Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 123/05
POSTANOWIENIE
Dnia 27 stycznia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
Protokolant Bożena Nowicka
w sprawie ze skargi J . S.A.
przeciwko zamawiającemu Przedsiębiorstwu Komunikacji Samochodowej
w D. S.A.
o rozpoznanie skargi,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 27 stycznia 2006 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w R.
postanowieniem z dnia 15 listopada 2005 r.,
"Czy do rozpoznania skargi wniesionej od wyroku zespołu arbitrów,
oraz postanowień zespołu arbitrów kończących postępowania
odwoławcze - na podstawie art. 194 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia
2004 r. Prawo Zamówień Publicznych (Dz.U. Nr 19 poz. 177 z późn.
zm.) - sądem rzeczowo właściwym jest Sąd Okręgowy Wydział
Cywilny, bez względu na status prawny stron postępowania
(podmioty gospodarcze, osoby fizyczne - w tym prowadzące
działalność gospodarczą, podmioty nie prowadzące działalności
gospodarczej), czy też w sprawach w których po obu stronach, (tj.
zamawiającego i skarżącego) występują podmioty prowadzące
działalność gospodarczą - właściwy jest Sąd Okręgowy Sąd
Gospodarczy ?"
odmawia podjęcia uchwały.
2
Uzasadnienie
Zagadnienie prawne przedstawione Sądowi Najwyższemu na podstawie art.
390 § 1 k.p.c. przez Sąd Okręgowy w R. powstało przy rozpoznawaniu skargi
Spółki Akcyjnej J. wniesionej na postanowienie zespołu arbitrów z dnia 30 czerwca
2005 r.
Powyższa skarga została skierowana przez Prezesa Urzędu Zamówień
Publicznych do Wydziału I Cywilnego Sądu Okręgowego w R. Przewodniczący tego
wydziału zarządził przekazanie skargi do Wydziału Gospodarczego na podstawie §
61 ust. 1 Regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych. W
oparciu o § 61 ust. 2 wskazanego wyżej regulaminu akta sprawy zostały następnie
przedstawione Prezesowi Sądu Okręgowego w R. celem wskazania wydziału
właściwego do prowadzenia sprawy. Prezes zarządzeniem z dnia 25 października
2005 r. wskazał jako właściwy do rozpoznania skargi Wydział Gospodarczy. Mimo
rozstrzygniętego w tym trybie sporu kompetencyjnego Sąd Okręgowy powziął
wątpliwość, czy do rozpoznania skargi na orzeczenie zespołu arbitrów wskazane w
art. 194 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych
właściwy jest wydział cywilny, bez względu na status prawny stron postępowania,
czy też w sprawach, w których po obu stronach występują podmioty prowadzące
działalność gospodarczą właściwy jest Sąd Gospodarczy. W ocenie Sądu
Okręgowego w R. wątpliwość ta wynika z faktu, że w art. 195 ust. 1 ustawy Prawo
zamówień publicznych mowa jest wyłącznie o sądzie okręgowym właściwym dla
miejsca siedziby lub miejsca zamieszkania zamawiającego. Gdyby zatem
ustawodawca chciał uzależnić właściwość sądu od tego, czy w sprawach
rozpoznawanych na podstawie przepisów ustawy o zamówieniach publicznych
występują podmioty gospodarcze, czy też nie, to wskazałby w ustawie, że
w przypadku, gdy występują w postępowaniu wszczętym na skutek skargi podmioty
gospodarcze, właściwym do rozpoznania skargi jest sąd gospodarczy. Zdaniem
Sądu Okręgowego brak takiej regulacji oznacza, że w przypadku każdej skargi na
orzeczenie zespołu arbitrów właściwym do jej rozpoznania jest wydział cywilny.
3
Wyrażając taki pogląd Sąd ten podkreślił też, że skarga została skierowana
przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych do wydziału cywilnego, a z faktu, że
w Oddziale 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie wysokości
wpisów w sprawach cywilnych, dotyczącym spraw gospodarczych, została
określona wysokość wpisu od tego rodzaju skargi nie można wyciągać wniosku, że
sprawy tego rodzaju, bez względu na podmioty w nich występujące, będą zawsze
sprawami gospodarczymi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przedstawione zagadnienie prawne oraz jego uzasadnienie wskazują, że
wątpliwość którą powziął Sąd Okręgowy dotyczy właściwości „rzeczowej” wydziału
tego Sądu, który miałby rozpoznać skargę. W rzeczywistości w tej sytuacji chodzi o
właściwość funkcjonalną, która nie jest regulowana w powołanym przez Sąd
Okręgowy art. 195 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych. Przepis ten określa
wyłącznie właściwość rzeczową i miejscową Sądu przy rozpoznawaniu skarg na
orzeczenia zespołu arbitrów. Jego wykładnia nie może służyć zatem do
rozstrzygnięcia problemu zasygnalizowanego w pytaniu przedstawionym Sądowi
Najwyższemu. Przepisy o właściwości miejscowej i rzeczowej dotyczą Sądów w
ogólności. Właściwość funkcjonalna jest natomiast związana z wewnętrznym
podziałem pracy w strukturze konkretnego sądu, która to kwestia nie ma charakteru
procesowego. Zwracał na to uwagę Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 1 marca
1958 r., 4 CZ 23/58, OSPiKA 1959, nr 6, poz. 156 i uchwale z dnia 14 marca 1989
r. III CZP 45/88, OSNC 1989, nr 11, poz. 167.
W rozstrzyganej sprawie problem właściwości miejscowej i rzeczowej sądu
nie budzi wątpliwości. Kwestia właściwości funkcjonalnej została już przesądzona
w trybie administracyjnym przez Prezesa Sądu Okręgowego w R. Jak już wyżej
podkreślono problem kompetencji poszczególnych wydziałów tego samego sądu
stanowi jedynie kwestię wewnątrzorganizacyjną, a kwalifikacja dokonana przez
prezesa sądu przekazującego sprawę właściwemu jego zdaniem wydziałowi, nie
może wiązać sądu co do sposobu rozpoznania sprawy. Powinien on rozpoznać
sprawę według właściwych dla niej przepisów. Rozstrzygnięcie przedstawionego
zagadnienia prawnego, które sprowadza się w istocie do pytania, czy sprawy ze
4
skargi na orzeczenie zespołu arbitrów o jakich mowa w art. 194 ust. 1 ustawy
Prawo zamówień publicznych należą do właściwości wydziału cywilnego czy
wydziału gospodarczego (sądu gospodarczego) określonego sądu okręgowego nie
ma też zatem żadnych skutków dla sposobu rozpoznania i rozstrzygnięcia skargi.
W świetle ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego niezbędnym
warunkiem rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego w trybie art. 390 § 1 k.p.c. jest
konieczność wyjaśnienia powziętych przez sąd wątpliwości mających znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy. (Przykładowo wskazać można postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 27 lutego 2002 r., III CZP 2/02, LEX 75353 i 24 stycznia 2002
r., III CZP 76/01, LEX 53308). Wobec braku takiej przesłanki zachodziła
konieczność odmowy podjęcia uchwały zawierającej odpowiedź na przedstawione
zagadnienie prawne.
Wobec sygnalizowanego w uzasadnieniu postanowienia o przedstawieniu
zagadnienia prawnego występowania rozbieżności w praktyce sądowej przy
rozstrzyganiu kwestii właściwości funkcjonalnej w sprawach dotyczących skarg na
orzeczenia zespołu arbitrów wymaga jednak podkreślenia, że skoro ustawa Prawo
o zamówieniach publicznych nie zawiera regulacji pozwalającej na udzielenie
odpowiedzi na pytanie o przynależność sprawy ze skargi na orzeczenie zespołu
arbitrów do jednego z wchodzących w rachubę wydziałów sądu okręgowego, to
rozstrzygnięcia tej kwestii należy poszukiwać w normach ogólnych wyznaczających
kompetencje wydziałów sądu. W przypadku wydziałów gospodarczych należy mieć
na uwadze przepisy art. 12 § 3 i art. 16 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.
Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz art. 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r.
o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych. Także pewna specyfika sprawy
ze skargi na orzeczenie zespołu arbitrów polegająca głównie na sposobie
wszczęcia takiego postępowania nie może być uznana za przeszkodę w posłużeniu
się kryteriami ogólnymi przy kwalifikowaniu jej jako ewentualnie sprawy
gospodarczej. W konsekwencji należy przyjąć, że sprawa ze skargi na orzeczenie
zespołu arbitrów może należeć do właściwości zarówno wydziałów cywilnych, jak
i gospodarczych sądów okręgowych w zależności od występowania w konkretnym
przypadku elementów pozwalających uznać ją za sprawę gospodarczą. Pośrednio
wskazuje na to również regulacja zawarta w Rozporządzeniu Ministra
5
Sprawiedliwości w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych
oraz nowym brzmieniu ustawy o kosztach sądowych (art. 34) gdzie przewidziano
wprost opłatę od tego rodzaju skargi rozpatrywanej w sprawach gospodarczych.
jc