Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 19/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 maja 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Gerard Bieniek
SSN Stanisław Dąbrowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa "I." Spółki z o.o. w W.,
A.S. i T. S.
przeciwko Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej "S." w W.
o uchylenie uchwały,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 17 maja 2006 r.,
skarg kasacyjnych strony powodowej "I." Spółki z o.o.
w W., A. S. i T. S.
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 7 lipca 2005 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu, pozostawiając temuż
Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 7 lipca 2005 r. Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w W. w sprawie z powództwa l. Sp. z o.o., A. S. i T. S. przeciwko
Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „S." w ten sposób, że powództwo każdego z
powodów o uchylenie uchwał Walnego Zgromadzenia Członków oraz Rady
Nadzorczej Spółdzielni oddalił, a nadto zasądził od każdego z powodów na rzecz
pozwanej zwrot kosztów postępowania.
Z dokonanych ustaleń wynika, że na podstawie uchwał Rady Nadzorczej
pozwanej Spółdzielni w sprawie zatwierdzenia kosztów inwestycji pozwanej przy
ul. D. […], powodowie zostali obciążeni dodatkowymi kosztami budowy
przydzielonych im lokali użytkowych według wyższych wskaźników podziału
kosztów, niż przewidziane dla lokali mieszkalnych. Rozpoznając odwołanie
powodów od niniejszej uchwały, Walne Zgromadzenie Członków pozwanej
utrzymało ją w mocy.
Sąd Apelacyjny nie podzielił w pełni ustaleń faktycznych i oceny prawnej
Sądu Okręgowego. Zauważył, że rozważania Sądu pierwszej instancji odnośnie do
obowiązku pozwanej wykazania rzeczywistych kosztów budowy lokali są
bezprzedmiotowe, gdyż w świetle okoliczności sprawy tę kwestię należało uznać
za bezsporną między stronami. Powodowie, zdaniem Sądu odwoławczego, nie
wykazali, aby pozwana na jakimkolwiek etapie budowy zobowiązała się do
nieróżnicowania kosztów budowy lokali mieszkalnych i użytkowych. Nie mogli
zatem skutecznie kwestionować spornej uchwały Rady Nadzorczej. Uzasadniony
jest zatem wniosek, że skarżona uchwała w prawidłowy sposób dokonała
rozliczenia kosztów budowy lokali, zgodnych z kosztami rzeczywistymi i została ona
podjęta zgodnie z art. 208 w zw. z art. 46 Pr. spółdzielczego oraz § 12 pkt 1, 5 i 6
w zw. z § 44 pkt 1 i 8 Statutu pozwanej Spółdzielni.
Skargi kasacyjne od powyższego wyroku wnieśli wszyscy powodowie. A. S. i
T. S. zarzucili zaskarżonemu wyrokowi obrazę prawa materialnego, poprzez błędne
niezastosowanie art. 42 i 46 ustawy - Prawo spółdzielcze, w miejsce których
orzeczenie oparto na podstawie art. 208 tej ustawy. Wskazując na powyższe, obaj
powodowie wnieśli o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz o uchylenie w
3
całości poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy
sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania za wszystkie instancje, względnie o uchylenie w całości
zaskarżonych wyroków Sądu Apelacyjnego i Sądu Okręgowego i orzeczenie co do
istoty sprawy poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz o zasądzenie od
pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym zastępstwa
procesowego według norm przepisanych.
Powód l.. Sp. z o.o. podniosła zarzut naruszenia prawa materialnego, a to
art. 208 Pr. spółdzielczego, poprzez niewłaściwe jego zastosowanie, podczas gdy
przepis ten w dacie wyrokowania już nie obowiązywał wobec jego uchylenia, zaś w
jego miejsce obowiązywał przepis art. 18 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o
spółdzielniach mieszkaniowych, różny istotnie treścią. W ramach tej samej
podstawy kasacyjnej, skarżący zarzucił także naruszenie art. 6 k.c., § 44 ust. 1 pkt
18 Statutu pozwanej Spółdzielni w zw. z art. 46 § 2 Pr. spółdzielczego oraz art. 2 i
32 Konstytucji RP. W ramach zaś podstawy naruszenia prawa procesowego
skarżący zarzucił naruszenie art. 230 w zw. z art. 210 § 2 k.p.c., art. 227 k.p.c., art.
229 k.p.c., art. 232 i 233 § 1 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c., art. 381 w zw. z art. 368 § 1
pkt 4 k.p.c., art. 378 § 1 k.p.c., a także art. 386 § 1 k.p.c. Skarżący wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu Okręgowego w całości i o
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji, z
uwzględnieniem rozstrzygnięcia przez tenże sąd o kosztach postępowania za
wszystkie instancje.
W odpowiedzi na skargi pozwana wniosła o ich oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trafny jest zarzut wszystkich skarg kasacyjnych co do naruszenia art. 208
ustawy – Prawo spółdzielcze, powołanego przez Sąd Apelacyjny jako podstawa
prawna, rozstrzygnięcia. Przepis ten w zakresie obowiązków członków spółdzielni
w uczestniczeniu w zobowiązaniach spółdzielni został skreślony przez art. 29
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2001
r., Nr 4, poz. 27 ze zm.). Do dnia 15 stycznia 2003 r. obowiązywał jeszcze paragraf
3 art. 208, których jednakże nie mógł mieć zastosowania w sprawie, jako że
4
dotyczył tylko obciążenia funduszu udziałowego lub wkładów budowlanych
wartością środków trwałych. Zatem, art. 208 ustawy – Prawo spółdzielcze nie mógł
być podstawą prawną wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 7 lipca 2005 r. ani
podstawą prawną spornych uchwał organów pozwanej spółdzielni, które zapadły
w dniach 8 maja 2002 r. i 2 czerwca 2003 r.
Przy podejmowaniu przez organy pozwanej uchwał dokonujących rozliczenia
kosztów budowy lokali powodów nie mógł mieć zastosowania skreślony wcześniej
art. 208 ustawy – Prawo spółdzielcze, ale przepisy ustawy o spółdzielniach
mieszkaniowych. Przepis art. 18 tej ustawy w części wprowadzającej obowiązek
zawarcia umowy o budowę lokalu wprawdzie nie mógł zostać zastosowany, gdyż
budowę rozpoczęto i zakończono jeszcze pod rządem dawnego prawa, jednakże
istotne jest unormowanie zawarte w art. 18 ust. 1, stanowiące, że członek
spółdzielni zobowiązany jest do pokrywania kosztów zadania inwestycyjnego
w części przypadającej na jego lokal.
Nie wiadomo na jakiej podstawie Sąd Apelacyjny stwierdził, że rzeczywiste
koszty budowy lokali są okolicznością bezsporną. Wydaje się, że bezsporną
okolicznością są koszty budowy całego budynku, jak również to, że koszty budowy
lokali użytkowych były wyższe niż lokali mieszkalnych. Zasadniczą kwestią sporną
jest to jaki był rzeczywisty koszt budowy lokali użytkowych, w jakim stopniu koszt
ten był wyższy od kosztu budowy lokali mieszkalnych. Okoliczność ta nie została
wyjaśniona.
Pierwotnie, w uchwale Rady Nadzorczej pozwanej Spółdzielni nr 63/96
z dnia 10 października 1996 r. zróżnicowano koszty budowy pomiędzy lokalami
użytkowymi i mieszkalnymi przez przyjęcie do rozliczeń tzw. współczynnika
kubaturowego, sztucznie zwiększającego powierzchnię rozliczeniową lokali
użytkowych. W spornych uchwałach utrzymano stosownie współczynnika
kubaturowego i dodatkowo zróżnicowano koszty na niekorzyść lokali użytkowych,
przyjmując wskaźnik rozliczeniowy za 1 m2
powierzchni, wyższy dla lokali
użytkowych oraz niższy dla lokali mieszkalnych.
Za daleko idące jest stanowisko skarżących, że raz przyjętych zasad nie
wolno zmieniać. Jeżeli różnica między kosztami budowy lokali użytkowych i lokali
5
mieszkalnych okazałaby się odmienna od wstępnie założonej, to nie dałoby się
zakwestionować, zmiany zasady rozliczenia. Nie można mówić o słusznie nabytych
prawach, które polegałyby na tym, że członkowie spółdzielni – nabywcy lokali
mieszkalnych finansowaliby nabywców lokali użytkowych, ale nie może być także
odwrotnie. Jeżeli w wybudowanym budynku znajdują się lokale mieszkalne i lokale
użytkowe, spółdzielnia nie może narzucać przyjęcia kosztów budowy lokali
użytkowych większych niż były w rzeczywistości, gdyż prowadziłoby to do
finansowania budowy lokali mieszkalnych przez tych członków spółdzielni, którzy
uzyskali prawo do lokalu użytkowego.
Uchwała Rady Nadzorczej z 1996 r. nie musiała być wyraźnie uchylona.
Intencja zmiany zasad rozliczenia kosztów na niekorzyść nabywców lokali
użytkowych jest dostatecznie czytelna. Jednakże pozwana Spółdzielnia powinna
wykazać, że zwiększenie zróżnicowania ceny lokali użytkowych w stosunku do
lokali mieszkalnych odpowiada rzeczywistym kosztom budowy. Tego nie uczyniła.
Wskazanie na konieczność instalowania klimatyzacji w lokalach użytkowych nie jest
dostateczne, gdyż nie wiadomo jak ten dodatkowy koszt kształtował się
w przeliczeniu na 1 m2
powierzchni lokali użytkowych.
Na marginesie wypada zauważyć, że także pod rządem art. 208 i art. 226 §
1 i 3 ustawy – Prawo spółdzielcze niedopuszczalne było dowolne rozliczanie
kosztów budowy lokalu, w oderwaniu od kosztów rzeczywiście poniesionych.
Z powyższych względów na mocy art.3 985
k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak
w sentencji wyroku.
jc