Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 110/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 maja 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Hubert Wrzeszcz
Protokolant Izabella Janke
w sprawie z powództwa Szpitala […]
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Zdrowia
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 12 maja 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 6 maja 2005 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy wyrokiem z 14 października 2004 r. oddalił powództwo
o zasądzenie od Narodowego Funduszu Zdrowia kwoty 1 068 865,55 zł z tytułu
wypłacenia przez powodowy Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej wynagrodzeń
zwiększonych w latach 2001-2002 na podstawie art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia
1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu wynagrodzeń
u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw – zmienionej ustawą
z 22 grudnia 2000 r. W stosunku do Skarbu Państwa reprezentowanego przez
Ministra Zdrowia, pozwanego o zapłatę solidarnie z NFZ wymienionej sumy, Sąd
pierwszej instancji powództwo uwzględnił, uzasadniając wyrok w tej części
bezczynnością Ministra Zdrowia w zakresie inicjowania zmian legislacyjnych
w zakresie opieki zdrowotnej i przedkładania projektów przepisów. Bezczynność
ta pozostawała w związku przyczynowym z brakiem środków na wykonanie
postanowień art. 4a wymienionej ustawy.
Wyrok ten zaskarżył „w całości” Skarb Państwa, przy czym zarzuty do części
uwzględniającej miały charakter merytoryczny, a co do części oddalającej
powództwo w stosunku do współpozwanego zarzucały nieważność postępowania
z powodu braku zdolności sądowej Oddziału NFZ.
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu tej apelacji oddalił ją w części skierowanej
przeciw orzeczeniu wobec współpozwanego Narodowego Funduszu Zdrowia. Jak
się wydaje, rozstrzygnięcie to jest skutkiem oczywistej omyłki, ponieważ
w uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny stwierdził trafnie, że apelacja w omawianej
części była niedopuszczalna i należało ja odrzucić, a nie oddalić. Natomiast
apelacja Skarbu Państwa w części dotyczącej wyroku zasądzającego od tegoż
pozwanego żądaną kwotę została uwzględniona w ten sposób, że zmieniając
zaskarżony wyrok w odpowiednich punktach, Sąd Apelacyjny oddalił powództwo
i zasądził na od powoda na rzecz pozwanego koszty procesu za obydwie
instancje.
Odnosząc się do podstaw roszczenia wskazanych przez stronę powodową,
Sąd drugiej instancji w uzasadnieniu wyroku wskazał, że obowiązujące przepisy
3
nie dawały podstaw Ministrowi Zdrowia do złożenia projektu ustawy umożliwiającej
(w znaczeniu ekonomicznym) wykonanie nakazu podwyższenia wynagrodzeń
personelowi szpitala. Konstytucyjnie (art. 118 ust. 1) określony zakres podmiotów
upoważnionych do inicjatywy ustawodawczej, wśród których nie ma Ministra
Zdrowia, nie powala przyjąć normalnego związku przyczynowego między
bezczynnością tego organu a szkodą powoda. Ponadto Sąd Apelacyjny odrzucił
możliwość uznania za szkodę w rozumieniu art. 361 k.c. kwot wypłaconych
pracownikom, jeżeli zgłaszający roszczenie nie wykazał sprzeczności tych
świadczeń z kryteriami stosowanymi przy ustalaniu wysokości płac.
W skardze kasacyjnej powodowy Szpital zarzucił naruszenie art. 417 k.c.
i art. 77 Konstytucji RP przez wykluczenie bezprawności zaniechania organu
władzy publicznej, naruszenie art. 361 k.c. przez odmowę kwalifikacji poniesionych
wydatków jako szkody oraz naruszenie art. 249 k.p.c. wyrażające się w błędnej
ocenie dowodów wykazujących, zwiększenie się pasywów strony powodowej .
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie można odmówić trafności zarzutu naruszenia art. 361 k.c. przez
wykładnię przyjmującą jako kryterium szkody zgodność wydatków na płace
z zasadami ustalania wysokości wynagrodzeń. Lakoniczne sformułowanie tego
fragmentu umożliwia zróżnicowaną interpretację zawartej w nim wypowiedzi,
jednak podstawowe znaczenie tego zdania wyraża zapatrywanie, że nie stanowią
szkody wydatki poniesione przez pracodawcę na podwyższenie płac -
dopuszczalne w ramach stosunku łączącego strony umowy o pracę.
Pogląd taki jest zbyt ogólny i byłby usprawiedliwiony tylko w niektórych wypadkach,
zwłaszcza wówczas, gdyby obowiązek podwyższenia płac i jej wysokość wynikała
z umowy. W takiej sytuacji dobrowolny uszczerbek (wydatek) pracodawcy nie
byłby szkodą.
Odmiennie przedstawia się ocena, gdy pracodawca w ramach dotychczasowej
umowy o pracę nie miał skonkretyzowanego obowiązku podnoszenia wynagrodzeń,
a ekonomiczne wyniki zakładu sprzeciwiały się takiej operacji i prowadziłyby
w najlepszym razie do jego zadłużenia. W takim wypadku nakaz ustawowy (art. 4 a
wymienionej ustawy) był samoistnym zdarzeniem wymagającym poniesienia
4
wydatków, do których samodzielny podmiot prawa cywilnego (zakład opieki
zdrowotnej) nie był w tym czasie zobowiązany. Jeżeli świadczenie nie stanowiło
daniny publicznej, to mogło być uznane za szkodę polegającą na powstaniu
pasywów strony powodowej podlegającą naprawieniu przez podmiot
odpowiedzialny w razie spełnienia się dalszych przesłanek (winy lub bezprawności
oraz związku przyczynowego).
Przytoczone przez powoda okoliczności nie usprawiedliwiają jednak
wniosku o istnieniu tych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, a tym
samym również wniosku skargi kasacyjnej. Sąd Apelacyjny przekonująco wykazał
bezzasadność zarzutu bezprawnej bezczynności Ministra Zdrowia oraz braku
związku przyczynowego między postępowaniem tego organu a stratą powoda.
Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (tekst jednolity:
Dz.U. 2003 r. nr 159 poz. 1548) w art. 34. ogranicza zadania ministra kierującego
określonym działem administracji rządowej do przedkładania inicjatyw i projektów
aktów normatywnych na posiedzenia Rady Ministrów. Pośredni wpływ Ministra
Zdrowia na kształt projektów ustaw wynikający z kolegialnego charakteru prac
Rady Ministrów oraz kompetencje organów ustawodawczych (Sejmu i Senatu)
i Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej nie pozwalają przyjąć normalnego związku
przyczynowego między zarzucanym przez powoda brakiem inicjatyw legislacyjnych
a treścią ustaw regulujących finansowanie systemu opieki zdrowotnej w ramach
ubezpieczenia społecznego.
Zarzut niewniesienia przez Ministra Zdrowia projektów ustaw lub rozporządzeń był
również bezzasadny w świetle przepisów regulujących uprawnienia do wnoszenia
projektów ustaw (art. 118 ust. 1 Konstytucji) oraz warunki wydawania rozporządzeń
(art. 92 ust. 1). Ponieważ powód nie przytoczył w pozwie okoliczności faktycznych
uzasadniających inną postać bezprawnego działania lub zaniechania władzy
publicznej (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.), sąd odwoławczy nie rozważał dalszych
hipotetycznych przyczyn powstania uszczerbku majątkowego strony powodowej
i zasadnie oddalił powództwo w stosunku do Skarbu Państwa.
Na marginesie rozważań dotyczących skargi kasacyjnej należy zauważyć
zmianę dotychczasowej wykładni art. 4a ustawy dnia 16 grudnia 1994 r.
5
o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu wynagrodzeń
u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw – dokonaną w uchwale składu
siedmiu sędziów Sądu najwyższego z 30 marca 2006 r. sygn. III CZP 130/05,
stwierdzającej, że artykuł 4a ustawy z dnia 19 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym
systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) stanowi –
w związku z art. 56 k.c. – podstawę roszczenia samodzielnego publicznego
zakładu opieki zdrowotnej w stosunku do kasy chorych (Narodowego Funduszu
Zdrowia) o zwrot kosztów zwiększonego wynagrodzenia pracowników, jeżeli zakład
ten, mimo prawidłowego gospodarowania środkami uzyskanymi na podstawie
umowy o udzielenie świadczeń zdrowotnych, nie mógł tych kosztów pokryć
w całości lub w części.
Prawomocność wyroku oddalającego powództwo w stosunku Narodowego
Funduszu Zdrowia wyklucza możliwość rozważania skutków tej uchwały
w rozpoznawanej sprawie ze względu na zakres kognicji określony w art. 39813
§ 1 k.p.c.
Z tych przyczyn skarga kasacyjna podlega oddaleniu na podstawie art.
39814
k.p.c.
jz