Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 marca 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział III

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2012 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

na skutek apelacji M. S.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu

z dnia 28 lipca 2011 r. sygn. akt V U 786/11

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z 8 grudnia 2009 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił M. S. prawa do emerytury z powodu nieudowodnienia przez niego 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Wskutek zaskarżenia decyzji sprawę rozpoznał Sąd Okręgowy w Opolu, który wyrokiem z 26 października 2010 r. odwołanie oddalił oraz zasądził od wnioskodawcy na rzecz organu rentowego 60,- zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji wydał w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny:

M. S., ur. (...), udowodnił wymagane 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. W dniu 21 października 2009 r. wniósł o ustalenie mu prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Organ rentowy nie uznał żadnego okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, tj. zatrudnienia:

-

od 1 września 1967 r. do 30 września 1988 r. w (...) Spółdzielni Pracy w G.;

-

od 8 grudnia 1988 r. do 31 grudnia 1992 r. i od 1 sierpnia 1993 r. do 31 maja 1998 r. w Zakładzie (...) w G. na stanowisku spawacza.

Sąd Okręgowy ustalił, że w Zakładzie (...) w G. wnioskodawca zatrudniony był także w wymiarze pełnego etatu od 15 czerwca 1998 r. do 19 października 2009 r. Kolejny stosunek pracy z w/w pracodawcą wnioskodawca nawiązał 16 listopada 2009 r. Umowa o pracę została zawarta do 15 listopada 2011 r.

Sąd I instancji, opierając się na przepisach art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy wskazał, że wnioskodawca nie spełnił warunku rozwiązania stosunku pracy, dlatego nie może domagać się przyznania mu prawa do emerytury w warunkach szczególnych. Wobec powyższego za niecelowe uznał Sąd I instancji badanie charakteru zatrudnienia ubezpieczonego w spornych okresach. Sąd wskazał jednak, że zebrany materiał dowodowy pozwala niewątpliwie przyjąć, że wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych ponad 15 lat.

Orzeczenie o kosztach procesu Sąd oparł na przepisie art. 98 kpc.

Apelację wywiódł wnioskodawca. Wyrokiem z 31 marca 2011 r. Sąd Apelacyjny uchylił wyrok Sądu I instancji i przekazał temu Sądowi sprawę do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy. Sąd I instancji wadliwie przyjął, że wnioskodawca nie spełnił warunku rozwiązania stosunku pracy, zaś badaniem pozostałych przesłanek prawa do świadczenia się nie zajmował, choć przeprowadził w tym kierunku postępowanie dowodowe.

Sąd Apelacyjny wskazał, że przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd Okręgowy poczyni ustalenia w kierunku spełnienia przez wnioskodawcę pozostałych warunków nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, a w szczególności oceni, czy M. S. wykazał co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych oraz czy ten okres w całości przypada przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Wyrokiem z 28 lipca 2011 r. Sąd Okręgowy w Opolu oddalił odwołanie wnioskodawcy i zasądził od niego na rzecz organu rentowego 60,- zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie od 1 września 1967 r. do 22 kwietnia 1969 r. wnioskodawca zatrudniony był w charakterze ślusarza-tokarza w (...) Spółdzielni Pracy w G.. W okresie od 1 września 1964 r. do 30 czerwca 1967 r. ubezpieczony był zatrudniony w w/w spółdzielni jako młodociany na wstępnym stażu, po ukończeniu nauki zawodu w charakterze ślusarza oraz stażysty w zawodzie tokarza. W dniu 2 stycznia 1969 r. powierzono mu obowiązki brygadzisty-ślusarza. W latach 1969-1972 odbywał zasadniczą służbę wojskową, po ukończeniu której wrócił do pracy w spółdzielni. W dniu 10 maja 1972 r. powierzono wnioskodawcy obowiązki ślusarza-tokarza, natomiast w dniu 1 października 1973 r. – obowiązki brygadzisty w zakładzie nr 22. W dniu 31 października 1980 r. wnioskodawca zatrudniony został w Usługowo-Produkcyjnej Spółdzielni Pracy w G. w zakładzie ślusarskim nr 222 na stanowisku ślusarza. W tym charakterze wnioskodawca pracował w spółdzielni do 30 lipca 1988 r.

M. S. ukończył podstawowy kurs spawania gazowego i elektrycznego i w dniu 2 maja 1975 r. otrzymał książeczkę spawacza.

W okresie od 1 sierpnia 1993 r. do 31 maja 1998 r. M. S. był zatrudniony w Zakładzie (...) w G. na stanowisku spawacza, jednak prac spawalniczych nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie od 15 czerwca 1998 r. do 19 października 2009 r. zatrudniony był w tym przedsiębiorstwie na stanowisku spawacza.

Na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca udowodnił wymagane 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, jednakże nie wykazał żadnych okresów pracy w warunkach szczególnych.

Sąd I instancji, opierając ustalenia na dokumentacji pracowniczej wnioskodawcy, zeznaniach świadków i jego przesłuchaniu, uznał, że nie wykazał on 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych, wobec powyższego nie nabył prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS oraz na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Sąd nie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych pierwszego spornego okresu zatrudnienia od 1 września 1967 r. do 30 lipca 1988 r. w (...) Spółdzielni Pracy w G., bowiem w okresie zatrudnienia wykonywał prace na stanowiskach łączonych, tj. ślusarza i tokarza, co wynika z oryginalnej dokumentacji osobowej wnioskodawcy. W sprzeczności z tą dokumentacją pozostają natomiast zeznania świadków i samego wnioskodawcy, jak i świadectwo pracy z 30 lipca 1988 r., w którym dopiero po raz pierwszy wymienione zostało stanowisko spawacza, które jakoby zajmował wnioskodawca przez cały okres zatrudnienia w spółdzielni wielobranżowej. W ocenie Sądu o charakterze stanowiska zajmowanego przez wnioskodawcę przesądzają właśnie dokumenty pracownicze zebrane w aktach osobowych, a nie wskazane świadectwo pracy. Sąd podniósł ponadto, że kurs spawacza ubezpieczony ukończył dopiero 2 maja 1975 r., a spółdzielnia nie wystawiła mu świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Niewątpliwie wnioskodawca w spornym okresie zatrudnienia wykonywał prace spawalnicze, lecz obok prac tokarskich i ślusarskich, wobec czego niemożliwym staje się uznanie, że wnioskodawca przez cały okres zatrudnienia wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę spawacza.

Odnośnie drugiego spornego okresu zatrudnienia od 1 sierpnia 1993 r. do 31 maja 1998 r. w Zakładzie (...) w G., Sąd wskazał, że za ten okres pracy pracodawca wnioskodawcy wystawił mu 3 świadectwa pracy o różnej treści, gdzie pokrywały się jedynie graniczne okresy zatrudnienia. Ze świadectwa pracy z 8 grudnia 2009 r. wynika, że w w/w okresie wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach na stanowisku pomocnika przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym i atomowowodorowym. Są wskazał, że brak jest takiego stanowiska w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. Brak było zgodności co do zajmowanego przez wnioskodawcę stanowiska, w tym okresie zatrudnienia. Słuchany w charakterze świadka pracodawca wnioskodawcy W. J. nie był w stanie wyjaśnić rozbieżności w nazwie stanowiska pracy wnioskodawcy, nie widział różnicy między stanowiskami spawacza a pomocnika spawacza. Nadto wskazał, że wnioskodawca pracował w zespole dwuosobowym, gdzie jedna osoba spawała, a druga podtrzymywała konstrukcję. W ocenie Sądu ubezpieczony nie wykonywał zatem stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zatrudnienia na stanowisku spawacza.

Sąd doszedł do wniosku, że treść świadectw pracy nie spełniała wymogów ustawowych, a same świadectwa były rozbieżne ze sobą i z pozostałą dokumentacją pracowniczą wnioskodawcy. Sąd, wyjaśniając te rozbieżności, doszedł do przekonania, że w spornych okresach być może wnioskodawca wykonywał prace spawacza, nie była ona jednak świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Apelację wywiódł wnioskodawca, zarzucając:

-

naruszenie art. 233 Kodeksu postępowania cywilnego w zw. z art. 245 i 258 kpc poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny oraz niezgodny z zasadami doświadczenia życiowego, poprzez uznanie przez Sąd I instancji, że wnioskodawca w okresie pracy w (...) Spółdzielni Pracy w G. od 1 września 1967 r. do 22 kwietnia 1969 r. i od 10 maja 1972 r. do 30 lipca 1988 r. oraz w Zakładzie (...) w G. od 1 sierpnia 1993 r. do 31 maja 1998 r. nie świadczył pracy w szczególnych warunkach na stanowisku spawacza, pomimo że ze stosownych świadectw pracy wnioskodawcy, jak i z zeznań świadków i strony, wynika wprost, że praca świadczona w tych okresach była pracą w szczególnych warunkach;

-

naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 kpc poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niezgodny z zasadami doświadczenia życiowego poprzez przyjęcie, że ukończenie kursu spawacza w dniu 2 maja 1975 r. świadczy o tym, że przed tą datą wnioskodawca nie wykonywał pracy na stanowisku spawacza, czemu przeczą inne zgromadzone w niniejszej sprawie dowody;

-

naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 232 kpc poprzez przyjęcie, że strona wnioskująca nienależycie udowodniła pracę M. S. w szczególnych warunkach;

-

naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 328 § 2 kpc w zw. z art. 227 kpc poprzez pominięcie dowodu z przesłuchań świadków oraz brak należytego uzasadnienia, dlaczego Sąd pominął tenże dowód;

-

naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2009.153.1227) poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przez przyjęcie, że wnioskodawca pomimo spełniania wszystkich ustawowych warunków nie nabywa prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i decyzji ZUS-u z 18 grudnia 2010 r., ewentualnie – o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi I instancji.

W uzasadnieniu zarzutów wnioskodawca wskazał, że Sąd przesłuchał dziesięcioro świadków, którzy w sposób spójny, logiczny wskazywali na wykonywanie przez wnioskodawcę - we wskazanych w decyzji okresach - pracę spawacza. Zeznania świadków nie zostały w żaden sposób podważone, a prawdziwość składanych przez nich zeznań zakwestionowana. Ponadto treść zeznań świadków była zbieżna z zeznaniami M. S. składanymi w charakterze strony, jak i z treścią świadectw pracy przedłożonych w niniejszej sprawie.

Angaże, na które powołuje się Sąd I instancji w uzasadnieniu wyroku nie mają, w ocenie wnioskodawcy, znaczenia w sprawie. Przede wszystkim angaże były zawierane przez wnioskodawcę i pracodawcę niejako na przyszłość, zatem nie potwierdzały one zaistniałego już stanu faktycznego, jak czyniły to świadectwa pracy, a jedynie lokowały daną osobę na określonym stanowisku, co nie było jednoznaczne, że taką pracę będzie dana osoba wykonywać w przyszłości. Wnioskodawca podniósł, że w latach sześćdziesiątych, siedemdziesiątych i osiemdziesiątych nie przywiązywano większej uwagi do zgodności angażu z faktycznie wykonywaną pracą. Wiedza powyższa wynika przede wszystkim z zasad doświadczenia życiowego, a ponadto są to, zdaniem apelującego, okoliczności objęte notoryjnością.

Kolejno M. S. zarzucił, że fakt ukończenia kursu spawalniczego w roku 1975 jest bezsporny, jednakże nie można na tej podstawie wyciągać wniosków, że przed tą datą wnioskodawca nie mógł wykonywać czynności spawacza. Takie wnioskowanie, oparte wyłącznie na fakcie ukończenia kursu spawacza jest błędne.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest bezzasadna.

Sąd Okręgowy wydał wyrok bez przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 kpc. Postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone zgodnie ze wskazaniami zawartymi w wyroku uchylającym Sądu Apelacyjnego z 31 marca 2011 r.

Zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Rozporządzenie stanowiło akt wykonawczy do ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. z 1982 r. nr 40, poz. 267). Utrzymane w większości w mocy przez ustawę o emeryturach i rentach z FUS (art. 32 ust. 4 tej ustawy) przepisy rozporządzenia określają rodzaje prac wykonywanych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze w § 4-15 oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Jedynie zatrudnienie na stanowiskach przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym, wskazane jest w wykazie A, dziale XIV pkt 12 załącznika do w/w rozporządzenia z 7 lutego 1983 r., jako zatrudnienie w warunkach szczególnych. Wykaz A nie zalicza natomiast takich stanowisk pracy jak ślusarz czy tokarz do pracy w szczególnych warunkach. O ile więc zostanie ustalone, że ubezpieczony oprócz prac spawalniczych wykonywał w zakresie swych obowiązków prace ślusarza czy tokarza, niemożliwe staje się uznanie, że praca na stanowisku spawacza wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów, nie obowiązują ograniczenia dowodowe zawarte w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. z 1983 r. nr 10, poz. 49 ze zm.). Jednak zauważyć należy, że w rozporządzeniu przewidziana została pewna hierarchia dowodów, którą sąd winien kierować się przy rozpoznawaniu sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych. W pierwszej kolejności, przy ustalaniu okresów zatrudnienia, winny być uwzględniane dokumenty z przebiegu zatrudnienia – świadectwa pracy wystawione przez pracodawcę, umowy o pracę, angaże, legitymacje ubezpieczeniowe i inne dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia. Dopiero, gdy dokumentacja pracownicza jest niepełna lub zawiera pewne rozbieżności dopuszczalne jest posiłkowanie się zeznaniami świadków, ale jako dowodem uzupełniającym, potwierdzającym przebieg zatrudnienia. Nie jest natomiast dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne.

W rozpoznawanej sprawie należało przede wszystkim oprzeć ustalenia na dostępnej w aktach emerytalnych oryginalnej dokumentacji pracowniczej wnioskodawcy, co też uczynił Sąd I instancji. W ocenie Sądu Apelacyjnego za pracę w warunkach szczególnych na stanowisku spawacza można uznać okres zatrudnienia w (...) Spółdzielni Pracy w G. w okresie od 8 grudnia 1988 r. do 30 września 1992 r., gdyż to stanowisko pracy wskazane jest w świadectwie pracy, w umowie o pracę z 1 grudnia 1988 r. i podaniu o przyjęciu do pracy na takie stanowisko z 7 grudnia 1988 r. Można także uznać, pomimo pewnych wątpliwości, że pracę na stanowisku spawacza świadczył także wnioskodawca w Zakładzie (...) prowadzonym przez W. J. w G.. Prawdą jest, że świadectwa pracy z tego okresu zawierają rozbieżności, jednak właściciel zakładu, będący pracodawcą ubezpieczonego, potwierdził na rozprawie charakter wykonywanej przez M. S. pracy. Ponadto z dokumentacji pracowniczej także wynika, że wnioskodawca w tym zakładzie wykonywał pracę spawacza. Ubezpieczony przedstawił także „zwykłe” świadectwa pracy świadczące o wykonywaniu zawodu spawacza:

-

z Zakładu (...) w G. od 22 listopada 1988 r. do 7 grudnia 1988 r.;

-

ze Spółki cywilnej (...) w B. od 1 maja 1993 r. do 30 czerwca 1993 r.;

-

z Zakładu (...) od 1 do 31 lipca 1993 r.

Nawet jednak, gdyby uznać, że w w/w okresach zatrudnienia apelujący świadczył pracę w warunkach szczególnych na stanowisku spawacza, nie dają one wymaganego okresu 15 lat pracy świadczonej w warunkach szczególnych.

Z całą pewnością natomiast do okresu pracy w warunkach szczególnych nie można zaliczyć okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Spółdzielni Pracy w G. od 1 września 1967 r. do 30 lipca 1988 r. Istnieje zasadnicza rozbieżność pomiędzy treścią świadectwa pracy z 30 lipca 1988 r. a pozostałą dokumentacją pracowniczą ze spornego okresu zatrudnienia w tym zakładzie pracy jeśli chodzi o zajmowane przez wnioskodawcę stanowisko. Słusznie wskazał Sąd I instancji, że stanowisko spawacza po raz pierwszy jest wskazane dopiero w omawianym świadectwie pracy, natomiast z pozostałych dokumentów z przebiegu zatrudnienia wynika jednoznacznie, że M. S. wykonywał pracę na stanowiskach ślusarza i tokarza, które nie są wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. Po pierwsze nie można zakładać, że pracodawca celowo fałszował dokumenty pracownicze, po drugie nawet, gdyby uznać, że ubezpieczony oprócz prac tokarskich i ślusarskich zajmował się także spawaniem, nie była to praca spawacza świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co nie pozwala już skorzystać z przywileju wcześniejszej emerytury ze względu na stanowisko łączone. Prawidłowo zatem uznał Sąd I instancji, że w okresie zatrudnienia od 1 września 1967 r. do 30 lipca 1988 r. w (...) Spółdzielni Pracy w G. M. S. zajmował różne stanowiska pracy, w tym spawacza, jednak praca ta nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Należy jeszcze pamiętać, że uprawnienia spawalnicze wnioskodawca uzyskał dopiero w 1975 r.

Zeznania świadków stoją w sprzeczności z dokumentacją osobową wnioskodawcy. Po pierwsze zeznania są lakoniczne, świadkowie ze względu na upływ czasu nie podali szczegółowych informacji dotyczących rodzaju prac spawalniczych wykonywanych przez M. S.w spółdzielni pracy. W związku z powyższym nie sposób na podstawie zeznań świadków dokonać pełnej i rzetelnej charakterystyki stanowiska pracy wnioskodawcy wykonywanych przez niego czynności. Moc dowodowa dowodu z oryginalnej dokumentacji z całego przebiegu zatrudnienia jest w tej sytuacji większa aniżeli dowodu z zeznań świadków. Jak wspomniano wyżej oparcie się na samych zeznaniach świadków, gdy stoją one w wyraźnej sprzeczności z dokumentami osobowymi jest niemożliwe, gdyż prowadzi do naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów.

Uznać należy w związku z powyższym, że Sąd I instancji w sposób zgodny z materiałem dowodowym w postaci dokumentacji pracowniczej i przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ustalił charakter pracy M. S. w spornym okresie czasu. Na tej podstawie Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca nie legitymuje się co najmniej piętnastoletnim stażem pracy w warunkach szczególnych na stanowisku spawacza.

Odwołanie od prawidłowej zatem decyzji organu rentowego podlegało zatem oddaleniu.

Apelacja wnioskodawcy, jako niezasadna, została oddalona na podstawie art. 385 kpc.