Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSP 1/05
POSTANOWIENIE
Dnia 17 listopada 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Maria Grzelka (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 17 listopada 2005 r.,
skargi W. G. na przewlekłość postępowania w sprawie I PKN (…) Sądu Najwyższego
oddala skargę
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 20 października 1993 r. Sąd Rejonowy w I. oddalił powództwo
powoda W. G. o przywrócenie do pracy. Sąd Wojewódzki w B. wyrokiem z dnia 9
grudnia 1993 r. rewizję powoda od tego orzeczenia oddalił. W dniu 11 grudnia 1997 r.
powód złożył skargę o wznowienie postępowania w powyższej sprawie. Skargę
rozpoznał Sąd Wojewódzki – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B., który,
postanowieniem z dnia 15 grudnia 1997 r. odrzucił skargę. W wyniku kasacji powoda,
Sąd Najwyższy – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych,
postanowieniem z dnia 24 marca 1998 r. sygn. akt I PKN (…)/98 uchylił zaskarżone
postanowienie i zniósł postępowanie wywołane wniesieniem skargi o wznowienie
postępowania oraz przekazał sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania
Sądowi Wojewódzkiemu – Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. ze
wskazaniem, że Sąd ten przekaże sprawę Sądowi Rejonowemu, ponieważ ten ostatni
Sąd, a nie Sąd Wojewódzki, który w sprawie objętej skargą o wznowienie nie orzekał
reformatoryjnie, był Sądem, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy a zatem – był
właściwy do rozpoznania skargi. Sąd Rejonowy w I. odrzucił skargę o wznowienie
2
postępowania, a Sąd Okręgowy w B. oddalił zażalenie powoda. Kasację powoda Sąd
Najwyższy oddalił postanowieniem z dnia 23 marca 2000 r. sygn. akty I PKN (…)/99.
W dniu 23 września 2005 r. powód W. G. wniósł skargę na przewlekłość
postępowania w sprawie z jego skargi o wznowienie postępowania. Skarżący upatrywał
przewlekłości postępowania w działaniu Sądu Najwyższego polegającym na wskazaniu
w postanowieniu z dnia 24 marca 1998 r., że sądem właściwym do rozpoznania skargi o
wznowienie postępowania był Sąd Rejonowy w I. Zdaniem skarżącego, Sądem tym był
Sąd Wojewódzki w B. w związku z czym w efekcie do chwili obecnej nie doszło do
rozpoznania jego skargi o wznowienie postępowania.
Ponadto, w skardze na przewlekłość postępowania powód W. G. powołał się na
okoliczność, że przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843) wniósł do Europejskiego Trybunału
Praw Człowieka w Strasburgu skargi nr nr 29448/95, 49331/99 i 5038/04 na
przewlekłość postępowania sądowego dotyczącego wykonania orzeczenia sądowego,
co do którego dotychczas żaden z sądów nie uznał się za właściwy.
W odpowiedzi na skargę na przewlekłość postępowania Skarb Państwa –
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wniósł o odrzucenie skargi. Podniósł, że
postępowanie toczące się przed Sądem Najwyższym pod sygnaturą I PKN (…)/99
zostało zakończone w dniu 23 marca 2000 r., w związku z czym, w świetle art. 5 ust. 1
ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony... (-) w
rozpoznawanej sprawie skarga była niedopuszczalna. Odnośnie do złożenia przez
powoda skarg do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Pierwszy Prezes Sądu
Najwyższego zarzucił, że również ta okoliczność nie zaświadczała w świetle art. 18 ust.
1 w/w ustawy o dopuszczalności skargi w niniejszej sprawie; skarga nr 49331/99,
została przez Trybunał odrzucona w dniu 6 kwietnia 2001 r., natomiast skarga nr
5038/04 wpłynęła do Trybunału w czasie gdy nie toczyło się już postępowanie w sprawie
I PKN (…)/99.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie
prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej
zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843), zwanej dalej u.s.n.p.s., skargę o stwierdzenie, że w
postępowaniu, którego skarga dotyczy nastąpiła przewlekłość postępowania wnosi się w
toku postępowania w sprawie.
3
Wymóg toczenia się postępowania w sprawie ma swoje uzasadnienie w celu
skargi na przewlekłość postępowania jakim jest zlikwidowanie opieszałości sądu oraz
w funkcji skargi wyrażającej się w wymuszeniu należytej sprawności sądu (art. 2 ust. 1,
art. 12 ust. 3 u.s.n.p.s.). Po prawomocnym zakończeniu postępowania, którego dotyczy
zarzut przewlekłości, kwestia zlikwidowania opieszałości sądu oraz spowodowania
nadania sprawie właściwego biegu staje się bezprzedmiotowe. Wymóg toczenia się
postępowania, o którym mowa w art. 5 ust. 1 u.s.n.p.s. warunkuje istnienie przedmiotu
skargi. W związku z tym stanowi przesłankę materialno–prawną, której niespełnienie
prowadzi do oddalenia skargi (art. 12 ust. 1 u.s.n.p.s.). Nie można przyjąć, że art. 5 ust.
1 u.s.n.p.s. przewiduje jedynie procesowy termin do wniesienia skargi, którego
niezachowanie skutkuje odrzuceniem skargi. Przede wszystkim u.s.n.p.s. nie przewiduje
instytucji skargi spóźnionej ani odrzucenia skargi z powodu niezachowania terminu do
jej wniesienia. Wymienione w art. 9 enumeratywnie podstawy odrzucenia skargi nie
obejmują tego rodzaju niedopuszczalności skargi. Również odesłanie do przepisów o
postępowaniu zażaleniowym obowiązujących w postępowaniu, którego skarga dotyczy
(art. 8 ust. 2 u.s.n.p.s.) nie uprawnia do badania skargi pod kątem jej dopuszczalności.
Powyższe odesłanie odnosi się do postępowania toczącego się na skutek skargi a nie
do samej skargi; wynika to wyraźnie z brzmienia art. 8 ust. 2 u.s.n.p.s. Ponadto, gdyby
przyjąć, że art. 5 ust. 1 wymienionej ustawy w sformułowaniu „w toku postępowania”
zawiera termin procesowy to by należało uznać, że termin ten podlega przywróceniu na
podstawie art. 168 § 1 k.p.c. w zw. z art. 8 ust. 2 u.s.n.p.s. Tymczasem, ze względów
oczywistych nie sposób przywrócić „toczenia się” postępowania.
W rozpoznawanej sprawie postępowanie ze skargi powoda o wznowienie
postępowania toczyło się od dnia 11 grudnia 1997 r. do dnia 23 marca 2000 r. Skarga
na przewlekłość w tej sprawie wniesiona została w dniu 23 września 2005 r. Wobec
braku w tym dniu toczącego się postępowania skarga na przewlekłość była
bezprzedmiotowa i jako taka – bezzasadna. Podlegała oddaleniu na podstawie art. 12
ust. 1 u.s.n.p.s. Pogląd o bezzasadności skargi z uwagi na jej wniesienie po
zakończeniu postępowania, którego dotyczy skarga wyraził już Sąd Najwyższy
w orzeczeniu z dnia 8 lipca 2005 r. sygn. akt III SPP 72/05.
Skarga powodowa na przewlekłość postępowania w sprawie I PKN (…)/99 Sądu
Najwyższego nie mogła być uwzględniona również w świetle art. 18 ust. 1 u.s.n.p.s.
Wymieniony przepis stanowi, że w okresie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy
osoby, które przed tym dniem złożyły skargę do Europejskiego Trybunału Praw
4
Człowieka, zarzucając naruszenie prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie,
mogą wnieść skargę o stwierdzenie przewlekłości postępowania na podstawie przepisu
ustawy, jeżeli skarga do Trybunału została wniesiona w toku postępowania którego ona
dotyczy i o ile Trybunał nie wydał postanowienia w przedmiocie dopuszczalności skargi.
W niniejszej sprawie spełnienie powyższych przesłanek wymagało wykazania, że
przed dniem 17 września 2004 roku powód wniósł do Trybunału skargę na przewlekłości
postępowania w sprawie I PKN (…)98 Sądu Najwyższego, że w tym czasie toczyło się
postępowanie ze skargi o wznowienie postępowania i że Trybunał nie wydał orzeczenia
w przedmiocie dopuszczalności tej skargi, a ponadto – wniesienia skargi na
przewlekłość postępowania w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania do sądu
polskiego w okresie od dnia 17 września 2004 r. do dnia 16 marca 2005 r. Skarżący
powoływał się na złożenie przed dniem 17 września 2004 r. skarg na przewlekłość
postępowania do Trybunału. Wobec tego, że do sądu polskiego wystąpił ze skargą w
dniu 23 września 2005 r., a więc po upływie 6-miesięcznego okresu z art. 18 ust. 1
u.s.n.p.s., to już tylko z racji upływu wskazanego okresu, bez względu na spełnienie
pozostałych warunków z art. 18 ust. 1, skarga podlegała oddaleniu. Okres ten należy
uznać za termin zawity (prekluzyjny), po upływie którego prawo podmiotowe skarżącego
wygasa. Wprawdzie u.s.n.p.s. nie zawiera stwierdzenia o wygaśnięciu prawa, jak to
przewiduje np. art. 568 § 1 k.c., jednakże zwrot „mogą wnieść skargę w okresie 6
miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy” przesądza o materialno-prawnej
przyczynie niemożności późniejszego wniesienia skargi jaką jest utrata prawa.
Podobnym zwrotem określającym możność skorzystania przez uprawnionego z
określonego prawa w ograniczonym czasie posłużył się ustawodawca m. in. w art. 63 i
69 k.r.i.op., art. 598 § 2 k.c., art. 593 § 1 k.c., art. 1015 § 1 k.c., art. 37 Prawa
upadłościowego – rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października
1934 r. (jedn. tekst Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512), art. 89 ust. 3 Prawa
upadłościowego i naprawczego – ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. (Dz. U. Nr 60, poz.
535 ze zm.), a nie ma wątpliwości, że przepisy te przewidują terminy zawite. Ponadto,
gdyby art. 18 ust. 1 u.s.n.p.s. miał dotyczyć terminu procesowego niewątpliwie
ustawodawca użyłby określenia „termin” charakterystycznego dla terminowości o
charakterze procesowym, a nie zwrotu „okres”, oraz sformułowania „wnosi się” a nie
zwrotu „mogę wnieść”. Również gdyby w/w okres 6 miesięcy traktować w kategorii
terminów procesowych to musiałby on podlegać m. in. reżimowi przewrócenia terminu
(art. 168 § 1 k.p.c.). Z uwagi na zindywidualizowanie powyższego okresu do czasu
5
pomiędzy 17 września 2004 r. i 16 marca 2005 r. jego przywrócenie na podstawie art.
168 § 1 k.p.c. wymagałoby przyjęcia fikcji nie tylko zachowania początku biegu terminu
rozumianego jako ciąg przypadających kolejno po sobie miesięcy ale także fikcję
nastania powtórnie dnia 17 września 2004 r. i dnia 16 marca 2005 r. oraz wszystkich dni
pomiędzy tymi datami, czego nie sposób przyjąć. Potwierdzeniem zamiaru
ustawodawcy w art. 18 ust. 1 u.s.n.p.s. wygaszenia prawa do wniesienia skargi i
uczynienia z unormowania we wskazanym przepisie przesłanki materialno-prawnej jest
brak w u.s.n.p.s. podstawy do odrzucenia skargi. Jak to wyżej wzmiankowano, u.s.n.p.s.
przewiduje w art. 9 wyczerpująco przyczyny odrzucenia skargi a nie ma wśród nich
przyczyny w postaci niezachowania okresu, o którym mowa w art. 18 ust. 1 u.s.n.p.s.,
zaś odesłanie w art. 8 ust. 2 u.s.n.p.s. nie dotyczy badania dopuszczalności skargi.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 12 ust. 1
u.s.n.p.s.).