III CZP 95/05
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:10-09-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZP 95/05
POSTANOWIENIE
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
Dnia 24 lutego 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
Prezes SN Tadeusz Ereciński (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Marian Kocon
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Zbigniew Strus
SSN Dariusz Zawistowski
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 lutego 2006 r.,
przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra Wiśniewskiego,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Rzecznika Ubezpieczonych
we wniosku z dnia 5 sierpnia 2005 r., RU/222/05/EK,:
„Czy należności zasądzone na podstawie art. 46 § 1, 2, art. 47
§ 3 oraz art. 49 § 1 k.k. w zw. z art. 39 pkt 5, 6, 7 k.k. od posiadacza
pojazdu mechanicznego bądź kierującego pojazdem podlegają
zaspokojeniu przez zakład ubezpieczeń na podstawie umowy
ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych ?”
odmawia podjęcia uchwały.
2
Uzasadnienie
1. Na wstępie pojawia się kwestia, czy de lege lata istnieją odpowiednie
podstawy prawne do podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały w związku
z zagadnieniem prawnym przedstawionym przez Rzecznika Ubezpieczonych.
Nie obowiązuje już bowiem art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze
ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz. U Nr 124,
poz. 1153, cyt. dalej jako „ustawa z dnia 22 maja 2003 r.”). Został on uchylony
przepisem art. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o działalności
ubezpieczeniowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 143. poz.1204) z dniem
17 sierpnia 2005 r. (art. 7 tej ustawy, cyt. dalej jako „ustawa z dnia 8 lipca 2005 r.”).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że przepisy
upoważniające określone w ustawie podmioty do wystąpienia do Sądu
Najwyższego z wnioskiem o podjęcie uchwały, przesłanki tego wniosku oraz
sposób postępowania Sądu Najwyższego, wywołanego wnioskiem, mają charakter
przepisów proceduralnych. Stanowisko takie znalazło się przede wszystkim
w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2003 r., III
UZP 10/02 (Wokanda 2003, z. 12, s. 29) i w uzasadnieniu postanowienia z dnia
22 września 2004 r. III CZP 25/05 (OSNC 2005, poz. 7/8, poz.148, s. 205). W tym
drugim postanowieniu ponadto uznano, że art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2003 r.
stanowi lex specialis w stosunku do art. 60 § 1 i 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002
r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 24, poz. 2052 ze zm. cyt. dalej jako „ustawa
o SN”). Jeżeli zatem w ustawie z dnia 8 lipca 2005 r. nie przewidziano przepisów
intertemporalnych, uchylenie art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. nastąpiło za
skutkiem natychmiastowym (por. art. XV ust.1 przepisów wprowadzających kodeks
postępowania cywilnego). Oznacza to utratę przez Rzecznika Ubezpieczonych
z dniem 17 sierpnia 2005 r. w sposób definitywny legitymacji do występowania
z wnioskiem o rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego oraz popierania tego
wniosku, nawet jeżeli wniosek został złożony przez Rzecznika w okresie
obowiązywania art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2003 r.
3
W orzecznictwie Sądu Najwyższego rozważano prawne konsekwencje
uchylenia przepisu art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. w zakresie uprawnienia
Rzecznika Ubezpieczonych do występowania do Sądu Najwyższego o podjęcie
uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości
w praktyce zakładów ubezpieczeń. W postanowieniach z dnia 12 stycznia 2006 r.,
III CZP 76/05 (nieopubl.) i z dnia 24 lutego 2006 r., III CZP 91/05 (nieopubl.)
przyjęto, że po uchyleniu art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2006 r. Rzecznik
Ubezpieczonych utracił wspomniane uprawnienie.
Można rozważać, czy art. 60 § 2 ustawy o SN nie mógłby stanowić de lege
lata odpowiedniej podstawy prawnej rozpoznania wniosku Rzecznika
Ubezpieczonych. Wniosek taki musiałby jednak wyraźnie powoływać się na art. 60
ust. 2 ustawy o SN oraz wykazywać przesłanki wniosku sformułowane w tym
przepisie, tj. rozbieżności w wykładni prawa ujawniające się w orzecznictwie Sądów
powszechnych, sądów wojskowych lub Sądu Najwyższego. Tymczasem Rzecznik
przedstawił wniosek na podstawie art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. i w ogóle –
bezpośrednio lub pośrednio - nie odwoływał się do art. 60 ust.2 ustawy o SN.
W obszernym uzasadnieniu wniosku starał się natomiast umotywować to, że
stosowanie środków karnych, wskazanych w pytaniu, „wywołało rozbieżne
stanowiska” w praktyce zakładów ubezpieczeniowych odnośnie do możliwości
zaspakajania przez ubezpieczycieli - w ramach obowiązkowego ubezpieczenia
odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów - majątkowych środków karnych
orzekanych w wyroku karnym.
2. W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego nie rozstrzygano
wprost zagadnienia prawnego sformułowanego w pytaniu prawnym Rzecznika
Ubezpieczonych. Analizowano natomiast problem dopuszczalności stosowania
środków karnych przewidzianych w art. 46 k.k. (obowiązku naprawienia szkody
i nawiązki na rzecz pokrzywdzonego) wobec sprawcy przestępstwa, którego
wiązała z zakładem ubezpieczeń umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej
za szkodę powstałą z związku z ruchem pojazdów mechanicznych. W uchwale
z dnia 20 czerwca 2000 r. (I KZP 5/2000, OSNK 2000, z. 7/8, poz. 5) stwierdzono,
że korzystanie przez sprawcę przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu
w komunikacji z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów
4
mechanicznych nie wyłącza orzeczenia naprawienia szkody lub nawiązki w wyroku
karnym (art. 46 § 1 i 2 k.k.). W ten sposób podkreślono prawną autonomiczność
wspomnianych środków karnych wobec umowy ubezpieczenia OC. W pewnym
sensie do zagadnienia przedstawionego przez Rzecznika odnosić się może
rozstrzygnięcie zawarte w wyroku z dnia 13 maja 2005 r. (I CK 706/04, nieopubl.).
Z uzasadnienia tego wyroku wynika to, że powód (sprawca wypadku
komunikacyjnego) wystąpił wobec ubezpieczyciela z żądaniem zwolnienia go
z długu wynikającego z wyroku karnego, orzekającego wobec niego obowiązek
naprawienia szkody na podstawie art. 46 k.k. Sąd Najwyższy uznał, że powodowi
(skazanemu) nie przysługuje tak sformułowane roszczenie, ponieważ powód
zmierzał w istocie do uwolnienia się od obowiązku naprawienia szkody, nałożonego
na niego wyrokiem karnym.
Z tych względów Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały rozstrzygającej
przedstawione zagadnienia prawne (art. 60 § 1 ustawy SN).
db
POSTANOWIENIE
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
Dnia 24 lutego 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
Prezes SN Tadeusz Ereciński (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Marian Kocon
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Zbigniew Strus
SSN Dariusz Zawistowski
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 lutego 2006 r.,
przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra Wiśniewskiego,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Rzecznika Ubezpieczonych
we wniosku z dnia 5 sierpnia 2005 r., RU/222/05/EK,:
„Czy należności zasądzone na podstawie art. 46 § 1, 2, art. 47
§ 3 oraz art. 49 § 1 k.k. w zw. z art. 39 pkt 5, 6, 7 k.k. od posiadacza
pojazdu mechanicznego bądź kierującego pojazdem podlegają
zaspokojeniu przez zakład ubezpieczeń na podstawie umowy
ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych ?”
odmawia podjęcia uchwały.
2
Uzasadnienie
1. Na wstępie pojawia się kwestia, czy de lege lata istnieją odpowiednie
podstawy prawne do podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały w związku
z zagadnieniem prawnym przedstawionym przez Rzecznika Ubezpieczonych.
Nie obowiązuje już bowiem art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze
ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz. U Nr 124,
poz. 1153, cyt. dalej jako „ustawa z dnia 22 maja 2003 r.”). Został on uchylony
przepisem art. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o działalności
ubezpieczeniowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 143. poz.1204) z dniem
17 sierpnia 2005 r. (art. 7 tej ustawy, cyt. dalej jako „ustawa z dnia 8 lipca 2005 r.”).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że przepisy
upoważniające określone w ustawie podmioty do wystąpienia do Sądu
Najwyższego z wnioskiem o podjęcie uchwały, przesłanki tego wniosku oraz
sposób postępowania Sądu Najwyższego, wywołanego wnioskiem, mają charakter
przepisów proceduralnych. Stanowisko takie znalazło się przede wszystkim
w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2003 r., III
UZP 10/02 (Wokanda 2003, z. 12, s. 29) i w uzasadnieniu postanowienia z dnia
22 września 2004 r. III CZP 25/05 (OSNC 2005, poz. 7/8, poz.148, s. 205). W tym
drugim postanowieniu ponadto uznano, że art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2003 r.
stanowi lex specialis w stosunku do art. 60 § 1 i 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002
r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 24, poz. 2052 ze zm. cyt. dalej jako „ustawa
o SN”). Jeżeli zatem w ustawie z dnia 8 lipca 2005 r. nie przewidziano przepisów
intertemporalnych, uchylenie art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. nastąpiło za
skutkiem natychmiastowym (por. art. XV ust.1 przepisów wprowadzających kodeks
postępowania cywilnego). Oznacza to utratę przez Rzecznika Ubezpieczonych
z dniem 17 sierpnia 2005 r. w sposób definitywny legitymacji do występowania
z wnioskiem o rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego oraz popierania tego
wniosku, nawet jeżeli wniosek został złożony przez Rzecznika w okresie
obowiązywania art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2003 r.
3
W orzecznictwie Sądu Najwyższego rozważano prawne konsekwencje
uchylenia przepisu art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. w zakresie uprawnienia
Rzecznika Ubezpieczonych do występowania do Sądu Najwyższego o podjęcie
uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości
w praktyce zakładów ubezpieczeń. W postanowieniach z dnia 12 stycznia 2006 r.,
III CZP 76/05 (nieopubl.) i z dnia 24 lutego 2006 r., III CZP 91/05 (nieopubl.)
przyjęto, że po uchyleniu art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2006 r. Rzecznik
Ubezpieczonych utracił wspomniane uprawnienie.
Można rozważać, czy art. 60 § 2 ustawy o SN nie mógłby stanowić de lege
lata odpowiedniej podstawy prawnej rozpoznania wniosku Rzecznika
Ubezpieczonych. Wniosek taki musiałby jednak wyraźnie powoływać się na art. 60
ust. 2 ustawy o SN oraz wykazywać przesłanki wniosku sformułowane w tym
przepisie, tj. rozbieżności w wykładni prawa ujawniające się w orzecznictwie Sądów
powszechnych, sądów wojskowych lub Sądu Najwyższego. Tymczasem Rzecznik
przedstawił wniosek na podstawie art. 28 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. i w ogóle –
bezpośrednio lub pośrednio - nie odwoływał się do art. 60 ust.2 ustawy o SN.
W obszernym uzasadnieniu wniosku starał się natomiast umotywować to, że
stosowanie środków karnych, wskazanych w pytaniu, „wywołało rozbieżne
stanowiska” w praktyce zakładów ubezpieczeniowych odnośnie do możliwości
zaspakajania przez ubezpieczycieli - w ramach obowiązkowego ubezpieczenia
odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów - majątkowych środków karnych
orzekanych w wyroku karnym.
2. W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego nie rozstrzygano
wprost zagadnienia prawnego sformułowanego w pytaniu prawnym Rzecznika
Ubezpieczonych. Analizowano natomiast problem dopuszczalności stosowania
środków karnych przewidzianych w art. 46 k.k. (obowiązku naprawienia szkody
i nawiązki na rzecz pokrzywdzonego) wobec sprawcy przestępstwa, którego
wiązała z zakładem ubezpieczeń umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej
za szkodę powstałą z związku z ruchem pojazdów mechanicznych. W uchwale
z dnia 20 czerwca 2000 r. (I KZP 5/2000, OSNK 2000, z. 7/8, poz. 5) stwierdzono,
że korzystanie przez sprawcę przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu
w komunikacji z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów
4
mechanicznych nie wyłącza orzeczenia naprawienia szkody lub nawiązki w wyroku
karnym (art. 46 § 1 i 2 k.k.). W ten sposób podkreślono prawną autonomiczność
wspomnianych środków karnych wobec umowy ubezpieczenia OC. W pewnym
sensie do zagadnienia przedstawionego przez Rzecznika odnosić się może
rozstrzygnięcie zawarte w wyroku z dnia 13 maja 2005 r. (I CK 706/04, nieopubl.).
Z uzasadnienia tego wyroku wynika to, że powód (sprawca wypadku
komunikacyjnego) wystąpił wobec ubezpieczyciela z żądaniem zwolnienia go
z długu wynikającego z wyroku karnego, orzekającego wobec niego obowiązek
naprawienia szkody na podstawie art. 46 k.k. Sąd Najwyższy uznał, że powodowi
(skazanemu) nie przysługuje tak sformułowane roszczenie, ponieważ powód
zmierzał w istocie do uwolnienia się od obowiązku naprawienia szkody, nałożonego
na niego wyrokiem karnym.
Z tych względów Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały rozstrzygającej
przedstawione zagadnienia prawne (art. 60 § 1 ustawy SN).
db