Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 74/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 sierpnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Tadeusz Żyznowski
w sprawie z powództwa Syndyka Masy Upadłości Zakładów Mechanicznych "L.(...)"
Spółki z o.o. w W.
przeciwko Bankowi (...) S.A. w W. - Oddziałowi w L. o zapłatę, po rozpoznaniu na
rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 11 sierpnia 2005 r., kasacji strony powodowej od
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 9 czerwca 2004 r., sygn. akt I ACa (...),
oddala kasację i zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 5400 zł (pięć
tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Syndyk masy upadłości Zakładów Mechanicznych „L.(...)” spółki z o.o. w W., w
pozwie skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. w W. – Oddział w L., wnosił o
zasądzenie od pozwanego kwoty 392 256,59 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29
maja 2002 r. do dnia zapłaty.
2
Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2004 r. Sąd Okręgowy – Sąd Gospodarczy w L.
oddalił powództwo, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia i
wnioski.
W dniu 8 sierpnia 1997 r. pozwany otworzył rachunek bieżący dla spółki z o.o.
pod firmą Zakłady Mechaniczne „L.(...)” z siedzibą w W. o numerze (...), po czym w dniu
19 marca 2001 r. przyznał jej w tym rachunku kredyt w wysokości 1 000 000 zł; był to
jedyny rachunek bieżący spółki w pozwanym Banku. W celu zabezpieczenia kredytu
spółka „L.(...)” w dniu 19 marca 2001 r. przelała na pozwanego swoją wierzytelność w
kwocie 1 195 600 zł w stosunku do dłużnika K.(...) S.A. – Oddział Zakłady Górnicze
„L.(...)”. W § 6 umowy przelewu strony postanowiły, że w okresie terminowej spłaty
zobowiązań z tytułu kredytu należności przekazywane przez dłużnika scedowanej
wierzytelności będą przekazywane na rachunek cedenta, natomiast w razie powstania
zaległości w spłacie jakiejkolwiek należności z tytułu umowy kredytowej Bank będzie
uprawniony do wezwania dłużnika cedenta do spłaty scedowanych wierzytelności
bezpośrednio na rzecz Banku (na wskazany rachunek bankowy) oraz do zaliczania tych
spłat bezpośrednio na poczet należności kredytowych. W dniu 14 listopada 2001 r.
spółka „L.(...)” w celu zabezpieczenia udzielonego kredytu przelała na pozwanego swoją
wierzytelność w kwocie 811 830 zł w stosunku do dłużnika K.(...) S.A. – Oddział Zakłady
Górnicze „R.(...)”. Także w tej umowie strony postanowiły, że w okresie terminowej
spłaty zobowiązań z tytułu kredytu należności przekazywane przez dłużnika scedowanej
wierzytelności będą przekazywane na rachunek cedenta, natomiast w razie powstania
zaległości w spłacie jakiejkolwiek należności z tytułu umowy kredytowej Bank będzie
uprawniony do wezwania dłużnika cedenta do spłaty scedowanych wierzytelności
bezpośrednio na rzecz Banku (na wskazany rachunek bankowy) oraz do zaliczania tych
spłat bezpośrednio na poczet należności kredytowych.
Pismem z 7 stycznia 2002 r. pozwany poinformował dłużnika K.(...) S.A. –
Oddział Zakłady Górnicze „R.(...)” o cesji wierzytelności i wezwał go do wpłat należności
na rachunek nr (...). W dniu 8 lutego 2002 r. strony sporządziły aneks do umowy
przelewu z dnia 14 listopada 2001 r., którym zmieniły jej § 6, postanawiając, że pozwany
ma prawo do zaliczenia na spłatę zobowiązań kredytobiorcy środków pieniężnych z
tytułu realizacji wierzytelności objętych umową aż do ich całkowitej spłaty. Jeżeli termin
płatności wierzytelności przypada przed terminem spłaty kredytu udzielonego cedentowi
lub dłużnik wierzytelności scedowanej uregulował swoje zobowiązanie przed terminem
płatności i równocześnie przed terminem spłaty kredytu, pozwany ma prawo do blokady
3
na rachunku bankowym nr (...) należności, które wpłyną przed terminem spłaty kredytu,
jako jego zabezpieczenie. Wskazany rachunek był wewnętrznym rachunkiem
pozwanego Banku i spółka „L.(...)” nie mogła z niego korzystać.
Dnia 13 lutego 2002 r. dłużnik K.(...) S.A. – Oddział Zakłady Górnicze „R.(...)”
przelał na rachunek pozwanego o numerze (...) kwotę 443 006,40 zł.
W dniu 18 lutego 2002 r. spółka „L.(...)” zawarła z pozwanym umowę
przewłaszczenia ruchomości na zabezpieczenie kredytu udzielonego jej 19 marca 2001
r. Wartość ruchomości oznaczono w umowie kwotą 1 057 862 zł, strony postanowiły
jednak, że z chwilą przejęcia przewłaszczonych rzeczy w posiadanie pozwany dokona
ich wyceny w celu ustalenia rzeczywistej wartości rynkowej, oraz że na poczet
zadłużenia zaliczana będzie kwota uzyskana ze sprzedaży, pomniejszona o kwotę
naliczonego podatku VAT. W razie zbycia przedmiotu przewłaszczenia pozwany w dniu
otrzymania kwoty ze sprzedaży powinien zmniejszyć o tę kwotę zadłużenie z tytułu
niespłaconego kredytu, a ewentualną nadwyżkę między kwotą uzyskaną ze sprzedaży a
wysokością zadłużenia kredytobiorcy przekazać niezwłocznie przewłaszczającemu.
Na wniosek spółki „L.(...)” pozwany w dniu 12 marca 2002 r. przekazał jej część
środków zgromadzonych na rachunku nr (...) z przeznaczeniem na wypłatę
wynagrodzenia za pracę pracownikom spółki.
Na skutek wniosku, który wpłynął do Sądu Rejonowego w L. w dniu 29 kwietnia
2002 r., postanowieniem tego Sądu z dnia 27 maja 2002 r. ogłoszono upadłość spółki
„L.(...)”. Natomiast w dniu 29 maja 2002 r. pozwany dokonał przeksięgowania kwoty 392
256, 59 zł z rachunku nr (...) na inny rachunek wewnętrzny, służący do
ewidencjonowania zadłużenia spółki „L.(...)”, tytułem spłaty wymagalnego kredytu.
Pismem z 13 czerwca 2002 r. syndyk masy upadłości spółki „L.(...)” zwrócił się do
pozwanego o zwrot kwoty 392 256,59 zł na rachunek masy upadłości, jednak pozwany
nie wyraził na to zgody. Postanowieniem z dnia 19 listopada 2002 r. Sąd Rejonowy w L.
wyłączył z masy upadłości spółki „L.(...)” ruchomości przewłaszczone na podstawie
umowy z dnia 18 lutego 2002 r., po czym syndyk wydał je pozwanemu, określając ich
wartość na kwotę 146 400 zł.
Zebrany materiał dowodowy nie dostarczył podstaw do przyjęcia – stwierdził Sąd
Okręgowy – by w lutym 2002 r. wpłynęła na rachunek bieżący spółki „L.(...)” jakakolwiek
kwota pieniężna, która zostałaby następnie, już po ogłoszeniu upadłości spółki,
przeksięgowana czy potrącona przez pozwanego jako spłata kredytu. Środki
pochodzące od K.(...) S.A. – Oddział Zakłady Górnicze „R.(...)” w kwocie 443 006,40 zł
4
zostały wpłacone na rachunek wewnętrzny Banku, a nie spółki, natomiast zawarcie
umowy przelewu upoważniało pozwanego do dysponowania wierzytelnością nawet bez
sporządzenia aneksu z dnia 8 lutego 2002 r. Nie ma też podstaw do przyjęcia, że
pozwany został zaspokojony w ramach umowy przewłaszczenia, strona powodowa nie
wykazała przecież, że pozwany sprzedał ruchomości, za cenę określoną w umowie, a
wręcz przeciwnie sama określiła ich wartość na kwotę 146 400 zł, która nawet po
uwzględnieniu wpłaty pochodzącej od K.(...) S.A. – Oddział Zakłady Górnicze „R.(...)”
nie wyczerpuje roszczeń Banku wynikających z umowy kredytowej. W tym stanie rzeczy
brak – zdaniem Sądu Okręgowego – podstaw do uwzględnienia powództwa w oparciu o
przepisy art. 34 – 37 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24
października 1934 r. – Prawo upadłościowe (jedn. tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz.
512 ze zm. – dalej: „Pr. upadł.”) czy art. 405 k.c. Nie ma również podstaw do
zastosowania art. 54 Pr. upadł., gdyż umowy przelewu zostały zawarte w 2001 r., aneks
do umowy przelewu – w dniu 8 lutego 2002 r., a wniosek o ogłoszenie upadłości spółki
„L.(...)” złożony został dopiero w dniu 29 kwietnia 2002 r.
Sąd Apelacyjny w W., po rozpoznaniu sprawy na skutek apelacji powoda,
wyrokiem z dnia 9 czerwca 2004 r. oddalił apelację. Sąd ten zaaprobował ustalenia
faktyczne Sądu pierwszej instancji i uznał je za własne, a gdy chodzi o ocenę jurydyczną
przeprowadził następującą argumentację.
Dokonany przez spółkę „L.(...)” przelew wierzytelności na zabezpieczenie
udzielonego kredytu spowodował przejście przelewanych wierzytelności z majątku
spółki do majątku pozwanego Banku. Pozwany stał się w miejsce cedenta wierzycielem
K.(...) S.A. – Zakładów Górniczych „L.(...)” oraz „R.(...)” i przysługiwały mu wobec tych
wierzytelności takie same uprawnienia, jakie miał wcześniej cedent. Zatem pozwany
mógł nimi rozporządzać i to nawet przed terminem wymagalności zabezpieczonej
wierzytelności z umowy kredytowej. W umowie przelewu strony mogą określić zasady
korzystania przez cesjonariusza z przelanej wierzytelności, a niezastosowanie się do
tych zasad uzasadnia odpowiedzialność cesjonariusza z tytułu nienależytego wykonania
zobowiązania, jednak nie powoduje nieskuteczności dokonanych przez niego
rozporządzeń cedowaną wierzytelnością. Zatem środki pieniężne uzyskane przez
pozwanego w wyniku realizacji przelanych na niego wierzytelności stanowiły jego
własność i to bez względu na to, czy realizując je postąpił zgodnie z umową i celem
przelewu. Na podstawie aneksu z dnia 8 lutego 2002 r. pozwany był uprawniony do
realizacji cedowanej wierzytelności jeszcze przed terminem wymagalności
5
zabezpieczonej wierzytelności, czyli przed terminem spłaty kredytu, i do gromadzenia na
odrębnym rachunku środków wpływających od dłużnika z realizacji cedowanej
wierzytelności. Tego rodzaju postanowienie umowne, dodatkowo ułatwiające
zaspokojenie się cesjonariusza z przelanej wierzytelności, nie sprzeciwia się
właściwości przelewu na zabezpieczenie i jest dopuszczalne w świetle art. 3531
k.c.
Bezspornie termin płatności kredytu upływał z dniem 15 marca 2002 r., wobec czego
pozwany mógł po nadejściu terminu spłaty kredytu zaspokoić swoje roszczenie ze
środków znajdujących się na jego odrębnym rachunku wewnętrznym. Chwila dokonania
operacji rachunkowej, polegającej na przeksięgowaniu spornej kwoty z jednego konta
na drugie, nie miała w tej sytuacji istotnego znaczenia, podobnie jak chwila
zawiadomienia kredytobiorcy o skorzystaniu z zabezpieczenia i zrealizowaniu przelanej
wierzytelności na spłatę kredytu.
W kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego powód – powołując się na obydwie
podstawy z art. 3931
k.p.c. – wnosił o jego uchylenie i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania. W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej wskazał na
naruszenie przepisów: art. 728 k.c. przez niewłaściwe rozumienie znaczenia skutków
prawnych wpisu na rachunku bankowym klienta, art. 34 – 37 Pr. upadł. przez ich
pominięcie, oraz art. 3531
k.c. w związku z § 6 umowy przelewu z dnia 14 listopada 2002
r. przez przyjęcie, że pozwany, zaliczając dokonaną w dniu 13 lutego 2002 r. wpłatę w
wysokości 392 256, 59 zł na zaspokojenie przyszłych roszczeń z umowy kredytowej,
uczynił to zgodnie z treścią i celem umowy przelewu wierzytelności. Natomiast w
ramach drugiej podstawy – podniósł zarzut obrazy art. 233 § 1 k.p.c. przez pominięcie:
po pierwsze, skutków prawnych umowy przewłaszczenia ruchomości z dnia 18 lutego
2002 r., w szczególności przejścia prawa własności przewłaszczonych ruchomości na
rzecz Banku już w chwili podpisania umowy, po drugie, treści dokonanego przez
pozwanego zgłoszenia wierzytelności z dnia 25 lipca 2002 r., w którym pozwany
wskazał niewłaściwą kwotę należności głównej i odsetek, a ponadto art. 244 k.p.c. przez
pozbawienie wyciągu bankowego z dnia 29 maja 2002 r. mocy dowodowej dokumentu
urzędowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie trzeba zaznaczyć, że – ze względu na regulację zawartą w art. 3
ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) –
do rozpoznania złożonej kasacji stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego
6
w brzmieniu obowiązującym przed dniem 6 lutego 2005 r. i w takim brzmieniu będą one
powoływane w uzasadnieniu.
Przystępując w pierwszej kolejności do rozważenia powołanej podstawy
kasacyjnej z art. 3931
pkt 2 k.p.c., trzeba przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym
orzecznictwem Sądu Najwyższego, w ramach tej podstawy nie jest wprawdzie
wyłączona możliwość wytoczenia sądowi drugiej instancji zarzutu naruszenia art. 233 §
1 k.p.c., jednak stawiając taki zarzut skarżący może jedynie wskazywać i to wyłącznie
za pomocą argumentów jurydycznych, że sąd drugiej instancji rażąco naruszył
ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i
że naruszenie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Obraza art. 233 § 1 k.p.c. nie
może natomiast polegać na bezzasadnym pominięciu przez sąd dowodu służącego
wykazaniu faktu o istotnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia sprawy, uchybienie takie
wykracza bowiem poza zakres regulacji wynikającej z powołanego przepisu (zob.
orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 29 października 1996 r., II CKN 8/96, OSNC
1997, nr 3, poz. 30; z dnia 22 lutego 1997 r., I CKN 34/96, nie publ.; z dnia 16
października 1997 r., II CKN 393/97, nie publ.; z dnia 17 kwietnia 1998 r., II CKN 704/97,
OSNC 1998, nr 12, poz. 214; z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99, OSNC 2000, nr
7-8, poz. 139; z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/00, OSNC 2000, nr 10, poz. 189).
Wskazując na naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c., skarżący podniósł, że przy
ocenie materiału dowodowego Sąd Apelacyjny pominął skutki umowy przewłaszczenia z
dnia 18 lutego 2002 r. oraz treść zgłoszenia wierzytelności z dnia 25 lipca 2002 r.
Odnosząc się do przytoczonego zarzutu, trzeba przede wszystkim stwierdzić, że jego
uzasadnienie nie jest adekwatne do treści wskazanego przepisu, który miał doznać
naruszenia. Obowiązek uwzględnienia przy orzekaniu przez sąd drugiej instancji
materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu
apelacyjnym wynika z art. 382 k.p.c., stąd pominięcie części zebranego materiału
narusza ten właśnie przepis, a nie art. 233 § 1 k.p.c. Co się tyczy skutków prawnych
umowy przewłaszczenia z dnia 18 lutego 2002 r., trzeba dodatkowo zauważyć, że Sąd
Apelacyjny objął fakt zawarcia tej umowy swoimi ustaleniami, natomiast oceny
jurydycznej tej czynności nie można skutecznie kwestionować w ramach podstawy
kasacyjnej z art. 3931
pkt 2 k.p.c. Podobnie ma się rzecz, gdy chodzi o ocenę skutków
prawnych wpisu na rachunek bankowy, podlegają one ocenie przez pryzmat prawa
materialnego, stąd wskazanie na naruszenie art. 244 k.p.c. nie może prowadzić do
zakwestionowania prawidłowości dokonanej oceny.
7
Z powyższych względów powołaną przez skarżącego podstawę kasacyjną z art.
3931
pkt 2 k.p.c. uznać trzeba za nieuzasadnioną, co równocześnie oznacza, że dla
oceny trafności podniesionego w kasacji zarzutu naruszenia prawa materialnego
miarodajny jest stan faktyczny sprawy przyjęty za podstawę zaskarżonego wyroku.
U podstaw podniesionego w kasacji zarzutu naruszenia przepisów art. 728 k.c. i
art. 34 – 37 Pr. upadł., legło założenie, że posiadaczem rachunku bankowego, na który
pozwany w dniu 29 maja 2002 r. przeksięgował kwotę 392 256,59 zł, była spółka „L.(...)”
oraz że skutkiem prawnym wpisu dokonanego na ten rachunek było uzyskanie przez
jego posiadacza uprawnienia do posłużenia się wyciągiem jako dokumentem
urzędowym, a tym samym do rozporządzania wskazanymi w nim środkami. Prowadzone
wywody zmierzały do wykazania, że środki pieniężne przekazane przez K.(...) S.A. –
Oddział Zakłady Górnicze „R.(...)” należały do majątku spółki „L.(...)”, oraz że pozwany
dokonał potrącenia swojej wierzytelności z tytułu kredytu z wierzytelności tej spółki do
wysokości 392 256,59 zł, naruszając w ten sposób przepisy art. 34 – 37 Pr. upadł. W
związku z tak ujętym zarzutem kasacyjnym w pierwszej kolejności zachodzi potrzeba
przypomnienia znaczenia i skutków prawnych przelewu na zabezpieczenie.
W praktyce przelew na zabezpieczenie służy różnym celom gospodarczym,
najczęściej zabezpieczeniu kredytu udzielonego zbywcy wierzytelności (cedentowi)
przez jej nabywcę (cesjonariusza). Swoisty cel gospodarczy, któremu służy tego rodzaju
przelew, jest cechą odróżniającą go od innych postaci przelewu. Strony umawiają się,
że przelana wierzytelność zabezpiecza kredyt uzyskany przez cedenta, a cesjonariusz
zobowiązuje się zrealizować nabytą wierzytelność o tyle, o ile tego wymaga jego
zaspokojenie z tytułu uzyskanego kredytu, natomiast resztę wierzytelności przelać z
powrotem na cedenta, a gdyby ją już zrealizował, wydać mu sumę ściągniętą ponad
swoją wierzytelność. W doktrynie konstrukcja prawna przelewu na zabezpieczenie nie
jest wprawdzie postrzegana jednolicie, niemniej zgodnie przyjmuje się, że należy do
niego stosować przepisy kodeksu cywilnego o przelewie wierzytelności (art. 509 – 516
k.c.). Zatem nie ulega wątpliwości, i co do tego panuje również zgoda w nauce prawa,
że w wyniku przelewu na zabezpieczenie przelewana wierzytelność przechodzi z
cedenta na cesjonariusza. Oznacza to, że cesjonariusz nabywa tę wierzytelność – jak
stanowi art. 509 § 2 k.c. – z wszelkimi związanymi z nią prawami. Według zamiaru stron,
przelana wierzytelność nie ma wprawdzie definitywnie wejść do majątku cesjonariusza,
z prawnego punktu widzenia należy jednak do jego majątku. O uprawnieniach
cesjonariusza przesądza z reguły treść umowy przelewu na zabezpieczenie, ponieważ
8
między stronami dochodzi najczęściej do dodatkowego porozumienia (pactum fiduciae),
w którym cesjonariusz zobowiązuje się, że nie będzie czynił z przelanej wierzytelności
innego użytku niż zaspokojenie z tytułu przysługującej mu wierzytelności. Jak zgodnie
przyjmuje się w nauce prawa, cesjonariusz może rozporządzać przelaną wierzytelnością
na rzecz osób trzecich, może ją od razu zbyć czy zrealizować i to nawet przed terminem
wymagalności wierzytelności zabezpieczonej. Wszystkie te czynności będą w pełni
skuteczne, cesjonariusz może jednak ponosić odpowiedzialność wobec cedenta z tytułu
nienależytego wykonania zobowiązania, gdyż zgodnie z porozumieniem zawartym z
cedentem powinien powstrzymać się od tego rodzaju działań, jeżeli nie będą one
konieczne dla realizacji wierzytelności zabezpieczonej.
Przenosząc te rozważania natury ogólnej na grunt niniejszej sprawy, trzeba
podkreślić, że w wyniku umowy przelewu z dnia 14 listopada 2001 r. wierzytelność w
kwocie 811 830 zł przysługująca spółce „L.(...)” w stosunku do K.(...) S.,A. – Oddział
Zakłady Górnicze „R.(...)” przeszła do majątku pozwanego Banku. Tym samym środki
pieniężne uzyskane od dłużnika na zaspokojenie tej wierzytelności weszły do majątku
pozwanego, nie zaś – jak zakłada skarżący – do majątku spółki „L.(...)”. Oceny tej w
niczym nie zmienia fakt przekazania przez pozwanego części uzyskanej sumy spółce
„L.(...)” na wypłatę wynagrodzenia za pracę pracownikom spółki, ani fakt późniejszego
przeksięgowania kwoty 392 256,59 zł z rachunku wewnętrznego nr (...) na inny
rachunek wewnętrzny służący do ewidencjonowania zadłużenia spółki „L.(...)”. Wywody
skarżącego zmierzające do wykazania, że sam wpis na rachunek bankowy operacji
powodującej zmianę stanu środków o kwotę 392 256,59 zł, upoważniał spółkę „L.(...)” do
rozporządzania tymi środkami, nie mogą odnieść zamierzonego skutku co najmniej z
dwóch powodów. Po pierwsze, kwota 392 256,59 zł należąca do majątku pozwanego
została – jak wynika z wiążących ustaleń faktycznych – przeksięgowana w dniu 29 maja
2002 r. z jednego rachunku wewnętrznego Banku na drugi jego rachunek wewnętrzny, a
nie na rachunek spółki „L.(...)” (spółkę „L.(...)” łączyła z pozwanym umowa rachunku
bankowego nr (...), a wyciąg bankowy z dnia 29 maja 2002 r., na który powołuje się
skarżący, dotyczył rachunku nr (...)). Po drugie, wpis na rachunek bankowy ma – wbrew
odmiennym zapatrywaniom skarżącego – charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny.
Skoro zaś środki pieniężne przekazane przez K.(...) S.A. – Oddział Zakłady Górnicze
„R.(...)” weszły do majątku pozwanego, to ich przeksięgowanie z jednego rachunku
wewnętrznego na inny rachunek wewnętrzny pozwanego było jedynie czynnością
techniczną Banku, z której skarżący nie może wywodzić uprawnienia do rozporządzania
9
sporną kwotą 392 256,59 zł. Kończąc ten wątek rozważań, trzeba stwierdzić, że
postawiony zarzut naruszenia art. 728 k.c. jest nieadekwatny do stanu faktycznego
sprawy, natomiast techniczne zaksięgowanie środków własnych na spłatę wierzytelności
z tytułu kredytu nie może być uznane za potrącenie wierzytelności, o którym mowa w
art. 498 k.c. Pozbawiony racji jest tym samym zarzut obrazy przepisów art. 34 – 37 Pr.
upadł.
Przystępując do oceny kolejnego zarzutu kasacji, mianowicie zarzutu naruszenia
art. 3531
k.c., mającego polegać na niesłusznym uznaniu, że postanowienie § 6 umowy
przelewu z dnia 14 listopada 2001 r. w brzmieniu ustalonym aneksem z 8 lutego 2002 r.,
było zgodne z treścią powołanego przepisu, trzeba stwierdzić, że tak sformułowany
zarzut kasacyjny nie mógł doprowadzić do osiągnięcia skutku zamierzonego przez
skarżącego. Powołany przepis stanowi, że strony zawierające umowę mogą ułożyć
stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się
właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z
powołaniem się na ten właśnie przepis Sąd Apelacyjny uznał, że strony umowy
przelewu mogły określić swoje uprawnienia i obowiązki w sposób wskazany w aneksie z
8 lutego 2002 r. Skoro intencją skarżącego było zakwestionowanie trafności tej oceny,
powinien wskazać na naruszenie art. 58 § 1 k.c., ten bowiem przepis określa
konsekwencje przekroczenia granic swobody umów wskazanych w art. 3531
k.c.
Na koniec trzeba dodać, że pozbawiony racji jest także zarzut pominięcia skutków
prawnych umowy przewłaszczenia ruchomości na zabezpieczenie, zawartej przez
strony w dniu 18 lutego 2002 r. Nie ulega wątpliwości, że ogłoszenie upadłości spółki
„L.(...)” (tzn. dłużnika) nastąpiło przed spłaceniem zobowiązania zabezpieczonego
przewłaszczeniem. W tej sytuacji pozwany mógł żądać, na podstawie art. 31 Pr. upadł,
wyłączenia przewłaszczonych ruchomości z masy upadłości i – jak wynika z
poczynionych ustaleń – z uprawnienia tego skorzystał. Wartość ruchomości
wyłączonych z masy upadłości została przez skarżącego określona na kwotę 146 400 zł
i tylko ta kwota, jako odpowiadająca rzeczywistej wartości ruchomości, może być
zaliczona na zaspokojenie pozwanego.
Z przytoczonych wyżej powodów Sąd Najwyższy na zasadzie art. 39312
k.p.c.
oddalił kasację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw, postanawiając o kosztach
postępowania kasacyjnego po myśli art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 w związku z art. 391 § 1 i
art. 39319
k.p.c.