Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 147/05
POSTANOWIENIE
Dnia 26 stycznia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Maria Grzelka
w sprawie z powództwa M. A.
przeciwko T. D. i "E." Spółce z o.o. (przed zmianą firmy
D. Wydawnictwu […] Spółce z o.o.) w K.
o ochronę dóbr osobistych i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 26 stycznia 2006 r.,
zażalenia pozwanej Spółki "E."
na postanowienie Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 12 października 2005 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
W procesie o ochronę dóbr osobistych i zapłatę Sąd pierwszej instancji
nakazał pozwanemu T. D. oraz pozwanemu Wydawnictwu sp. z o.o.
zamieszczenie w gazecie po pierwsze sprostowania, a po wtóre przeprosin w
brzmieniu sformułowanym w sentencji wyroku.
Po rozpoznaniu apelacji powoda oraz apelacji pozwanego T. D. Sąd drugiej
instancji oddalił w całości apelację powoda, a uwzględniając częściowo apelację
wymienionego pozwanego zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że nakazał
obu pozwanym zamieszczenie w gazecie dalszego sprostowania w podanym w
sentencji w wyroku brzmieniu, oddalając równocześnie dalej idące powództwo.
Powyższy wyrok zaskarżyło w reformatoryjnej części orzeczenia (pkt 1
sentencji) skargą kasacyjną pozwane Wydawnictwo, domagając się uchylenia
wyroku w zaskarżonej części i oddalenia powództwa w tym zakresie.
Sąd drugiej instancji postanowieniem z dnia 12 października 2005 r. odrzucił
skargę kasacyjną pozwanego Wydawnictwa wobec stwierdzenia braku po jego
stronie interesu prawnego w zaskarżeniu. Brak ten Sąd odwoławczy uzasadnił tym,
że pozwane Wydawnictwo ograniczyło swój udział w postępowaniu apelacyjnym
do wniosków o oddalenie apelacji powoda, a skoro apelacja powoda została
w całości oddalona, to wobec tego pozwanemu Wydawnictwu nie służy skarga
kasacyjna z braku po jego stronie interesu prawnego.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pozwane Wydawnictwo wywodzi,
że ewentualny brak interesu prawnego – gravamen może badać wyłącznie Sąd
Najwyższy, a nadto twierdzi, że nie zachodzi brak interesu prawnego
w zaskarżeniu, ponieważ Sąd II instancji zmienił w części wyrok w odniesieniu do
obu pozwanych, pomimo nie wniesienia apelacji przez żalącego, tj. pozwane
Wydawnictwo.
Żalący wywodzi nadto, że skoro pozwany ad. 1, będący osobą fizyczną,
wnosił w apelacji o oddalenie powództwa w całości, a apelacja ta nie została w taki
sposób uwzględniona, to pozwane ad. 2 Wydawnictwo ma interes prawny
3
w złożeniu skargi kasacyjnej. Nadto żalący uważa, że nawet brak interesu
prawnego nie mógłby uzasadniać odrzucenia skargi kasacyjnej przez Sąd II
instancji, albowiem przepis art. 3986
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 3982
k.p.c. takiego
uprawnienia nie przewiduje.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie. Rację ma skarżący, że Sąd drugiej
instancji odrzuca skargę kasacyjną w razie wystąpienia przesłanek określonych
w art. 3986
§ 2 k.p.c. Określenia zakresu użytego w tym przepisie pojęcia „innych
przyczyn niedopuszczalności” skargi kasacyjnej, poza wyraźnie w nim
wymienionymi, należy poszukiwać w przepisach art. 3982
§ 1-3 k.p.c. Żaden z tych
przepisów przesądzających o niedopuszczalności skargi kasacyjnej nie wskazuje
na brak interesu prawnego strony wnoszącej skargę kasacyjną. W konsekwencji
oznacza to brak uprawnienia Sądu drugiej instancji do badania istnienia interesu
prawnego strony wnoszącej skargę kasacyjną, skoro nawet ewentualny pozytywny
wynik tego badania nie dawałby podstawy w świetle art. 3986
§ 2 k.p.c.
do odrzucenia z tej przyczyny skargi kasacyjnej przez Sąd drugiej instancji.
W ocenie Sądu Najwyższego w składzie rozpoznającym tę sprawę zasadny
jest wyrażony w nowszym piśmiennictwie pogląd, że badanie istnienia interesu
prawnego w zaskarżeniu jest przejawem dokonywania oceny merytorycznej,
co przemawiałoby – w razie stwierdzenia braku interesu skarżącego we wniesieniu
skargi kasacyjnej – za oddaleniem tego środka zaskarżenia, do czego nie jest
oczywiście uprawniony Sąd drugiej instancji. Już więc z tych przyczyn zaskarżone
postanowienie nie mogło się ostać.
Zdaniem Sądu Najwyższego rację ma żalący kwestionując brak swego
interesu prawnego w zaskarżeniu reformatoryjnego orzeczenia Sądu drugiej
instancji. Zmiana wyroku Sądu pierwszej instancji, którego nie zaskarżyło apelacją
pozwane Wydawnictwo, polegała co prawda na eliminacji nakazu zamieszczenia
przeprosin, ale zarazem na nakazaniu zamieszczenia dalszego sprostowania
o brzmieniu wskazanym w pkt. 1) sentencji wyroku Sądu odwoławczego
i wykraczającym poza brzmienie sprostowania określonego w pkt. I wyroku Sądu
I instancji. Przyjmuje się, że interes prawny w zaskarżeniu występuje w wypadku
4
tzw. gravamen, polegającego – najogólniej mówiąc – na niezgodności orzeczenia
z żądaniem zgłoszonym w procesie przez stronę. Taka niezgodność w sprawie
niniejszej zachodzi. Nie można bowiem zgodzić się ze stanowiskiem Sądu drugiej
instancji utożsamiającym sam wniosek pozwanego Wydawnictwa o oddalenie
apelacji powoda z dalej idącym żądaniem zgłoszonym wcześniej w procesie przez
tego pozwanego, które to żądanie sprowadzało się do oddalenia powództwa
w całości. Okoliczność, że pozwane Wydawnictwo nie zaskarżyło apelacją wyroku
Sądu I instancji nie pozbawia go obecnie interesu prawnego w zaskarżeniu
reformatoryjnego wyroku Sądu odwoławczego, w którym poszerzono przecież
zakres obowiązku zamieszczenia sprostowania o dalsze jego brzmienie,
ze skutkiem prawnym także wobec pozwanego Wydawnictwa.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39815
§ 1 zdanie pierwsze k.p.c. w zw. z art. 394 § 3 k.p.c.