Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 5/05
POSTANOWIENIE
Dnia 17 listopada 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Maria Grzelka
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku K. W.
przy uczestnictwie Spółdzielni Mieszkaniowej "D.(…)" w O. i P. P. o wpis własności
lokalu i założenia nowej księgi wieczystej, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w
Izbie Cywilnej w dniu 17 listopada 2005 r., skargi kasacyjnej uczestnika postępowania
Spółdzielni Mieszkaniowej "D.(…)" w O. od postanowienia Sądu Okręgowego w O. z
dnia 23 lutego 2005 r., sygn. akt I Ca (…),
oddala skargę.
Uzasadnienie
Umową z dnia 30 października 2003 r., sporządzoną w formie aktu notarialnego,
Wnioskodawczyni K. W. nabyła od uczestnika postępowania – Spółdzielni
Mieszkaniowej „D.(…)” prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego i wniosła o
założenie dla tego lokalu księgi wieczystej, dokonanie wpisu na jej rzecz prawa
własności z jednoczesnym ujawnieniem w tej księdze praw związanych z własnością
tego lokalu.
Wniosek ten wpłynął do Sądu 3 listopada 2003 r. i został uwzględniony
26 sierpnia 2004 r., przy czym w dziale IV nowej księgi wieczystej Kw nr OL (…)
wypisana została także hipoteka przymusowa zwykła na kwotę 16.666 zł na rzecz P. P.,
będącej już wcześniej wierzycielką hipoteczną Spółdzielni Mieszkaniowej.
2
Wpis w części dotyczącej wpisania w tej nowo założonej księdze wieczystej
hipoteki przymusowej na rzecz P. P. zaskarżyły apelacjami Wnioskodawczyni oraz
Uczestniczka postępowania Spółdzielnia Mieszkaniowa, domagając się zmiany wpisu
przez pominięcie go w zaskarżonej części. Apelujące twierdziły, że w chwili
rozpoznawania wniosku o wpis hipoteki Spółdzielni Mieszkaniowej nie przysługiwały już
żadne prawa do nieruchomości, która została obciążona hipoteką.
Sąd drugiej instancji oddalił obie apelacje stwierdzając, że do powstania hipoteki i
odrębnej własności lokalu niezbędny jest wpis w księdze wieczystej, a w dacie
rozpoznania wniosku nabywcy lokalu i przynależnych do niego praw hipoteka była
wpisana zgodnie z art. 6268
§ 2 k.p.c. Nadto Sąd odwoławczy stwierdził, że w
postępowaniu wieczystoksięgowym Sądy obu instancji nie badają innych okoliczności
aniżeli tych, które dotyczą wniosku, dołączonych dokumentów i treści księgi wieczystej.
Postanowienie Sądu drugiej instancji zaskarżyła skargą kasacyjną, nazwaną
„kasacją”, uczestniczka postępowania – Spółdzielnia Mieszkaniowa – zarzucając
naruszenie przepisów:
- art. 155 § 1 k.c. i art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 6.07.1982 r. o księgach
wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.) przez bezpodstawne
wpisanie hipoteki na nieruchomości wnioskodawczyni, w sytuacji, gdy w chwili
dokonywania tego wpisu na rzecz uczestniczki postępowania P. P. nieruchomość
stanowiła już własność Wnioskodawczyni, a nie Spółdzielni Mieszkaniowej;
- art. 19 § 3 ustawy z dnia 16.09.1982 r. Prawo spółdzielcze (tj. Dz. U. 2003 r. Nr
188, poz. 1848 ze zm.) przez dokonanie wpisu hipoteki zabezpieczającej wierzytelność
P. P. wobec Spółdzielni Mieszkaniowej, za zobowiązania której nie odpowiada
Wnioskodawczyni;
- art. 6268
§ 2 k.p.c. i art. 31 u.k.w.h. przez nie zbadanie dołączonych do wniosku
dokumentów, które zdaniem skarżącej nie stanowiły podstawy do wpisania hipoteki,
ponieważ będący podstawą wpisu tytuł wykonawczy dotknięty był wadą.
Skarżąca wywodzi w uzasadnieniu skargi kasacyjnej, że podstawą wniosku
uczestniczki postępowania P. P. o wpis hipoteki przymusowej na nieruchomości
skarżącej była zawarta między nimi w dniu 19 marca 2003 r. ugoda sądowa w sprawie
oznaczonej sygn. I C (…). Wniosek ten stał się jednak podstawą wpisu hipoteki także na
nieruchomości Wnioskodawczyni, która z mocy prawa spółdzielczego nie odpowiada
wobec wierzycielki Spółdzielni za jej zobowiązania.
3
Hipoteka mająca zabezpieczać wierzytelność wierzyciela Spółdzielni nie może
zatem obciążać nieruchomości Wnioskodawczyni wywodzi skarżąca, wnosząc o
uchylenie w całości zaskarżonego postanowienia oraz poprzedzającego go wpisu Sądu
Rejonowego w części dotyczącej wpisania hipoteki i o przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach za wszystkie instancje.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie została oparta na usprawiedliwionych podstawach.
Chybione okazały się zarzuty naruszenia art. 6268
§ 2 k.p.c. i art. 31 ustawy z
dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. 2001 r. Nr 124, poz. 1361
ze zm.), uzasadnione w skardze kasacyjnej przyjęciem za podstawę wpisu tytułu
wykonawczego dotkniętego - w ocenie skarżącej – wadą polegającą na przedwczesnym
nadaniu klauzuli wykonalności ugodzie sądowej. Rację ma Sąd odwoławczy, że w dacie
rozpoznawania przez Sąd pierwszej instancji wniosku nabywczyni prawa odrębnej
własności lokalu, tj. w dniu 26 sierpnia 2004 r., hipoteka była już wpisana zgodnie z art.
6268
§ 2 k.p.c., bowiem Sąd wieczystoksięgowy nie bada innych okoliczności aniżeli
tych, które dotyczą wniosku, dołączonych dokumentów i treści księgi wieczystej. I choć
zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego obejmuje także ocenę tego, czy dany
dokument stanowi uzasadnioną podstawę wpisu (postanowienie SN z dnia 27 kwietnia
2001 r., III CKN 372/00, LEX nr 52359), to zgłaszany w tej sprawie zarzut, oparty na
podważaniu prawidłowości dokumentu obejmującego ugodę sądową opatrzoną klauzulą
wykonalności, dotyczy w istocie wpisu hipoteki dokonanego w dniu 12 maja 2004 r.
jeszcze w tzw. macierzystej księdze wieczystej nr Kw (…) i obejmującej nieruchomość
skarżącej, a nie późniejszego wpisu będącego przedmiotem zaskarżenia w niniejszym
postępowaniu, a ujawnionego w księdze wieczystej Kw (…)/3 założonej dla odrębnego
lokalu wnioskodawczyni. Sąd odwoławczy nie dopuścił się więc zarzucanego w skardze
kasacyjnej naruszenia wskazanych przepisów postępowania, bowiem przedmiotem jego
oceny była prawidłowość wpisu dokonanego przez Sąd pierwszej instancji w dniu 26
sierpnia 2004 r. Musiał on zatem uwzględniać przy orzekaniu stan prawny
nieruchomości istniejący w tej dacie i odzwierciedlony w prowadzonej dla nieruchomości
Spółdzielni tzw. macierzystej księdze wieczystej, a więc uwzględniający także wpis
hipoteki obciążający nieruchomość skarżącej Spółdzielni na rzecz jej wierzycielki,
a dokonany już w dniu 12 maja 2004 r. Od tego dnia wpisana hipoteka obciążała więc
całą nieruchomość Spółdzielni Mieszkaniowej objętą księgą wieczystą nr Kw (…) i stan
ten sąd wieczystoksięgowy zobowiązany był uwzględnić w chwili orzekania w dniu 26
4
sierpnia 2004 r., z mocy art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. (por. uzasadnienie
postanowienia z dnia 13 stycznia 2004 r. V CK 165/03, niepubl.).
Okoliczność wcześniejszego zawarcia w dniu 30 października 2003 r. w formie
aktu notarialnego umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia prawa
własności do tego lokalu na wnioskodawczynię nie spowodowała jeszcze w tej dacie
zmiany stanu prawnego nieruchomości Spółdzielni, bowiem skutek rzeczowy umowy
zawartej w dniu 30 października 2003 r. pozostawał w zawieszeniu do chwili
wyodrębnienia nieruchomości lokalowej w znaczeniu prawnym, co następuje dopiero w
dacie dokonania stosownego wpisu w księdze wieczystej, a to z mocy art. 7 ust. 2
ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. 2000 r. Nr 80, poz. 903, ze
zm.).
Wobec powyższego zarzut naruszenia art. 109 ust. 1 u.k.w.h. okazał się
bezzasadny, bowiem P. P., będąca wierzycielką Spółdzielni Mieszkaniowej, uzyskała
hipotekę na nieruchomości swojego dłużnika mającego już taki status w dniu 12 maja
2004 r. Natomiast prawnorzeczowym późniejszym skutkiem podziału dotychczasowej
nieruchomości Spółdzielni przez wyodrębnienie z niej lokalu nabytego przez
Wnioskodawczynię było zasadne obciążenie nowo powstałej nieruchomości lokalowej
kwestionowaną w skardze kasacyjnej hipoteką, bowiem z mocy art. 76 ust. 1 u.k.w.h. w
razie podziału nieruchomości hipoteka obciążająca dotychczas nieruchomość obciąża
wszystkie nieruchomości utworzone przez podział. Powyższa regulacja, wyrażająca
funkcję ochrony wierzyciela hipotecznego, dowodzi prawidłowości dokonania
kwestionowanego skargą wpisu, którego nie może skutecznie podważać zarzut
naruszenia art. 19 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (tj. Dz. U.
2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.). Ten ostatni przepis, zwalniający członka Spółdzielni z
odpowiedzialności za zobowiązania Spółdzielni wobec jej wierzycieli, nie może być
rozumiany jako wyłączający odpowiedzialność dłużnika rzeczowego, nawet będącego
członkiem Spółdzielni, wobec swego wierzyciela hipotecznego.
Zarzut kasacji naruszenia art. 155 § 1 k.c. nie został niczym uzasadniony przez
stronę skarżącą, co pozbawiło Sąd Najwyższy możliwości dokonania jego merytorycznej
oceny.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39814
k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.