Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 260/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 października 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Maria Grzelka
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Syndyka masy upadłości (...) Spółdzielni Pracy "A.(...)" w N.
przeciwko M.(...) GmbH & Co. KG w B.
o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 19 października 2005 r.,
kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 15 października 2004 r.,
sygn. akt I ACa (...),
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 15 października 2004 r. zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w O. z dnia 6 stycznia 2003 r. w ten sposób, że zasądził od pozwanej
M.(...) Gmbh & Co. KG w B. na rzecz strony powodowej - syndyka masy upadłości (...)
Spółdzielni Pracy A.(...) w N. 547.486,80 zł z odsetkami tytułem ceny nabycia skóry do
produkcji butów.
2
Sąd Apelacyjny ustalił, że w dniu 19 stycznia 2000 r. pozwana zwróciła się do (...)
Spółdzielni Pracy A.(...) w N. o przedstawienie oferty zakupu 4400 m2
skóry garbowanej
o określonych parametrach przy czym towar miał być dostarczony do N. do producenta
butów. W odpowiedzi powódka przedstawiła ofertą sprzedaży skóry, z której miały
zostać wykonane buty bojowe wysokie dla Bundeswehry. Dnia 24 stycznia 2000 r.
pozwana złożyła zamówienie na skórę o ściśle określonych cechach. Spółdzielnia
przekazała zamówioną skórę przedstawicielom firmy N.(...) Spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością, która miała wymienione buty wykonać, a następnie wystawiła
faktury i wezwała stronę pozwaną do zapłaty. Spółka N.(...) nie badała dostarczonej
skóry i wyprodukowała z niej buty. W dniu 12 maja 2000 r. pozwana Spółka złożyła
reklamację i zażądała dostarczenia skóry zastępczej, a następnie złożyła oświadczenie
o odstąpieniu od umowy.
Na gruncie powyższych ustaleń Sąd Apelacyjny uznał żądanie pozwu zasądzenia
ceny zakupu skóry za uzasadnione.
Kasacja pozwanej - oparta na obu podstawach z art. 3931
k.p.c. - zawierała
zarzut naruszenia art. 229, 233, 328, 386 i art. 3937
k.p.c., a także art. 353, 3581
§ 1,
563 § 2 i art. 564 k.c. i zmierzała do zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie
apelacji, bądź jego uchylenia oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności trzeba zauważyć, że u podłoża rozstrzygnięcia Sądu
Apelacyjnego legło stanowisko, iż skarżąca utraciła uprawnienia z tytułu rękojmi (art.
563 § 1 k.c.), gdyż nie zbadała sprzedanej skóry w czasie i sposób przyjęty dla rzeczy
danego rodzaju (art. 563 § 2 k.c.). Skarżąca zatem w sprawie o zapłatę ceny nie może
podnieść zarzutu z tytułu rękojmi.
W związku z tym stanowiskiem oraz zarzutem kasacji naruszenia art. 233 k.p.c. w
powiązaniu z art. 328 § 2 k.p.c. przede wszystkim nie można pominąć, że skarżąca w
odpowiedzi na pozew twierdziła, że „poszczególne partie towarów były zatwierdzane
przez przedstawiciela pozwanej (skarżącej) pana H. na podstawie certyfikatów
kontrolnych przedstawianych przez powódkę (certyfikaty te były opracowywane przez
własne laboratorium powódki)”. Inaczej mówiąc, twierdziła, że wykonała obowiązek
zbadania sprzedanej skóry w celu wykrycia jej wad (art. 563 § 2 k.c.), a także, że
powódka na tę skórę wydała certyfikaty jakościowe. Temu twierdzeniu powódka nie
zaprzeczyła w późniejszych pismach procesowych.
3
Zgodnie zaś z art. 230 k.p.c., gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony
przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać
za przyznane. Chodzi zatem o fakty przytoczone przez jedną stronę, a wyraźnie w toku
postępowania nie zaprzeczone przez stronę przeciwną.
Domniemanie przyznania z art. 230 k.p.c., podobnie jak przyznanie wyraźne,
przewidziane w art. 229 k.p.c., służy na równi z wynikami dowodów do poczynienia
ustaleń faktycznych. W porównaniu jednak do przyznania wyraźnego, dotyczącego
przytoczeń zarówno powoda, jak i pozwanego, przyznanie dorozumiane dotyczy tylko
twierdzenia, co do którego przeciwnik nie wypowiedział się, a mógł to uczynić, i dlatego
ocena sądu musi się opierać na całości materiału procesowego. Wynika to wyraźnie z
treści art. 230 k.p.c.
Sąd fakt nie zaprzeczony może uznać za przyznany jednak tylko w wypadku
spełnienia przede wszystkim warunku, by strona przeciwna wiedziała, że posłuży on na
równi z wynikami dowodów do poczynienia ustaleń faktycznych. W takim zaś stanie
rzeczy obowiązkiem sądu (przewodniczącego posiedzenia) jest uprzedzenie strony o
konsekwencjach zaniechania wypowiedzenia się co do tego faktu.
Jako podsumowanie dotychczasowych rozważań i uwag nasuwa się więc
wniosek, że na podstawie art. 230 k.p.c., przy spełnieniu wymagań tego przepisu (m.in.
by strona przeciwna wiedziała, że dany fakt posłuży na równi z wynikami dowodów do
poczynienia ustaleń faktycznych), zaistniałyby przesłanki do ustalenia, iż skarżąca
zbadała (przez swego przedstawiciela) sprzedaną skórę (towar) w celu wykrycia jej wad
(art. 563 § 2 k.c.), a także, że powódka na tę skórę wydała certyfikaty jakościowe.
Ustalenie zaś każdej z tych okoliczności mogłoby mieć istotne znaczenie dla oceny
stanowiska Sądu Apelacyjnego, że skarżąca utraciła uprawnienia z tytułu rękojmi.
Innymi problemami, usuwającymi się spod oceny Sądu Najwyższego z uwagi na
brak niezbędnych ustaleń, jest problem dotyczący sposobu zbadania rzeczy oraz
problem zapewnienia kupującego, że wady nie istnieją.
Warto jedynie zauważyć, że po pierwsze, w kodeksie cywilnym jest jedynie
ogólne określenie obowiązków sprzedawcy i kupującego oraz aktów staranności z ich
strony dla prawidłowego wykonania umowy sprzedaży z zachowaniem interesów obu
stron. Nie ma bowiem żadnych wskazówek, nawet co do prawnego minimum
zrealizowania obowiązku zbadania rzeczy. W sprzedaży indywidualnej zwyciężyć musi
zdrowy rozsądek, wiedza, doświadczenie życiowe, ogólna zasada dbałości o własne
sprawy (interesy). W obrocie gospodarczym sytuacja zależy od rodzaju sprzedaży,
4
wielkości dostawy, rodzaju rzeczy. Aprobować należy ustalone w tej mierze zwyczaje co
do badania reprezentatywnego, losowego itp., chyba że umowa określa wyraźnie, kiedy
uznaje wykonanie obowiązku (i uprawnienia) stron do zbadania rzeczy (towaru). Po
wtóre, zgodnie z art. 564 k.c. kupujący nie traci uprawnień z tytułu rękojmi, mimo
niezachowania terminów do zbadania rzeczy i zawiadomienia sprzedawcy, jeżeli ten
wadę podstępnie zataił albo zapewnił kupującego, że wady nie istnieją. Takie
zapewnienie może mieć również postać certyfikatu jakościowego w szczególności
wówczas, gdy stwierdzono w nim fakt przeprowadzenia prób i badań towaru oraz
podano ich wynik.
Przechodząc do pozostałych zarzutów kasacji opartych na podstawie drugiej z
art. 3931
k.p.c. trzeba stwierdzić, że są one bezzasadne. Przyznanie strony
w rozumieniu art. 229 k.p.c., jest to przyjęcie za prawdziwe w drodze wyraźnego
oświadczenia woli złożonego w toku postępowania (ustnie lub pisemnie) podanych
przez stronę przeciwną korzystnych dla niej faktów. Zwykle strona wprost oświadcza, że
„ten fakt przyznaję”, albo „temu faktowi przeczę”. Powódka natomiast, wbrew
twierdzeniu skarżącej, w toku postępowania w niniejszej sprawie nie złożyła
oświadczenia, że przyznaje podaną w pismach skarżącej okoliczność (prowadzącą do
oddalenia powództwa, częściowego oddalenia), iż sprzedaną skórę wydała firmie N.(...)
wraz z certyfikatami jakościowymi. W pismach powołanych w kasacji twierdziła bowiem
jedynie, że sprzedane skóry spełniały wymagania normy TL 8330-001. Ponadto uszło
uwagi skarżącej, że art. 229 k.p.c. nie ma zastosowania w odniesieniu do pisma z dnia 8
czerwca 2000 r., na które w kasacji powołuje się skarżąca, w sytuacji, gdy zostało ono
sporządzone i doręczone jeszcze przed wniesieniem pozwu. W przepisie tym, jak już
wskazano, chodzi o fakty sądownie przyznane przez stronę przeciwną, a więc, w toku
postępowania sądowego.
Z kolei, gdy chodzi o zarzut naruszenia art. 39317
k.p.c. (obecnie art. 39820
k.p.c.),
to stosownie do tego przepisu sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest
wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy, przy czym nie można
oprzeć kasacji od wyroku wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na podstawach
sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. Moc
wiążąca orzeczenia Sądu Najwyższego ogranicza się zatem tylko do wykładni prawa
dokonanej przez Sąd Najwyższy. Wbrew poglądowi skarżącej nie obejmuje ona -
inaczej niż stanowi to art. 386 § 6 k.p.c. odnośnie wyroku sądu drugiej instancji -
wskazań co do dalszego postępowania. Oznacza to, że zamieszczanie takich wskazań
5
nie należy do kompetencji Sądu Najwyższego jako sądu kasacyjnego, a jeżeli
wskazania takie zostaną zamieszczone w wyroku Sądu Najwyższego, to nie wiążą
sądu, któremu sprawa została przekazana. Sąd Apelacyjny słusznie więc stanął na
stanowisku, iż związany jest wykładnią prawa dokonaną przez Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia 20 kwietnia 2004 r. W uzasadnieniu tego wyroku dokonano przede wszystkim
wykładni przepisów art. 358 § 1 i 3581
§ 1 k.c., akcentując głównie to, że w sprawie nie
ma przeszkód do domagania się przez powódkę spełnienia w złotych polskich
świadczenia wyrażonego w walucie obcej.
Innym natomiast problemem podniesionym w kasacji jest kwestia zasad
przeliczenia zobowiązania wyrażonego w walucie obcej na złote polskie. Wobec tego,
że uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zawiera ich przedstawienia, za zasadny w
tym zakresie należało uznać zarzut kasacji dotyczący naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. W
zaistniałej sytuacji nie poddaje się osądowi Sądu Najwyższego pogląd skarżącej, że
aprobowane przez Sąd Apelacyjny przeliczenie świadczenia (ceny sprzedanej skóry
wyrażonej w markach niemieckich) doprowadziło do jego przerachowania.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.