Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 165/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 marca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (sprawozdawca)
SSN Marek Sychowicz
w sprawie z powództwa "P." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w likwidacji
przeciwko B.O., J.G., M.S. i K.G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 marca 2006 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 maja 2005 r., sygn. akt [...],
1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala apelację
powódki;
2. zasądza od powódki na rzecz pozwanych kwotę 9.227,70
złotych (dziewięć tysięcy dwieście dwadzieścia siedem
70/100) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego
i kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 24
czerwca 2004 r. uchylił nakaz zapłaty wydany z powództwa „P." Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością w R. w likwidacji przeciwko B.O., J.G., M.S. i K.G.
w części dotyczącej kwoty 83.793,53 zł. Sąd ustalił, że pozwani prowadzili
sprzedaż węgla w ramach zawartej z powódką umowy z dnia 5 czerwca 1997 r. W
umowie zostali określeni jako pośrednik zobowiązany do poszukiwania nabywców
węgla oraz sprzedaży węgla oferowanego przez powódkę. Po ustaleniu osób
zainteresowanych kupnem węgla i zaakceptowaniu tych osób przez powódkę,
składali jej stosowne zamówienie w imieniu własnym wskazując jednocześnie
osobę odbiorcy. Przekazywali również powódce weksle in blanco
na zabezpieczenie roszczeń. Weksle te wystawiane były przez odbiorców.
Do zapłaty za zakupiony od powódki węgiel byli zobowiązani po otrzymaniu
należności od odbiorcy węgla. Okoliczności sprawy wskazują, że pozwani nie
otrzymali zapłaty od odbiorcy węgla z faktury nr […] i nie popadli w zwłokę w
zapłacie za ten węgiel. Powódka, oznaczając na fakturach objętych pozwem
terminy płatności naruszyła § 2 umowy z dnia 5 czerwca 1997 r., zgodnie z którym
odroczyła termin zapłaty za węgiel do czasu otrzymania należności od odbiorcy
węgla. Dopuszczalne jest takie rozłożenie ryzyka gospodarczego, zwłaszcza
że powódka zastrzegła prawo własności węgla do momentu zapłaty ceny.
Pozwani przyznali, że nie zapłacili należności z faktury [...], gdyż sami nie
otrzymali zapłaty od odbiorcy węgla. Z tych przyczyn Sąd pierwszej instancji uchylił
nakaz zapłaty co do kwoty 83.383,36 zł.
Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony przez powódkę wyrok w ten sposób, że
w całości utrzymał w mocy nakaz zapłaty z dnia 22 września 1998 r. Podzielając
ustalenia dokonane przez Sąd Okręgowy wskazał, że na pozwanych spoczywał
ciężar wykazania nieotrzymania należności od odbiorcy węgla (art. 6 k.c.), a
pozwani okoliczności tej nie wykazali. Dokonując zaś rozliczenia transakcji
3
handlowych pomiędzy stronami w piśmie procesowym z dnia 6 maja 2004 r. uznali
płatność faktury nr […].
Skarga kasacyjna pozwanych oparta została na obu podstawach. W ramach
podstawy naruszenia prawa materialnego wskazano art. 6 i 354 § 2 k.c., a także -
ewentualnie - art. 5 k.c. W ramach naruszenia przepisów postępowania - art. 233
§ 1 i art. 328 § 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów sformułowanych w ramach
drugiej podstawy kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) należy stwierdzić, że są one
niezasadne. W obecnym stanie prawnym zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.
w zasadzie nie powinien pojawić się w skardze kasacyjnej z uwagi na treść art.
3983
§ 3 k.p.c., które to uregulowanie wyklucza zarzuty dotyczące ustalenia faktów
lub oceny dowodów jako podstawę skargi. Zresztą Sąd drugiej instancji
w przeważającej części podzielił i zaaprobował ustalenia Sądu Okręgowego,
podważając jedynie ustalenie, że pozwani nie otrzymali należności z faktury [...].
Nastąpiło to z uwagi na odmienne rozumienie treści art. 6 k.c. i dlatego omawiana
kwestia będzie rozważona w ramach zarzutu naruszenia tego właśnie przepisu.
Niezasadny jest również zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Treść
uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego odpowiada bowiem wymaganiom
określonym w powołanym przepisie. Czym innym jest uzasadnienie nie zawierające
elementów wymaganych przez ustawę, a czym innym jest merytoryczna ocena
zasadności i poprawności przedstawionej argumentacji.
W ramach podstawy naruszenia prawa materialnego za zasadny należy
uznać zarzut naruszenia przez Sąd drugiej instancji art. 6 k.c. Zgodnie z tym
przepisem ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego
wywodzi skutki prawne. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy powód domaga
się zapłaty za dostarczony węgiel, przy czym, jak wynika z prawidłowo dokonanych
ustaleń, roszczenie o zapłatę powstaje z chwilą otrzymania przez pozwanych
zapłaty od odbiorcy węgla. Zatem to powód ma obowiązek m.in. wykazania,
że spełniona została jedna z przesłanek wymagalności roszczenia, tzn. że pozwani
otrzymali zapłatę od odbiorcy. Fakt otrzymania zapłaty stanowi, zgodnie z treścią
4
umowy, przesłankę powstania obowiązku zapłaty przez pozwanych za dostarczony
węgiel, a więc z faktu tego skutki prawne wywodzi powód występujący
z żądaniem. Niedopuszczalne jest w ustalonym stanie faktycznym obciążenie
pozwanych obowiązkiem wykazania, że nie otrzymali oni zapłaty. Na marginesie
można przy tym zauważyć, że tzw. dowód negatywny czyli obowiązek wykazania,
iż jakiś fakt nie miał miejsca jest niezwykle trudny, a czasami wręcz niemożliwy.
Trafnie zatem skarżący wskazują naruszenie art. 6 k.c. przez Sąd drugiej
instancji. Z uwagi zaś na to, że skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionej
podstawy naruszenia przepisów postępowania, a zmiana orzeczenia Sądu
pierwszej instancji przez Sąd Apelacyjny była spowodowana nieprawidłowym
zastosowaniem art. 6 k.c., Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji kierując się treścią
art. 39816
k.p.c. O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 108 § 1 k.p.c.