V CK 457/05
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:10-09-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:II CK 383/03 III CZP 115/03 II CKN 656/97 II CKN 713/98 III CK 276/02 III CRN 194/74 III CZP 86/84 IV PRN 4/83
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CK 457/05
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lutego 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (przewodniczący)
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
w sprawie z powództwa J.B.
przeciwko "W." S.A.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 lutego 2006 r.,
kasacji powoda od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 3 lutego 2005 r., sygn. akt [...],
oddala kasację.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w K. postanowieniem z dnia 27 września 2004 r. oddalił
wniosek powoda o podjęcie zawieszonego postępowania i umorzył postępowanie w
sprawie.
Sąd ustalił, że postępowanie w sprawie zostało zwieszone na zgodny
wniosek stron postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2001 r. W ciągu trzech lat od
wydania tego orzeczenia żadna ze stron nie wniosła o podjęcia zawieszonego
postępowania. Powód złożył wniosek w tej sprawie dopiero dnia 16 września 2004
r.
Sąd, podkreślając, że spóźniony wniosek powoda jest bezskuteczny,
umorzył postępowanie na podstawie art. 182 § 1 k.p.c.
Sąd Okręgowy zaskarżonym postanowieniem oddalił zażalenie powoda,
podzielając ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu pierwszej instancji.
Sąd odwoławczy podkreślił, odwołując się do judykatury Sądu Najwyższego,
że postępowanie zawieszone na zgodny wniosek stron i z przyczyn wskazanych
w art. 177 § 1 pkt 5 i 6 k.p.c. umarza się nie badając, czy przyczyny zawieszenia
były słuszne. Dlatego zarzut skarżącego, że rzeczywista przyczyna zawieszenia
postępowania była inna niż wskazana w postanowieniu z dnia 31 sierpnia 2001 r.
należało uznać za bezskuteczny.
W kasacji, opartej tylko na drugiej podstawie z art. 3931
k.p.c., pełnomocnik
powoda zarzucił naruszenie art. 182 § 1 w zw. z art. 178 k.p.c. przez jego
zastosowanie oraz art. 180 § 1 pkt 4 w zw. z art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. przez jego
niezastosowanie. Powołując się na tę podstawę kasacyjną, wniósł o uchylenie
zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania bądź o uchylenie orzeczeń Sądów obu instancji
i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
O umorzeniu zawieszonego postępowania na podstawie art. 182 § 1 k.p.c.
decydują wskazane w tym przepisie przyczyny zawieszenia. Judykatura
3
przyjmowała, że podstawę tej decyzji stanowią rzeczywiste przyczyny zawieszenia,
a nie wskazane w postanowieniu o zawieszeniu. Sąd Najwyższy wyraził taki pogląd
np. w postanowieniu z dnia 14 września 1977 r., III CRN 194/74 (OSPiKA 1978, nr
4, poz. 80) i w postanowieniu z dnia 15 kwietnia 1983 r. IV PRN 4/83 (OSNC 1983,
nr 10, poz. 167) oraz w uchwale z dnia 25 lutego 1985 r., III CZP 86/84 (OSNC
1985, nr 11, poz. 168). To stanowisko zostało jednak zakwestionowane w nowszej
judykaturze. Obecnie przyjmuje się, że sąd, umarzając postępowanie zawieszone
na zgodny wniosek stron i z przyczyn wskazanych w art. 177 § 1 pkt 5 i 6 k.p.c., nie
bada, czy przyczyna wskazana w postanowieniu o zawieszeniu postępowania
rzeczywiście istniała. Ten kierunek orzecznictwa, zapoczątkowany postanowieniem
Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1998 r., II CKN 713/98 (OSP 1999, nr 10,
poz. 176), jest kontynuowany. Sąd Najwyższy opowiedział się za nim, mimo
podzielonych głosów w piśmiennictwie, w kolejnych orzeczeniach np.
w postanowieniu z dnia z dnia 7 lutego 2003 r., III CK 276/02 i w postanowieniu
z dnia 18 czerwca 2004 r., II CK 383/03.
Sąd Najwyższy, przedstawiając w tych postanowieniach odmienne
stanowisko od wyrażonego we wcześniejszym orzecznictwie, podkreślił zawarty
w art. 182 § 1 k.p.c. zamknięty katalog przyczyn umorzenia i określone w nim
zasady umorzenia. Użyte w przytoczonym przepisie słowo „umarza” oznacza, że
sąd musi wydać postanowienie o umorzeniu zawieszonego postępowania, jeżeli
została spełniona wskazana w nim przesłanka (nie zgłoszenie wniosku o podjęcie
postępowania w ciągu trzech lat od daty postanowienia o zawieszeniu). Jeżeli
zatem w prawomocnym postanowieniu o zawieszeniu postępowania została
wskazana przyczyna zwieszenia, to nie ma podstaw do weryfikowania jej na etapie
umarzania zawieszonego postępowania. Taki obowiązek nie wynika ani z art. 182 §
2 k.p.c., ani z innych przepisów. Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. prawomocne
postanowienie wiąże natomiast m. in. sąd, który je wydał, jak również inne sądy.
W tej sytuacji kontrola przyczyny zawieszenia postępowania i oświadczeń stron na
etapie orzekania w przedmiocie umorzenia zawieszonego postępowania
oznaczałaby w istocie kontrolę prawidłowości prawomocnego postanowienia.
W konsekwencji należy przyjąć, że prawomocne postanowienie o zawieszeniu
4
postępowania – zawierające przyczynę zawieszenia – ma prejudycjalny charakter
dla umorzenia postępowania.
Nieuzasadnione są obawy związane ze stwierdzanymi w praktyce sądowej
nieprawidłowościami stosowania przepisów o zawieszeniu postępowania
i umarzaniu postępowania sądowego. Zasadność zawieszenia postępowania
podlega bowiem kontroli instancyjnej w drodze zażalenia (art. 394 § 1 pkt 6 k.p.c.).
Strona ma też stosunkowo długi okres do wystąpienia z wnioskiem o podjęcie
zawieszonego postępowania.
Nie bez znaczenia jest także to, że przewidziane w art. 182 § 1 k.p.c.
umorzenie zawieszonego postępowania powinno przeciwdziałać bezczynności
stron w sytuacji, w której ich aktywność mogłaby usunąć przyczynę zawieszenia.
Jest to istotne rozwiązanie z punktu widzenia sprawności postępowania i wykładnia
przepisów nie powinna osłabiać jego znaczenia.
Sąd Najwyższy, oceniając krytycznie dotychczasowe orzecznictwo,
podkreślił również, że przeciwko jego kontynuacji przemawiają zmiany kodeksu
postępowania cywilnego, zapoczątkowane ustawą z dnia 1 marca 1996 r. (Dz. U.
Nr 43, poz. 189), polegające na wzmocnieniu zasady dyspozycyjności
w postępowaniu sądowym. Obecnie „gospodarzem procesu” są w zasadzie strony
i one ponoszą ryzyko zaniechania czynności chroniących przed niekorzystnymi
skutkami procesowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r.,
II CKN 656/97, OSNC 1998, nr 12. poz. 208). Również zasada prawdy materialnej
nie jest obecnie bezwzględnie obowiązującą regułą w postępowaniu sądowym (por.
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2004 r., III CZP 115/03, OSNC 2005
nr 5, poz. 77).
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym kasację podziela kierunek
orzecznictwa przyjęty w przytoczonej nowszej judykaturze. To oznacza, że zarzuty
naruszenia wskazanych w kasacji przepisów postępowania, odwołujące się do
wcześniejszego orzecznictwa Sądu Najwyższego, są nieuzasadnione. Nie można
bowiem podzielić zapatrywania skarżącego, że sąd, orzekając w przedmiocie
umorzenia postępowania na podstawie art. 182 § 1 k.p.c., nie jest związany –
5
wskazaną w prawomocnym postanowieniu o zawieszeniu postępowania –
przyczyną zawieszenia w postaci zgodnego wniosku stron (art. 178 k.p.c.).
Z przestawionych powodów Sąd Najwyższy – na podstawie art. 39312
w zw.
z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. (Dz. U. z 2005 r., Nr 13, poz. 98) – orzekł,
jak w sentencji postanowienia.
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lutego 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (przewodniczący)
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
w sprawie z powództwa J.B.
przeciwko "W." S.A.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 lutego 2006 r.,
kasacji powoda od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 3 lutego 2005 r., sygn. akt [...],
oddala kasację.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w K. postanowieniem z dnia 27 września 2004 r. oddalił
wniosek powoda o podjęcie zawieszonego postępowania i umorzył postępowanie w
sprawie.
Sąd ustalił, że postępowanie w sprawie zostało zwieszone na zgodny
wniosek stron postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2001 r. W ciągu trzech lat od
wydania tego orzeczenia żadna ze stron nie wniosła o podjęcia zawieszonego
postępowania. Powód złożył wniosek w tej sprawie dopiero dnia 16 września 2004
r.
Sąd, podkreślając, że spóźniony wniosek powoda jest bezskuteczny,
umorzył postępowanie na podstawie art. 182 § 1 k.p.c.
Sąd Okręgowy zaskarżonym postanowieniem oddalił zażalenie powoda,
podzielając ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu pierwszej instancji.
Sąd odwoławczy podkreślił, odwołując się do judykatury Sądu Najwyższego,
że postępowanie zawieszone na zgodny wniosek stron i z przyczyn wskazanych
w art. 177 § 1 pkt 5 i 6 k.p.c. umarza się nie badając, czy przyczyny zawieszenia
były słuszne. Dlatego zarzut skarżącego, że rzeczywista przyczyna zawieszenia
postępowania była inna niż wskazana w postanowieniu z dnia 31 sierpnia 2001 r.
należało uznać za bezskuteczny.
W kasacji, opartej tylko na drugiej podstawie z art. 3931
k.p.c., pełnomocnik
powoda zarzucił naruszenie art. 182 § 1 w zw. z art. 178 k.p.c. przez jego
zastosowanie oraz art. 180 § 1 pkt 4 w zw. z art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. przez jego
niezastosowanie. Powołując się na tę podstawę kasacyjną, wniósł o uchylenie
zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania bądź o uchylenie orzeczeń Sądów obu instancji
i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
O umorzeniu zawieszonego postępowania na podstawie art. 182 § 1 k.p.c.
decydują wskazane w tym przepisie przyczyny zawieszenia. Judykatura
3
przyjmowała, że podstawę tej decyzji stanowią rzeczywiste przyczyny zawieszenia,
a nie wskazane w postanowieniu o zawieszeniu. Sąd Najwyższy wyraził taki pogląd
np. w postanowieniu z dnia 14 września 1977 r., III CRN 194/74 (OSPiKA 1978, nr
4, poz. 80) i w postanowieniu z dnia 15 kwietnia 1983 r. IV PRN 4/83 (OSNC 1983,
nr 10, poz. 167) oraz w uchwale z dnia 25 lutego 1985 r., III CZP 86/84 (OSNC
1985, nr 11, poz. 168). To stanowisko zostało jednak zakwestionowane w nowszej
judykaturze. Obecnie przyjmuje się, że sąd, umarzając postępowanie zawieszone
na zgodny wniosek stron i z przyczyn wskazanych w art. 177 § 1 pkt 5 i 6 k.p.c., nie
bada, czy przyczyna wskazana w postanowieniu o zawieszeniu postępowania
rzeczywiście istniała. Ten kierunek orzecznictwa, zapoczątkowany postanowieniem
Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1998 r., II CKN 713/98 (OSP 1999, nr 10,
poz. 176), jest kontynuowany. Sąd Najwyższy opowiedział się za nim, mimo
podzielonych głosów w piśmiennictwie, w kolejnych orzeczeniach np.
w postanowieniu z dnia z dnia 7 lutego 2003 r., III CK 276/02 i w postanowieniu
z dnia 18 czerwca 2004 r., II CK 383/03.
Sąd Najwyższy, przedstawiając w tych postanowieniach odmienne
stanowisko od wyrażonego we wcześniejszym orzecznictwie, podkreślił zawarty
w art. 182 § 1 k.p.c. zamknięty katalog przyczyn umorzenia i określone w nim
zasady umorzenia. Użyte w przytoczonym przepisie słowo „umarza” oznacza, że
sąd musi wydać postanowienie o umorzeniu zawieszonego postępowania, jeżeli
została spełniona wskazana w nim przesłanka (nie zgłoszenie wniosku o podjęcie
postępowania w ciągu trzech lat od daty postanowienia o zawieszeniu). Jeżeli
zatem w prawomocnym postanowieniu o zawieszeniu postępowania została
wskazana przyczyna zwieszenia, to nie ma podstaw do weryfikowania jej na etapie
umarzania zawieszonego postępowania. Taki obowiązek nie wynika ani z art. 182 §
2 k.p.c., ani z innych przepisów. Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. prawomocne
postanowienie wiąże natomiast m. in. sąd, który je wydał, jak również inne sądy.
W tej sytuacji kontrola przyczyny zawieszenia postępowania i oświadczeń stron na
etapie orzekania w przedmiocie umorzenia zawieszonego postępowania
oznaczałaby w istocie kontrolę prawidłowości prawomocnego postanowienia.
W konsekwencji należy przyjąć, że prawomocne postanowienie o zawieszeniu
4
postępowania – zawierające przyczynę zawieszenia – ma prejudycjalny charakter
dla umorzenia postępowania.
Nieuzasadnione są obawy związane ze stwierdzanymi w praktyce sądowej
nieprawidłowościami stosowania przepisów o zawieszeniu postępowania
i umarzaniu postępowania sądowego. Zasadność zawieszenia postępowania
podlega bowiem kontroli instancyjnej w drodze zażalenia (art. 394 § 1 pkt 6 k.p.c.).
Strona ma też stosunkowo długi okres do wystąpienia z wnioskiem o podjęcie
zawieszonego postępowania.
Nie bez znaczenia jest także to, że przewidziane w art. 182 § 1 k.p.c.
umorzenie zawieszonego postępowania powinno przeciwdziałać bezczynności
stron w sytuacji, w której ich aktywność mogłaby usunąć przyczynę zawieszenia.
Jest to istotne rozwiązanie z punktu widzenia sprawności postępowania i wykładnia
przepisów nie powinna osłabiać jego znaczenia.
Sąd Najwyższy, oceniając krytycznie dotychczasowe orzecznictwo,
podkreślił również, że przeciwko jego kontynuacji przemawiają zmiany kodeksu
postępowania cywilnego, zapoczątkowane ustawą z dnia 1 marca 1996 r. (Dz. U.
Nr 43, poz. 189), polegające na wzmocnieniu zasady dyspozycyjności
w postępowaniu sądowym. Obecnie „gospodarzem procesu” są w zasadzie strony
i one ponoszą ryzyko zaniechania czynności chroniących przed niekorzystnymi
skutkami procesowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r.,
II CKN 656/97, OSNC 1998, nr 12. poz. 208). Również zasada prawdy materialnej
nie jest obecnie bezwzględnie obowiązującą regułą w postępowaniu sądowym (por.
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2004 r., III CZP 115/03, OSNC 2005
nr 5, poz. 77).
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym kasację podziela kierunek
orzecznictwa przyjęty w przytoczonej nowszej judykaturze. To oznacza, że zarzuty
naruszenia wskazanych w kasacji przepisów postępowania, odwołujące się do
wcześniejszego orzecznictwa Sądu Najwyższego, są nieuzasadnione. Nie można
bowiem podzielić zapatrywania skarżącego, że sąd, orzekając w przedmiocie
umorzenia postępowania na podstawie art. 182 § 1 k.p.c., nie jest związany –
5
wskazaną w prawomocnym postanowieniu o zawieszeniu postępowania –
przyczyną zawieszenia w postaci zgodnego wniosku stron (art. 178 k.p.c.).
Z przestawionych powodów Sąd Najwyższy – na podstawie art. 39312
w zw.
z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. (Dz. U. z 2005 r., Nr 13, poz. 98) – orzekł,
jak w sentencji postanowienia.