Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 464/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 grudnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Helena Ciepła
w sprawie z powództwa "A.(...)" Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. i K. P.
przeciwko Bankowi P.(…) Spółce Akcyjnej w K. o ustalenie nieistnienia wierzytelności i
pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie
Cywilnej w dniu 15 grudnia 2005 r., kasacji obu powodów od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 grudnia 2004 r., sygn. akt I ACa (…),
obie kasacje oddala i zasądza od każdego z powodów na rzecz pozwanego Banku
po 3.600 zł. (trzy tysiące sześćset złotych) kosztów procesu za instancję
kasacyjną.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy uznał za nieistniejące zobowiązanie powodowej Spółki „A.(...)”
wobec pozwanego Banku P.(…) S.A. z tytułu umowy o przystąpienie do długu z dnia 14
października 1992 r. oraz powoda K. P. wobec pozwanego Banku z tytułu umowy o
kredyt krótkoterminowy z dnia 15 października 1992 r., oraz pozbawił wykonalności tytuł
wykonawczy z dnia 5 stycznia 1993 r. nr (...) stwierdzający istnienie zobowiązania Spółki
2
„A.(...)” z tytułu kredytu bankowego - umowy kredytowej z dnia 15 października 1992 r. a
także tytuły wykonawcze zawarte w wyciągach ksiąg banku z dnia 22 marca 1993 r.
oraz 12 lipca 1993 r. stwierdzające istnienie zobowiązania powoda K. P. w stosunku do
pozwanego Banku z tytułu zaciągniętego kredytu krótkoterminowego umową kredytową
z dnia 15 października 1992 r. Nadto Sąd pierwszej instancji orzekł o kosztach procesu.
Podstawowe elementy stanu faktycznego na których oparte zostało przytoczone
rozstrzygnięcie nie były - w toku dalszego postępowania – kwestionowane. Wynika z
nich, iż dnia 23 sierpnia 1991 r. powód K. P. zawarł z firmą H.(...) umowę sprzedaży 617
sztuk samochodów m-ki H.(...), za które zapłacił tylko część należności, a pozostała
kwota 1.410,450 USD miała być uregulowana do dnia 30 kwietnia 1992 r. Dnia 6
listopada 1991 r. powód K. P. zawarł z pozwanym Bankiem umowę o udzieleniu
gwarancji bankowej – dewizowej w wysokości 5 mln USD na zabezpieczenie tego
kontraktu. Ponieważ nabywca K. P. nie uregulował części należności z wymienionego
powyżej kontraktu firma H.(...) wystąpiła do pozwanego Banku z żądaniem wypłaty
gwarantowanej kwoty 5 mln USD, którą Bank wypłacił, powiadamiając o tym pozwanego
K. P.. W myśl § 4 umowy o udzielenie gwarancji pozwany Bank potraktował wypłaconą
kwotę jako kredyt płatniczy w wysokości równowartości złotych polskich i pismem z dnia
16 lipca 1992 r. zawiadomił powoda K. P. o uruchomieniu dla niego kredytu płatniczego
w wysokości 68.495.000.000,00 zł (w walucie obowiązującej w wymienionej dacie
16 lipca 1992 r.), termin spłaty którego upłynął z dniem 12 sierpnia 1992 r. Powód nie
spłacił kredytu i na podstawie kolejnej umowy z dnia 15 października 1992 r. pozwany
Bank udzielił powodowi K. P. kredytu krótkoterminowego w wysokości
75.565.357.600,00 zł z terminem płatności do dnia 14 października 1992 r. Na
podstawie umowy z dnia 14 października 1992 r. powodowa Spółka „A.(...)” przystąpiła
do tego długu wraz z odsetkami i kosztami procesu oraz zobowiązała się solidarnie do
jego zapłaty. Dług nie został spłacony i pozwany Bank wystawił dnia 22 marca oraz 12
lipca 1993 r. tytuły wykonawcze przeciwko powodowi K. P. i na ich podstawie Komornik
Sądu Rejonowego w S. prowadzi egzekucję. W stosunku do powodowej Spółki „A.(...)”
został wystawiony dnia 5 stycznia 1993 r. tytuł wykonawczy nr (...) r., na podstawie
umowy kredytowej z dnia 15 października 1992 r. Wszczęte postępowanie egzekucyjne
wobec powodowej Spółki przez Urząd Skarbowy w S. zostało umorzone 16 kwietnia
1993 r. Po ustaleniu okoliczności udzielenia gwarancji bankowej firmie H.(...) na zlecenie
powoda K. P. Sąd Okręgowy wskazał wadliwości związane z udzieleniem tej gwarancji
3
i pominięcie przy wypłaceniu kwoty 5 mln USD informacji powoda, że kontrahent firma
H.(...) nie wywiązał się z terminowej realizacji kontraktu.
Sąd Okręgowy przyjął, że spełnione zostały przesłanki z art. 189 k.p.c. z uwagi na
istnienie stosunków prawnych jakimi są umowy o kredyt z dnia 15 października 1992 r. i
z dnia 14 października 1992 r. a także istniejącą wątpliwość co do istnienia stosunków
prawnych łączących strony procesu. Łącząca powoda K. P. z powołanym Bankiem
umowa o kredyt oraz związana z nią umowa o przystąpienie do długu przez powodową
Spółkę „A.(...)” wynikają – w ocenie tego sądu - z umowy – zawartej przez powoda z
Bankiem – o udzielnie gwarancji bankowej, co przesądza o niesłuszności zarzutów
zmierzających do wykazania, iż spełnione zostały przesłanki z art. 506 k.c. Pismem z
dnia 4 grudnia 1995 r. pozwany Bank zawiadomił powoda K. P. o sprzedaży wymagalnej
wierzytelności bankowej, które to zawiadomienie stanowi zwolnienie z długu, albowiem
brak jest podstawy do przyjęcia - zdaniem Sądu pierwszej instancji jakoby odstąpienie
przez Bank od tej umowy, z przyczyn leżących po stronie kontrahenta, iż były dłużnik
stał się ponownie dłużnikiem pozwanego Banku. Analiza procedury udzielenia jak i
wypłaty sumy gwarancji, zawierającej – w ocenie Sądu pierwszej instancji – szereg
nieprawidłowości powoduje konieczność ustalenia nieistnienia zobowiązań powodów
wypływających z umów bezpośrednio związanych z udzieleniem gwarancji przez
pozwany Bank. Nadto – zdaniem Sądu – powodowie mogą zgodnie z art. 840 § 1 pkt 1
k.p.c. powoływać się na zdarzenia zaszłe przez powstaniem tytułu egzekucyjnego i tym
samym zaprzeczają obowiązkowi spełnienia na rzecz pozwanego Banku świadczenia
wskazanego w kwestionowanych tytułach.
Uwzględniając apelację pozwanego Banku - zaskarżonym wyrokiem - Sąd
Apelacyjny zmienił orzeczenie Sądu pierwszej instancji oddalił powództwo oraz orzekł o
kosztach procesu. Sąd drugiej instancji wskazał, że żądanie powodów pozbawienia
tytułu wykonawczego wykonalności (art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.) dotyczy tytułów
wykonawczych wystawionych przez pozwany Bank dnia 22 marca i 12 lipca 1993 r.,
stwierdzających istnienie zobowiązania powoda K. P. z tytułu zaciągniętego kredytu
krótkoterminowego umową kredytową z dnia 15 października 1992 r. i z dnia 5 stycznia
1993 r., stwierdzającego istnienie zobowiązania powódki Spółki „A.(...)” na rzecz
pozwanego Banku z tytułu kredytu bankowego zaciągniętego umową kredytową z dnia
15 października 1992 r. Toczące się postępowanie egzekucyjne w stosunku do Spółki
„A.(...)” w Urzędzie Skarbowym w S. E (...) zostało dnia 16 kwietnia 1993 r. umorzone i
po wejściu nowego prawa bankowego od 1 stycznia 1998 r. nie może stanowić
4
podstawy wszczęcia nowej egzekucji. Tytuł ten został trwale wyeliminowany z obrotu
prawnego. W odniesieniu do pozostałych bankowych tytułów wykonawczych, wydanych
na podstawie art. 53 ust. 2 prawa bankowego z 1989 r., to środkiem obrony dłużnika - w
przypadku wszczęcia na podstawie tego tytułu egzekucji – było powództwo z art. 53 ust.
4 prawa bankowego. Pogląd o dopuszczalności powództwa opozycyjnego z art. 840 § 1
k.p.c. przeciwko bankowemu tytułowi wykonawczemu nie znajduje oparcia
normatywnego. Dlatego - w ocenie Sądu Apelacyjnego tak sformułowane powództwo
ulega oddaleniu. Natomiast orzeczenie, na podstawie art. 189 k.p.c., o nieistnieniu
zobowiązania powódki „A.(...)” Sp. z o.o. z tytułu umowy przystąpienia do długu z dnia
14 października 1992 r. oraz powoda K. P. z tytułu umowy z dnia 15 października 1992
r. wobec pozwanego Banku jest - zdaniem Sądu Apelacyjnego – orzeczeniem ponad
żądanie. Powodowie nie uchylili się od oświadczenia woli złożonego w umowie
kredytowej z dnia 15 października 1992 r oraz umowie o przystąpieniu do długu z dnia
14 października 1992 r., stanowiących podstawę wystawienia spornych bankowych
tytułów wykonawczych. Treść wiążącej powoda K. P. umowy o kredyt krótkoterminowy z
dnia 15 października 1992 r. wskazuje - zdaniem Sądu Apelacyjnego, że powód nie
kwestionował zarówno zasady, jak i wysokości jego zobowiązania wobec pozwanego
Banku. Umowa o przystąpienie do długu została zawarta 14 października 1992 r. tj. na
dzień przed zawarciem umowy kredytowej, lecz w celu jej zabezpieczenia, daje
podstawę – w ocenie Sądu drugiej instancji - do stwierdzenia, że dopóki istnieje ważna
umowa kredytowa pomiędzy stronami umowy o kredyt, powodowa Spółka jest
zobowiązana solidarnie z dłużnikiem wobec pozwanego Banku. Nadto Sąd Apelacyjny
wskazał na umowę o restrukturyzacji długu zawartą przez pozwany Bank i powoda K. P.
oraz liczne pisma powódki Spółki „A.(...)” tj. z dnia 14 lipca, 10 sierpnia 21 września
1993 r., 20 kwietnia i 14 czerwca 1994 r. a także wskazane w apelacji pozwanego
Banku potwierdzające, że powodowie nie kwestionowali zadłużenia wobec Banku w
odniesieniu do samej zasady, jak i wysokości zadłużenia do chwili wytoczenia
powództwa, co przemawia za merytoryczną niezasadnością ich żądania.
Kasacje wnieśli Spółka „A.(...)” i K. P.
Powodowa Spółka zarzuciła naruszenie prawa materialnego tj.
a) art. 65 § 1 i 2 k.c. przez błędną ocenę treści umowy o udzielenie kredytu oraz
listu gwarancyjnego,
b) art. 515 k.c. przez niewłaściwe jego zastosowanie polegające na
nieuwzględnieniu przez Sąd Apelacyjny, iż zobowiązanie dłużnika wygasło,
5
c) art. 51 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze
zastawów przez błędną jego wykładnię skutkującą uznaniem przez instancję
apelacyjną, iż do podstawy powództwa w niniejszej sprawie może mieć
zastosowanie uchylony mocą ustawy Prawo bankowe z 29 sierpnia 1997 r. art.
53 ust. 3 Prawa bankowego z dnia 31 stycznia 1989 r. przez powołanie się przez
Sąd Apelacyjny na treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 1999 r. III
CKN 155/98.
Nadto skarżąca Spółka zarzuciła naruszenie przepisów postępowania mające istotny
wpływ na wynik sprawy tj. art. 187 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, iż niezbędnym wymogiem
pozwu jest przytoczenie podstawy prawnej przez wskazanie przepisów na których
oparte jest żądanie, naruszenie art. 321 § 1 k.p.c. przez uznanie, że zmiana
(rozszerzenie) kwalifikacji prawnej prze Sąd I instancji oznacza orzeczenie ponad
żądanie oraz naruszenie art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. przez przyjęcie niedopuszczalności
wniesienia powództwa opozycyjnego na podstawie 840 k.p.c. po wejściu w życie
nowego prawa bankowego z 29 sierpnia 1997 r.
Skarżąca Spółka wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego z
przekazaniem sprawy temu Sądowi do ponownego jej rozpoznania oraz rozstrzygnięcia
o kosztach procesu za instancję kasacyjną.
Powód K. P. zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie art. 193 ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe przez jego niezastosowanie w sprawie i przyjęcie,
że podstawę roszczeń strony powodowej mógł stanowić jedynie przepis art. 53 ust. 3 i 4
Prawa bankowego z 1989 r. przewidujący możliwość żądania umorzenia w całości lub w
części egzekucji pomimo tego, iż cytowany przepis art. 193 ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. określa, iż prawo bankowe z 1989 r. traci moc w całości. W następstwie tego
stanowiska Sąd Apelacyjny uchylił się od całościowego merytorycznego rozpoznania
sprawy poprzestając jedynie na fragmentarycznym jej omówieniu polegającym na
potraktowaniu podpisania przez powoda K. P. umowy o kredyt krótkoterminowy z dnia
15 października 1992 r. jako oświadczenia woli o uznaniu roszczenia pozwanego Banku
i przyjęciu w konsekwencji, ale bez wskazania podstawy prawnej iż w konsekwencji tego
uznania brak jest już potrzeby odnoszenia się w jakikolwiek sposób do umowy z dnia 6
listopada 1991 r. o udzielenie gwarancji bankowej – dewizowej w odniesieniu do której
to umowy powód kierował swoje zarzuty w postępowaniu przed Sądem I instancji i które
to zarzuty Sąd ten podzielił.
6
Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego jej rozpoznania z zasądzeniem na rzecz powoda kosztów
procesu według norm przepisanych.
Pozwany Bank Przemysłowo-Handlowy – w złożonej odpowiedzi na obie kasacje
– wnosił o ich oddalenie z zasądzeniem od powodów na rzecz pozwanego Banku
kosztów procesu za instancję kasacyjną.
Sąd Najwyższy – po uwzględnieniu postanowień art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia
2004 r. o zmianie ustawy kodeks postępowania cywilnego... (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz.
98) zważył, co następuje:
Zakwestionowane przez powodów czynności pozwanego Banku podjęte zostały
na podstawie art. 53 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. prawo bankowe (jedn.
tekst: Dz. U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359 ze zm.). W myśl powołanych przepisów wyciągi z
ksiąg bankowych oraz inne dokumenty związane z dokonywaniem czynności
bankowych, stwierdzające zobowiązania na rzecz tych banków i zaopatrzone w
oświadczenia, ze oparte na nich roszczenia są wymagalne, maja moc tytułów
wykonawczych, bez potrzeby uzyskiwania dla nich sądowych klauzul wykonalności.
Dłużnik, w drodze powództwa, może żądać umorzenia w całości lub w części egzekucji
prowadzonej przez banki, jeżeli egzekwowana wierzytelność nie istnieje lub istnieje w
kwocie mniejszej albo gdy dłużnik zgłasza wzajemne roszczenia nadające się do
potrącenia z wierzytelności egzekwowanej. Przytoczone uprawnienie stanowiło
kontynuację poprzednio obowiązujących uregulowań prawnych zawartych w: art. 21
ustawy z dnia 13 kwietnia 1960 r. o prawie bankowym (Dz. U. Nr 20, poz. 121 ze zm.),
art. 16 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o prawie bankowym (Dz. U. Nr 20, poz. 108 ze
zm.) i art. 94 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o prawie bankowym (Dz. U. Nr 7, poz. 56
ze zm.). Uprawnienie banku – wierzyciela do wydania dokumentu mającego moc tytułu
wykonawczego (egzekucyjnego) nie jest skutkiem niewykonania zobowiązania przez
dłużnika, lecz ma walor szczególnego uprawnienia zwalniającego bank od obowiązku
wykazania w procesie, ze wierzytelność przeciwko dłużnikowi rzeczywiście istnieje. W
następstwie tak ukształtowanej pozycji, ustawa przenosi na dłużnika ciężar wykazania,
ze wierzytelność nie istnieje lub nie może być dochodzona. Przytoczony art. 53 ust. 3
prawa bankowego z 1989 r. stanowił specjalny sposób obrony przed egzekucją
prowadzoną na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przez bank.
Wysuwany postulat zrównania pozycji banków z pozycją innych uczestników
obrotu gospodarczego co do trybu i zasad egzekucji wierzytelności został – w pewnym
7
stopniu – zrealizowany w art. 48 u stawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie
rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U. Nr 149 poz. 703 ze zm.). Przepis ten – szeroko
omówiony w literaturze przedmiotu – przewidywał zmianę prawa bankowego, która
miała m.in. polegać na dodaniu do ustawy – prawo bankowe przepisów regulujących
zasady wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych, wymagających zaopatrzenia
klauzulą wykonalności, stanowiącej podstawę egzekucji. W tej ustawie, nowelizującej
prawo bankowe, ustawodawca wprowadził przepisy obejmujące stany faktyczne sprzed
daty wejścia w życie zmian do prawa bankowego, w tym art. 51 omawianej ustawy.
Wzajemny stosunek przepisów art. 181 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – prawo
bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939) oraz art. 51 powołanej ustawy z dnia 6 grudnia 1996
r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów został wyjaśniony w uchwale Sądu
Najwyższego z dnia 16 grudnia 1998 r. III CZP 46/98 (OSNC 1999, nr 7-8, poz. 125),
stwierdzającej, że w stosunku do postępowań egzekucyjnych wszczętych przed dniem 1
stycznia 1998 r. na podstawie bankowych tytułów wykonawczych przyjęto zasadę
dalszego działania ustawy dawnej. Stanowisko to potwierdził Sąd Najwyższy w
uzasadnieniu wyroku z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 155/98 (OSNC 1999, nr 10, poz.
170).
Podważanie przez obojga powodów tego stanowiska z odwołaniem się do art.
193 prawa bankowego z dnia 29 sierpnia 1997 r. nie uwzględnia – nie należących do
wyjątków – wypadków stosowania aktu normatywnego poza zakresem jego
obowiązywania, czy też po jego uchyleniu, z racji zasady prawa międzyczasowego,
określanego jako dalsze działanie ustawy dawnej. Zakres czasowy obowiązywania oraz
stosowania przepisu nie musi się pokrywać. Utrata mocy obowiązującej aktu
normatywnego wskutek jego uchylenia lub upływu czasu, na który akt ten został
ustanowiony, nie jest zatem równoznaczny z utratą jego mocy obowiązującej (por.
uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2003 r., III CZP 29/03 – OSNC
2004, nr 4, poz. 50 i powołane tam orzecznictwo). Nie można zatem zasadnie
kwestionować stanowiska Sądu Apelacyjnego stwierdzającego, że skoro podstawą
egzekucji wszczętej przed 1 stycznia 1998 r. był bankowy tytuł wykonawczy wydany na
podstawie art. 53 ust. 2 prawa bankowego z 1989 r., to środkiem obrony dłużnika jest
powództwo przewidziane w art. 53 ust. 3 powołanego prawa bankowego z 1989 r. Z
chwilą wszczęcia egzekucji sądowej na podstawie bankowego tytułu wykonawczego
dłużnik mógł wytoczyć powództwo o umorzenie tej egzekucji. Przed tym dłużnik mógł się
bronić powództwem o ustalenie, że należność pozwanego Banku nie istnieje. Nie
8
budziło wątpliwości zapatrywanie, że podstawy powództwa o umorzenie egzekucji
zostały – także w art. 53 ust. 3 prawa bankowego z 1989 r. – ujęte szeroko i pozwalają
sądowi orzekającemu na badanie oraz ustalenie, czy należność banku powstała, stała
się wymagalna a zobowiązanie nie wygasło. Dłużnik mógł także dowodzić, że
egzekwowana należność nie wynika z ksiąg bankowych ani z innych dokumentów
stwierdzających zobowiązanie na rzecz pozwanego Banku albo wykazać, iż dokumenty
te budzą wątpliwości co do swej treści. Sąd orzekający może zatem bez ograniczeń
badać treść bankowego tytułu wykonawczego. Prawomocny wyrok uwzględniający
powództwo o umorzenie egzekucji wywiera skutek w postaci niemożności wszczęcia
jakiejkolwiek egzekucji na podstawie tego samego tytułu. Dlatego trudno podzielić
twierdzenia zawarte w kasacji powodowej Spółki jakoby nawet przed 31 grudnia 1997 r.
wytoczenie powództwa z art. 53 ust. 3 prawa bankowego powodowałoby konieczność, w
pierwszej kolejności ustalenia przez właściwy sąd istnienia wierzytelności, co tenże sąd
mógłby uczynić jedynie w trybie 189 k.p.c. Interes prawny powoda odpada w sytuacji,
gdy dla pewnej, określonej w art. 53 ust. 3 wskazanego prawa bankowego, kategorii
sporów ustawodawca wprowadził odrębne, o charakterze szczególnym uregulowanie.
Nadto skarżąca Spółka pominęła, że egzekucja prowadzona na podstawie bankowego
tytułu wykonawczego z dnia 5 stycznia 1993 r. uległa umorzeniu w kwietniu tegoż roku.
Sąd Apelacyjny – wbrew twierdzeniom powodowej Spółki – nie sformułował
wymagania co do elementu pozwu w postaci przytoczenia podstawy prawnej
i wskazania przepisów, na których oparte jest żądanie. Z licznych wypowiedzi
definiujących powództwo wynika niewątpliwy wniosek, że żądanie i podstawa faktyczna
powództwa mająca je uzasadniać wyznaczają ramy procesu oraz kształtują jego
rzeczywisty przedmiot. Treścią powództwa jest treść wniosku skierowanego do sądu
oraz treść żądania skierowanego przez sąd do pozwanego. Żądanie jest istotnym
elementem każdego powództwa bowiem obejmuje treść twierdzenia prawnego, na które
strona powodowa – w toku całego postępowania – powoływała się i jednocześnie
wnosiła o udzielenie tak właśnie sformułowanemu żądaniu ochrony prawnej.
Ukształtowany – w następstwie kolejnych nowelizacji – model postępowania
kontradyktoryjnego, w ramach którego strony prowadzą spór przed sądem, opiera się na
urzeczywistnieniu w sposób możliwie pełny równości praw obu stron, prowadzących
spór przed sądem, którego rolą jest ocena rezultatów dokonanych czynności i starań
obu stron. Sąd jest związany żądaniem strony, i nie może „brać udziału” w procesie,
bacząc aby każda ze stron w pełni wykorzystała przysługujące jej – w świetle
9
obowiązujących przepisów – uprawnienia oraz istniejące możliwości. Stosunek w jakim
pozostaje orzeczenie Sądu pierwszej instancji, zawarte w sentencji wyroku tego Sądu,
do zgłoszonego przez powodową Spółkę żądania w pozwie jednoznacznie wskazuje na
wyjście poza treść żądania powódki sformułowanego w pozwie. Sąd Apelacyjny nie
dopuścił się naruszenia art. 321 § 1 k.p.c.
Zarzuty zawarte w kasacji powodowej Spółki i ich uzasadnienie w odniesieniu do
naruszenia art. 65 i 515 k.c. zostały sformułowane w oderwaniu od istoty oraz
przesłanek zastosowania tych przepisów z których pierwszy nakazuje przy interpretacji
oświadczenia woli brać pod uwagę okoliczności, w których to oświadczenie zostało
złożone a w umowach „raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli
opierać się na jej dosłownym brzmieniu”. Przytoczony przepis nakłada na sąd – jak się
przyjmuje w orzecznictwie oraz doktrynie – obowiązek badania także pozatekstowych
okoliczności do których m. in. należą: rokowania poprzedzające zawarcie umowy, cele,
jakie strony chcą osiągnąć, sposób zachowania stron po zawarciu umowy, rozumienie
tekstów przez strony oraz okoliczności sporządzenia tekstu pisanego (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 8 czerwca 1999 r., II CKN 379/98 – OSP 2000, nr 6, poz. 92 –
aprobowany w doktrynie). Sąd Apelacyjny stwierdzając brak podstaw do uwzględnienia
powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.)
nie odniósł się do dokonanej oceny treści umowy o udzielenie kredytu oraz listu
gwarancyjnego.
Powołany w kasacji przepis art. 515 k.c. odnosi się do sytuacji, w której dłużnik
spełnił świadczenie na rzecz cesjonariusza a wykazanie spełnienia tej przesłanki
obciążało dłużnika (art. 6 k.c.). Niewłaściwe zastosowanie, jako postać naruszenia
prawa materialnego, oznacza błąd w subsumcji polegający na podciągnięciu
konkretnego stanu faktycznego pod abstrakcyjny stan faktyczny zawarty w normie
prawnej. Istnienie podstaw do dokonania subsumcji ze skutkami twierdzonymi w kasacji
powodowej Spółki obciążało skarżącą, która pomija kontakty stron po 4 grudnia 1995 r.
w tym dokonaną w 1996 r. restrukturyzację długu. Z powyższego wynika, że obie
kasacje nie mają usprawiedliwionych podstaw i dlatego podlegają oddaleniu (art. 39312
k.p.c.) z zasądzeniem na rzecz pozwanego Banku żądanych kosztów procesu za
instancję kasacyjną (art. 39319
, 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1, 98 § 1 i 3 oraz 99
k.p.c. według ich numeracji i brzmienia w dacie wydania zaskarżonego wyroku).