Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 613/04
POSTANOWIENIE
Dnia 11 października 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Bronisław Czech (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku P. S.
przy uczestnictwie Syndyka masy upadłości Przedsiębiorstwa Inżynierii I
Hydrotechniki "T.(...)" S.A. w W.
o wpis hipoteki przymusowej, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie
Cywilnej w dniu 11 października 2005 r., kasacji uczestnika postępowania od
postanowienia Sądu Okręgowego w W. z dnia 16 kwietnia 2004 r., sygn. akt II Ca
(…),
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w
W. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w W. w dniu 17 czerwca 2003 r. wpisał w dziale IV księgi
wieczystej nr (…) prowadzonej dla nieruchomości, będącej działką gruntu w
użytkowaniu wieczystym z budynkami stanowiącymi odrębny przedmiot własności,
której użytkownikiem wieczystym i właścicielem budynków jest Przedsiębiorstwa
Inżynierii i Hydrotechniki „T.(...)" S.A. z siedzibą w W., hipotekę „przymusową
kaucyjną” do kwoty 159.056,35 zł na rzecz P. S., dla zabezpieczenia roszczenia na
2
podstawie postanowienia Sądu Okręgowego w C. z dnia 24 kwietnia 2003 r., sygn.
akt VGC (…).
Od powyższego wpisu apelację wniósł uczestnik postępowania - Syndyk masy
upadłości Przedsiębiorstwa Inżynierii I Hydrotechniki "T.(...)" S.A. w W. zarzucając
naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 29 Rozporządzenia
Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo o postępowaniu
układowym, przez wpisanie hipoteki na nieruchomości pozwanego po dniu otwarcia
wobec niego postępowania układowego.
Sąd Okręgowy w W. postanowieniem zaskarżonym kasacją oddalił apelację,
przytaczając następujące ustalenia i oceny prawne:
Postanowieniem z dnia 13 maja 2003 r., sygn. akt VI Ukł (…) Sąd Rejonowy w
W. otworzył postępowanie układowe dla Przedsiębiorstwa Inżynierii i Hydrotechniki
„T.(...)" spółki akcyjnej w W. i wciągnął na listę wierzytelności wierzycieli z łączną
kwotą 7.318.871 zł. Na liście tej brak jest wierzyciela P. S.. Postanowieniem tegoż
Sądu z dniu 4 listopada 2003 r. zostało umorzone postępowanie układowe. Siedzibą
uczestnika postępowania jest obecnie W. Sprawa z powództwa P. S. przeciwko
uczestnikowi postępowania o zapłatę [V GC (…)] została wszczęta w Sądzie
Okręgowym w C. w dniu 27 sierpnia 2002 r. Wyrok uwzględniający powództwo w
całości zapadł 20 lutego 2003 r. Apelację uczestnik postępowania wniósł 14 kwietnia
2003 r.
Sąd Okręgowy powołał się na art. 29 § 2 rozporządzenia Prezydenta
Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo o postępowaniu układowym
(które ma zastosowanie w niniejszej sprawie stosownie do art. 538 ust. 2 ustawy z
dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze). Stwierdził, że po otwarciu
postępowania układowego została wpisana przedmiotowa hipoteka „przymusowa
kaucyjna”, ale jak wynika z akt postępowania układowego dotyczyła wierzytelności,
która nie została ujęta na liście wierzycieli. Wprawdzie zgodnie z art. 67 cytowanego
Prawa o postępowaniu układowym układ obowiązuje wszystkich wierzycieli, nie
wyłączając tych, których wierzytelności podlegały wciągnięciu na listę, lecz nie były
wciągnięte, a zatem układ wiąże każdego wierzyciela, którego wierzytelność istniała
w momencie otwarcia postępowania układowego, jeżeli okaże się, iż wierzytelność ta
posiada warunki, od których zależy wciągnięcie na listę wierzytelności, ale apelujący
takich zarzutów jak i dowodów, iż wierzytelność zabezpieczona hipoteką takim
3
warunkom odpowiada, nie przedstawił, co zdaniem Sądu Okręgowego prowadzi do
oddalenia apelacji.
Uczestnik postępowania w kasacji zarzucił naruszenie:
1. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granicy
swobodnej oceny dowodów i nieustalenie, że wierzytelność wnioskodawcy, dla
zabezpieczenia której wnioskodawca złożył wniosek o wpis do księgi wieczystej
hipoteki „przymusowej kaucyjnej”, była wierzytelnością objętą postępowaniem
układowym i że wierzytelność ta została wciągnięta na listę wierzytelności,
2. art. 382 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. przez
pominięcie części materiału dowodowego zebranego w postępowaniu i nieustalenie,
że wierzytelność wnioskodawcy, dla zabezpieczenia której wnioskodawca złożył
wniosek o wpis hipoteki „przymusowej kaucyjnej”, była wierzytelnością objętą
postępowaniem układowym i że została wciągnięta na listę wierzytelności;
3. art. 29 § 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24
października 1934 r. - Prawo o postępowaniu układowym przez jego
niezastosowanie i przyjęcie, że po wszczęciu postępowania układowego
wnioskodawca mógł uzyskać wpis „hipoteki przymusowej kaucyjnej”,
4. art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych
i hipotece przez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że po wszczęciu postępowania
układowego wnioskodawca mógł uzyskać wpis hipoteki przymusowej dla
zabezpieczenia swojej wierzytelności, mimo że wierzytelność ta była objęta
postępowaniem układowym.”
Przytaczając wymienioną podstawę kasacyjną uczestnik postępowania wniósł
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu
w W. do ponownego rozpoznania, ewentualnie - o zmianę tego postanowienia przez
uwzględnienie apelacji i zarządzenie wykreślenia z księgi wieczystej przedmiotowej
hipoteki przymusowej kaucyjnej a także przez zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz
uczestnika postępowania kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zasadny jest zarzut naruszenia przepisów postępowania wymienionych
w kasacji. Skarżący trafnie zarzucił, że wbrew ustaleniu Sądu Okręgowego w aktach
sprawy znajduje się lista wierzytelności sporządzona w postępowaniu układowym.
W liście tej pod poz. 121 ujęta jest przedmiotowa wierzytelność P. S., określona
4
nazwą prowadzonej przez niego działalności gospodarczej (Przedsiębiorstwo Obrotu
Surowcami Wtórnymi Z.(…) w P.).
Zasadny jest również zarzut naruszenia prawa materialnego.
Zgodnie z art. 29 § 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24
października 1934 r. - Prawo o postępowaniu układowym (Dz. U. z 1934 r. Nr 93,
poz. 836 ze zm.), mającym w sprawie zastosowanie z mocy art. 538 ust. 2 ustawy
z dnia 28 lutego – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535), po
otwarciu postępowania układowego z wniosku dłużnika do czasu prawomocnego
rozstrzygnięcia co do układu albo umorzenia postępowania wierzyciel nie może
uzyskać wpisu hipoteki przymusowej dla zabezpieczenia swoich roszczeń wobec
dłużnika, choćby wniosek o wpis został złożony jeszcze przed otwarciem
postępowania.
Tymczasem w niniejszej sprawie jeden z wierzycieli Przedsiębiorstwa
Inżynierii i Hydrotechniki „T.(...)" S.A. w W., P. S., już po wszczęciu postępowania
układowego (13 maj 2003 r.) z wniosku Przedsiębiorstwa Inżynierii i Hydrotechniki
„T.(...)" uzyskał w dniu 17 czerwca 2003 r. wpis hipoteki przymusowej kaucyjnej w
księdze wieczystej, w której wpisane było na rzecz Przedsiębiorstwa Inżynierii i
Hydrotechniki „T.(...)" prawo użytkowania wieczystego i własność budynków.
Postępowanie układowe zostało umorzone postanowieniem Sądu Rejonowego w W.
z dnia 4 listopada 2003 r. Wynika z tego, że wpis przedmiotowej hipoteko dokonany
został w okresie toczącego się postępowania układowego.
Dlatego Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji postanowienia (art. 39313
§ 1
k.p.c. oraz art. 98 § 1 i 108 § 1 k.p.c. w zw. z 13 § 2, art. 39319
i 391 k.p.c. w zw.
z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. z 2005 r.
Nr 13, poz. 98).