Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 8/06
POSTANOWIENIE
Dnia 3 marca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSA Krzysztof Strzelczyk
w sprawie ze skargi K. P.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego w […] z dnia 23 czerwca 2004 r.,
z powództwa K. P. i J. P.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "O." w P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 3 marca 2006 r.,
zażalenia skarżącej (powódki) K. P.
na zarządzenie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 23 sierpnia 2005 r.,
uchyla zaskarżone zarządzenie.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 19 lipca 2005 r. Sąd Apelacyjny, uwzględniając
częściowo wniosek powódki o zwolnienie od wpisu od skargi o wznowienie
postępowania, zwolnił ją od wpisu w części przekraczającej 300 zł. a w pozostałym
zakresie oddalił wniosek.
Zaskarżonym zarządzeniem z dnia 23 sierpnia 2005 r. Przewodniczący
Wydziału Cywilnego Sądu Apelacyjnego na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy z dnia
13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2002 r.,
Nr9,poz.88 ze zm.), zwrócił skargę o wznowienie postępowania wobec nie
uiszczenia przez powódkę w zakreślonym terminie wpisu sądowego w kwocie 300
zł.
W zażaleniu na powyższe zarządzenie, uzupełnionym pismem z dnia
16 stycznia 2006 r., pełnomocnik powódki, powołując się na art. 380 k.p.c., wnosił
o rozpoznanie również nie podlegającego zaskarżeniu postanowienia Sądu
Apelacyjnego z dnia 19 lipca 2005 r. o odmowie zwolnienia powódki od wpisu
w kwocie 300 zł. Stwierdził, że bardzo trudna sytuacja majątkowa powódki,
wykazana złożonymi dokumentami, uniemożliwia jej uiszczenie wpisu nawet
w kwocie 300 zł., co uzasadniało zwolnienie w całości od wpisu od skargi
o wznowienie postępowania. Oddalenie wniosku w tym zakresie doprowadziło do
zwrotu skargi, pozbawiając powódkę prawa do sądu. Wnosił o uchylenie
zaskarżonego postanowienia a także poprzedzającego je postanowienia
o odmowie zwolnienia powódki od kosztów i uwzględnienie jej wniosku w tym
przedmiocie w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Dopuszczalność odpowiedniego stosowania art. 380 k.p.c. w postępowaniu
przed Sądem Najwyższym budziła kontrowersje. Ostatecznie jednak przeważyło
stanowisko, iż rozpoznając zażalenie na odrzucenie kasacji, Sąd Najwyższy, na
wniosek skarżącego, rozpoznaje również te postanowienia Sądu drugiej instancji,
które nie podlegały zaskarżeniu, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy
(porównaj między innymi orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2000 r.
3
I CZ 259/99 niepubl. i z dnia 11 sierpnia 1999 r. I CKN 367/99, OSNC 2000/3/48
oraz uchwałę z dnia 31 maja 2000 r. III CZP 1/00, OSNC 2001/1/1). Taką wykładnię
art. 380 k.p.c. należy przyjąć także w odniesieniu do toczącego się przed Sądem
Najwyższym postępowania w wyniku zażalenia na zarządzenie przewodniczącego
Sądu drugiej instancji o zwrocie skargi o wznowienie postępowania (art. 394(1) § 2
w zw. z art. 398 k.p.c.). Przedmiotem oceny Sądu Najwyższego w takim
postępowaniu mogą być zatem, na wniosek skarżącego, także nie zaskarżalne
postanowienia sądu drugiej instancji, które miały wpływ na zwrot skargi, w tym
postanowienie o odmowie zwolnienia od wpisu sądowego, jeżeli zwrot skargi
nastąpił z powodu nie uiszczenia wpisu.
W rozpoznawanej sprawie pełnomocnik skarżącej nie zgłosił w zażaleniu na
zarządzenie o zwrocie skargi o wznowienie postępowania wniosku o rozpoznanie
także nie zaskarżalnego postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 19 lipca 2005 r.
oddalającego wniosek powódki o zwolnienie jej od wpisu sądowego od skargi
w zakresie kwoty 300 zł. Wniosek taki zgłosił w piśmie procesowym, stanowiącym
uzupełnienie zażalenia, złożonym już po upływie terminu do wniesienia zażalenia.
Mimo to Sąd Najwyższy uznał zgłoszenie tego wniosku za skuteczne.
W postępowaniu zażaleniowym, toczącym się przed Sądem Najwyższym, stosuje
się odpowiednio przepisy o postępowaniu kasacyjnym jedynie te, które zostały
wymienione w art. 394(1) § 3 k.p.c. Wskazany przepis nie wymienia art. 398(13)
k.p.c., ograniczającego zakres kognicji Sądu Najwyższego w postępowaniu
kasacyjnym i wprowadzającego zakaz zgłaszania przez stronę nowych faktów,
dowodów i wniosków. W tym zakresie zatem, zgodnie z art. 398(21) w zw. z art.
394(1) § 3 k.p.c., w postępowaniu zażaleniowym przed Sądem Najwyższym mają
zastosowanie przepisy o postępowaniu apelacyjnym, które jest postępowaniem
merytorycznym, mającym na celu ponowne, całościowe rozpoznanie sprawy
i w którym dopuszczalne jest zgłaszanie także po upływie terminu do wniesienia
apelacji wniosków i zarzutów jakich strona nie mogła zgłosić w pierwszej instancji.
Uznać zatem należy, że w postępowaniu zażaleniowym przed Sądem Najwyższym
skuteczne jest zgłoszenie również w toku tego postępowania, po upływie terminu
do wniesienia zażalenia, wniosku o rozpoznanie postanowień, o których mowa
w art. 380 k.p.c.
4
Przechodząc do oceny wskazanego wyżej postanowienia Sądu
Apelacyjnego z dnia 19 lipca 2005 r. o odmowie zwolnienia powódki od wpisu
sądowego w kwocie 300 zł. wskazać trzeba, że rozpoznając wniosek skarżącej
o zwolnienie jej w całości od wpisu od skargi o wznowienie postępowania Sąd
Apelacyjny dysponował oświadczeniem powódki, z którego wynikało, że jest ona
bezrobotna, nie ma prawa do zasiłku, utrzymuje się z zapomogi wypłacanej
miesięczne w kwotach od 170 do 418 zł., posiada samochód z 1991 r. obciążony
zastawem, mieszka sama i nie ma nikogo na utrzymaniu. Ponadto w aktach sprawy
znajdowały się dowody potwierdzające te fakty, złożone przez powódkę
w listopadzie 2004 r., gdy ubiegała się ona skutecznie o zwolnienie od wpisu od
kasacji. Sąd Apelacyjny przed wydaniem postanowienia z dnia 19 lipca 2005 r. nie
zażądał od skarżącej żadnych dowodów ani dodatkowych wyjaśnień dotyczących
jej sytuacji rodzinnej, majątkowej i dochodów, a zatem należy uznać, że złożone
przez nią oświadczenie i dowody zgromadzone w sprawie uznał za wystarczające
i w pełni obrazujące tę sytuację. Te same dowody i oświadczenie takiej samej treści
stały się podstawą zwolnienia powódki w całości od wpisów sądowych
wcześniejszym postanowieniem z dnia 18 listopada 2004 r. (od wpisu od kasacji)
i późniejszym z dnia 28 grudnia 2005 r. (od wpisu od zażalenia). W tych
okolicznościach trzeba stwierdzić, że brak było jakichkolwiek podstaw do uznania,
że w okresie rozpoznawania jej wniosku o zwolnienie od wpisu od skargi
o wznowienie postępowania, powódka dysponowała dochodami lub majątkiem,
które pozwalały na uiszczenie wpisu od skargi w kwocie 300 zł., bez uszczerbku
koniecznego utrzymania. Dowody obrazujące jej sytuację rodzinną, majątkową
i dochody wskazywały, że utrzymywała się ona z zapomogi w kwocie około 418 zł
i nie miała żadnego majątku, pozwalającego na poniesienie kosztów sądowych. Nie
była zatem w stanie, bez uszczerbku koniecznego utrzymania, uiścić wpisu
sądowego w kwocie 300 zł., jak bez dostatecznych podstaw przyjął Sąd
Apelacyjny, oddalając w tym zakresie jej wniosek o zwolnienie od kosztów
sądowych. Postanowienie z dnia 19 lipca 2005 r. naruszało zatem art. 113 § 1
k.p.c., którego przesłanki powódka spełniła, a mimo to Sąd Apelacyjny odmówił
zwolnienia jej w całości od wpisu od skargi o wznowienie postępowania.
5
Naruszenie wskazanego przepisu i wadliwość postanowienia Sądu
Apelacyjnego z dnia 19 lipca 2000 r. w części oddalającej wniosek o zwolnienie od
wpisu sądowego, doprowadziły do wydania zaskarżonego zarządzenia o zwrocie
skargi o wznowienie postępowania z powodu nie opłacenia jej w terminie, do czego
nie doszłoby przy prawidłowym rozstrzygnięciu wniosku powódki o zwolnienie od
wpisu. Nie powstałby wówczas obowiązek uiszczenia wpisu i nie byłoby podstawy
do zwrócenia skargi. Rozpoznając postanowienia, o których mowa w art. 380 k.p.c.
Sąd odwoławczy nie wydaje odrębnego postanowienia w tym przedmiocie. Ocena
o nieprawidłowości postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 19 lipca 2005 r.
o odmowie zwolnienia powódki od wpisu od skargi o wznowienie postępowania
prowadzi do uchylenia, jako bezpodstawnego, zaskarżonego zarządzenia o zwrocie
skargi, które nie zapadłoby, gdyby Sąd Apelacyjny prawidłowo rozstrzygnął
wniosek skarżącej o zwolnienie od kosztów sądowych.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 398(16) w zw.
z art. 394(1) § 3 k.p.c. orzekł jak w postanowieniu.
jc