo preparat RG i Beton Grunt 1 a jako środek
kontaktowy do gładkich podłoży betonowych-Beton- Grunt 2.
Powód do gruntowania gładkich podłoży sufitów z żelbetonu użył preparatu RG
bez wypełniaczy, który nie był do tego zalecany. W świetle ogólnej wiedzy fachowej
stanowiło to błąd w sztuce tynkarskiej, bowiem profesjonalny wykonawca powinien użyć
w takim wypadku preparatu gruntującego z wypełniaczem i powinien wiedzieć, że użycie
środka bez wypełniacza na gładką powierzchnię może spowodować odpadanie tynków.
Informacje w tym zakresie zawarte w dostępnych klientom materiałach były
wystarczające dla fachowca do dokonania wyboru właściwego preparatu gruntującego.
W tym stanie rzeczy Sądy obu instancji uznały, iż przyczyną odpadnięcia tynków
na niektórych sufitach wykonanych przez powoda, było zastosowanie przez niego
niewłaściwego środka gruntującego: preparatu RG bez wypełniacza mineralnego, który
nie powinien być używany do gruntowania gładkich powierzchni. W ocenie Sądów brak
podstaw do obciążenia strony pozwanej odpowiedzialnością z tytułu czynu
niedozwolonego za szkodę, jaką poniósł powód zmuszony dokonać naprawy tynków.
3
Nie ma bowiem podstaw do przyjęcia bezprawności jej działania, skoro w wystarczający
i właściwy sposób informowała profesjonalnych nabywców, do których należał powód, o
właściwościach preparatów i z informacji tych jasno wynikało, jakie środki gruntujące do
jakich podłoży zaleca producent. Z uwagi na charakter tych preparatów, które nie
stanowią produktu niebezpiecznego, nie zachodziła, zdaniem Sądu Apelacyjnego,
konieczność sformułowania przez producenta jednoznacznego zakazu stosowania
środka RG bez wypełniacza do gładkiego betonowego stropu a wystarczyło
przedstawienie w tym względzie zaleceń producenta i pozostawienie profesjonalnym
nabywcom prawa wyboru preparatu ich zdaniem najwłaściwszego.
Sąd Apelacyjny nie znalazł także podstaw do przyjęcia odpowiedzialności strony
pozwanej w oparciu o przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji (j.t: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.), wskazując, że
mają one zastosowanie w odniesieniu do czynów stanowiących nieuczciwą konkurencję
w działalności gospodarczej, co nie występuje w sprawie.
W kasacji opartej na pierwszej podstawie określonej w art. 3931
k.p.c. powód
zarzucił naruszenie art. 415 i art. 355 § 2 k.c. oraz art. 10 ust. 1 ustawy o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie
wskazując w uzasadnieniu, iż Sąd Apelacyjny nie wyjaśnił, dlaczego uznał, że gips
tynkarski i środek gruntujący RG nie są produktami niebezpiecznymi, mimo że ich
łączne użycie doprowadziło do oderwania się tynku od sufitu, co mogło spowodować
szkody na osobach. W ocenie skarżącego, choć w sprawie nie mają zastosowania
przepisy dotyczące odpowiedzialności za szkodę spowodowaną przez produkt
niebezpieczny, to jednak Sąd powinien dokonać wykładni art. 415 k.c. zgodnie z
poglądami doktryny i orzecznictwa w tym przedmiocie i uznać, że informacje strony
pozwanej o produkcie zamieszczone w ulotkach nie były wystarczające, bowiem nie
zawierały zakazu użycia go do gładkich powierzchni ani nie wskazywały możliwych
skutków niewłaściwego użycia. Zdaniem powoda strona pozwana nie zamieszczając
tych informacji dopuściła się czynu niedozwolonego oraz czynu nieuczciwej konkurencji.
W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wnosił o zmianę wyroków Sądów obu instancji i
uwzględnienie powództwa, ewentualnie uchylenie zaskarżonego orzeczenia i
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, przy
uwzględnieniu w obu wypadkach wniosku o zasądzenie kosztów procesu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Z uwagi na to, że zaskarżony kasacją wyrok zapadł przed dniem 6 lutego 2005 r.,
stanowiącym datę wejścia w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy-
kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – prawo o ustroju sądów powszechnych
(Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), zgodnie z jej art. 3 do rozpoznania kasacji stosuje się
przepisy dotychczasowe i w takim brzmieniu będą one powoływane w uzasadnieniu.
Wobec tego, że kasacja oparta została wyłącznie na pierwszej podstawie
określonej w art. 3931
k.p.c. i nie powołano w niej żadnych zarzutów procesowych, Sąd
Najwyższy przy ocenie kasacyjnych zarzutów materialnoprawnych jest związany
ustalonym przez Sądy obu instancji stanem faktycznym sprawy, jako podstawą
zastosowania przepisów prawa materialnego. Oznacza to między innymi, że poza oceną
kasacyjną muszą znaleźć się twierdzenia skarżącego wskazujące, iż w latach 1997-
1999 technologia wypraw tynkarskich GTM była technologią nową, nieznaną
wykonawcom, natomiast strona pozwana posiadała w tym okresie stosowne wiadomości
o skutkach użycia niewłaściwego środka gruntującego, o których powinna była
uprzedzić nabywców. Te twierdzenia skarżącego, dotyczące podstawy faktycznej, nie
zostały przez Sądy ustalone a zatem przy braku zarzutów procesowych, nie mogą
stanowić podstawy oceny zastosowania prawa materialnego.
Oceniając zarzuty materialnoprawne na wstępie trzeba uznać za całkowicie
chybiony zarzut naruszenia art. 10 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, której
przepisy nie mają zastosowania do roszczeń powoda. Przedmiotem regulacji i ochrony
tej ustawy, co wynika już z samej jej nazwy oraz treści art. 1, jest bowiem zasada
konkurencji, czyli prawo do uprawiania działalności gospodarczej w warunkach
swobodnej i uczciwej konkurencji. Na podstawie przepisów tej ustawy odpowiedzialności
podlegają zatem tylko te czyny, które godzą w zasady uczciwej konkurencji, co oznacza,
że jej przepisy znajdują zastosowanie tylko między konkurującymi ze sobą na rynku
przedsiębiorcami. Regulacje zawarte w tej ustawie są wprawdzie w interesie
konsumentów, ale konsument, w tym także nabywca produktu, nawet jeśli prowadzi
działalność gospodarczą, nie może na podstawie przepisów omawianej ustawy
dochodzić roszczeń odszkodowawczych za szkodę wyrządzoną wskutek nabycia i
użycia produktu niewłaściwie oznaczonego co do możliwości zastosowania go i przy
zatajeniu ryzyka związanego z jego użyciem. Taki czyn jest bowiem „czynem
nieuczciwej konkurencji” w rozumieniu art. 10 w związku z art. 1 omawianej ustawy
wobec innego producenta podobnych towarów, który je właściwie oznacza i jedynie
wobec niego rodzi odpowiedzialność na podstawie przepisów tej ustawy za szkody
5
wynikłe z nieuczciwej konkurencji. Nie stanowi natomiast podstawy odpowiedzialności
wobec nabywcy produktu, który używając go, poniósł szkodę z powodu jego wadliwego
oznaczenia lub niewystarczającej informacji. Podstawę odpowiedzialności producenta
wobec nabywcy mogą stanowić w takiej sytuacji jedynie przepisy kodeksu cywilnego
dotyczące odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 k.c.) albo odpowiedzialności
deliktowej (art. 415 k.c.), a przy zbiegu obu tych reżimów, wybór podstawy
odpowiedzialności producenta należy do poszkodowanego nabywcy (art. 443 k.c.).
W rozpoznawanej sprawie powód dokonał wyboru podstawy odpowiedzialności
strony pozwanej zarzucając jej popełnienie czynu niedozwolonego i wskazując na
odpowiedzialność na podstawie art. 415 k.c. Trafnie podniesiono w kasacji, iż nie mogą
mieć zastosowania przepisy art. 4491
– 44911
k.c. dotyczące szkody wyrządzonej przez
produkt niebezpieczny, które dodane do kodeksu cywilnego na podstawie ustawy z dnia
2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za
szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271), nie
obowiązywały w chwili nabywania przez powoda materiałów tynkarskich ani w chwili
powstania szkody. Z tych samych przyczyn nie mogą mieć w sprawie zastosowania, dla
określenia co jest produktem niebezpiecznym, przepisy ustawy z dnia 22 stycznia 2000r.
o ogólnym bezpieczeństwie produktu (Dz. U. Nr 15, poz. 179 ze zm.) ani następnej
ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U. Nr 229,
poz. 2275).
Wbrew stanowisku skarżącego, przepisy te jako odnoszące się w przeważającej
mierze do szkód wyrządzonych na osobie, nie mogą także być pomocne przy ocenie
prawnej stanu faktycznego i prawnego rozpoznawanej sprawy. Trzeba bowiem
wskazać, że odpowiedzialność za szkody w mieniu, wyrządzone przez produkt
niebezpieczny (a o taką szkodę chodzi w sprawie) ograniczona została tylko do sytuacji,
gdy rzecz uszkodzona w wyniku użycia produktu należy do rzeczy przeznaczonych do
osobistego użytku i w taki przede wszystkim sposób korzystał z niej poszkodowany (art.
4492
k.c.). Natomiast zgodnie z art. 4491
§ 3 k.c. niebezpieczny jest produkt nie
zapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne
użycie produktu.
Nie sposób więc, nawet jedynie dla celów wykładni, odnosić ustawowego
określenia produktu niebezpiecznego do sytuacji jaka wystąpiła w rozpoznawanej
sprawie, w której powód będący profesjonalistą w dziedzinie tynkarstwa nabył materiały
tynkarskie nie stwarzające żadnego zagrożenia i użył je w sposób niewłaściwy,
6
powodując odpadnięcie tynku i szkody w mieniu osób trzecich, które musiał usunąć.
Prawidłowe, normalne użycie nabytych materiałów tynkarskich, nie stwarzało żadnego
zagrożenia, nie można zatem uznać, nawet stosując pomocniczo definicję zawartą w
art. 4491
§ 3 k.c., że stanowiły one produkt niebezpieczny. To zaś prowadzi do wniosku,
że na stronie pozwanej nie ciążył szczególny, wynikający z niebezpiecznego charakteru
produktu, obowiązek pouczenia i uprzedzenia nabywców o wszystkich możliwych
skutkach jego użycia, w tym także skutkach użycia niewłaściwego. Tym bardziej odnosi
się to do sytuacji, gdy chodzi o powszechnie używany preparat sprzedawany do
profesjonalnego zastosowania przez doświadczonych fachowców, którzy powinni
posiadać odpowiednią wiedzę o jego właściwym użyciu. W takiej sytuacji wystarczające
jest wskazanie właściwości preparatu i zakresu jego zastosowania a przy kilku
podobnych preparatach wskazanie zaleceń i preferencji producenta co do warunków
stosowania każdego z nich. Prawidłowo zatem Sądy obu instancji uznały za
wystarczające informacje o roztworze gruntującym GT, odpowiadające powyższym
wymaganiom, zamieszczone przez stronę pozwaną w ulotkach, wytycznych i
świadectwie, dostępnych dla nabywców. Roztwór ten przeznaczony był do stosowania
przez profesjonalistów murarzy i tynkarzy, którzy bez wątpienia powinni byli wiedzieć, że
użycie niewłaściwego środka gruntującego na określone podłoże może spowodować
odpadanie tynku. Nie zamieszczenie przez producenta na preparacie gruntującym tak
oczywistej i powszechnie znanej informacji nie może być uznane za czyn niedozwolony,
którym jest działanie lub zaniechanie sprawcy noszące znamiona bezprawności a więc
sprzeczne z normami prawa zawierającymi powszechnie obowiązujące nakazy lub
zakazy stanowiące reguły postępowania albo sprzeczne z nakazami i zakazami
wynikającymi z zasad współżycia społecznego. Żadne powszechnie obowiązujące
reguły nie nakładają na producenta materiałów przeznaczonych do profesjonalnego
użytku obowiązku zamieszczania na nich informacji, które powinny być znane i
oczywiste dla każdego fachowca używającego takich materiałów, jak również
zamieszczania zakazu użycia określonego materiału w określonych warunkach, jeśli
wskazano zalecenia producenta co do warunków użycia tego materiału.
Z tych względów kasacyjny zarzut naruszenia art. 355 § 2 i art. 415 k.c. należy
uznać za nieuzasadniony. Podkreślić przy tym trzeba, że powoływane w kasacji
orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące odpowiedzialności deliktowej producenta
nie może być pomocne przy rozstrzyganiu sprawy, bowiem dotyczy odpowiedzialności
za wprowadzenie do obrotu, bez odpowiedniego ostrzeżenia i zabezpieczenia wysoce
7
niebezpiecznych produktów (trucizn), stwarzających poważne zagrożenie dla życia i
zdrowia ludzkiego, co jak wskazano wyżej, bez wątpienia nie odnosi się do materiałów
tynkarskich nabytych i wadliwie użytych przez powoda.
Biorąc wszystko to pod uwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
k.p.c.
oddalił kasację.